Σαν Σήμερα: 10 Μαρτίου 1905 – Η Επανάσταση του Θερίσου

Στις 10 Μαρτίου 1905, οι Ελευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Φούμης και Κωνσταντίνος Μάνος συγκρότησαν στο Θέρισο, ένα ορεινό χωριό του νομού Χανίων

Ο δευτερότοκος γιος του Γεωργίου Α΄ των Ελλήνων, πρίγκιπας Γεώργιος, αποβιβάστηκε στα Χανιά στις 9 Δεκεμβρίου 1898, προκειμένου να αναλάβει τα καθήκοντα του πρώτου ύπατου αρμοστή της Κρητικής Πολιτείας, μιας αυτόνομης ηγεμονίας η οποία βρισκόταν υπό την επικυριαρχία του Οθωμανού σουλτάνου και την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων.

Η σημαία της Πολιτείας υψώθηκε στο φρούριο του Φιρκά, ενώ εκείνη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας διατηρήθηκε μόνον στο φρούριο της Σούδας, ως το τελευταίο σύμβολο της οθωμανικής παρουσίας στο νησί. Η περίοδος της οθωμανικής πολιτικής κυριαρχίας στην Κρήτη είχε επισήμως τελειώσει.

Την επομένη, αναχώρησαν από τα Χανιά οι ναύαρχοι των Μεγάλων Δυνάμεων και άρχισε το δυσχερές έργο της οργάνωσης της Κρητικής Πολιτείας. Μέσα σε διάστημα λίγων μηνών έγιναν εκλογές για την ανάδειξη πληρεξουσίων, καταρτίστηκε Σύνταγμα και σχηματίστηκε κυβέρνηση, η οποία επιδόθηκε με ζήλο στο έργο της διακυβέρνησης του νησιού. Τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου ήταν: Νικόλαος Γιαμαλάκης στο υπουργείο Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και Θρησκευμάτων, Κωνσταντίνος Φούμης στο υπουργείο Οικονομικών, Ελευθέριος Βενιζέλος στο υπουργείο Δικαιοσύνης, Μανούσος Κούνδουρος στο υπουργείο Εσωτερικών και Χουσεΐν Γενιτσαράκης στο υπουργείο Δημοσίας Ασφαλείας.

Δεν άργησαν, όμως, να εκδηλωθούν διαμαρτυρίες εξαιτίας των υπερεξουσιών τις οποίες παραχωρούσε το Σύνταγμα του 1899 στον πρίγκιπα Γεώργιο, καθώς και διαφωνίες σχετικά με τον τρόπο που διαχειριζόταν ο αρμοστής το ζήτημα της ένωσης της νήσου με την Ελλάδα. Στην κριτική που του ασκήθηκε ο Γεώργιος απάντησε με αυταρχισμό. Μάλιστα, τον Μάρτιο του 1901 απέλυσε από την κυβέρνηση τον Βενιζέλο.

Σταδιακά, γύρω από τον Βενιζέλο συνασπίστηκαν όλοι όσοι αισθάνονταν δυσαρεστημένοι από τη διακυβέρνηση του πρίγκιπα Γεωργίου. Στις 26 Φεβρουαρίου 1905 ο Βενιζέλος, ο Φούμης, ο Μάνος και δεκαπέντε ακόμη επιφανείς Κρήτες πολιτικοί συνέταξαν μια προκήρυξη με την οποία ζητούσαν την εφαρμογή του «εθνικού προγράμματος», την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Μια ένοπλη εξέγερση ήταν πλέον επί θύραις.

Μολονότι η αντιπολίτευση, υπό τον Βενιζέλο, διέρρευσε την πληροφορία ότι η εξέγερση θα ξεσπούσε στις 14 Μαρτίου, αυτή τελικά εκδηλώθηκε τέσσερις ημέρες νωρίτερα. Στις 10 Μαρτίου 1905, οι Ελευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Φούμης και Κωνσταντίνος Μάνος συγκρότησαν στο Θέρισο, ένα ορεινό χωριό του νομού Χανίων, επαναστατική κυβέρνηση, κύρια αιτήματα της οποίας ήταν η απομάκρυνση του Γεωργίου από την αρμοστεία, ο περιορισμός των εξουσιών του αρμοστή και η προβολή του ζητήματος της ένωσης. Το κίνημα του Θερίσου απέκτησε σύντομα πολλούς υποστηρικτές σε όλη την Κρήτη, προκαλώντας την αντίδραση του Γεωργίου ο οποίος επέβαλε αυστηρά αστυνομικά μέτρα. Τα μέτρα αυτά, ωστόσο, αποδείχθηκαν ανεπαρκή.

Για την κατάπνιξη του κινήματος ο Γεώργιος ζήτησε τη συνδρομή των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες δεν κατάφεραν να περιορίσουν τη δράση των κινηματιών του Θερίσου. Σύντομα η κρίση μετατέθηκε στο πεδίο της διπλωματίας, όπως είχε εκτιμήσει ο Βενιζέλος. Εφαρμόζοντας την πολιτική της επιδίωξης του μείζονος για την επίτευξη του ελάσσονος ο Βενιζέλος έθεσε εξαρχής προς τις Δυνάμεις το θέμα της ένωσης. Οταν συνειδητοποίησε πως η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα δεν είχε ωριμάσει στην αντίληψη των Δυνάμεων, ο Βενιζέλος προσπάθησε να εξασφαλίσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερα κέρδη, ελπίζοντας να εγκαθιδρυθεί στην Κρήτη ένα καθεστώς, στο οποίο η σουλτανική επικυριαρχία να είναι σκιώδης. Επειτα από εξαντλητικές διαπραγματεύσεις οι δύο πλευρές, οι επαναστάτες και οι Δυνάμεις, υπέγραψαν τον Νοέμβριο την τελική συμφωνία, η οποία όριζε πως θα παραχωρούνταν περισσότερες ελευθερίες στον κρητικό λαό και θα εφαρμόζονταν μεταρρυθμίσεις στο καθεστώς του νησιού.

Πηγή: kathimerini.gr