Κρήτη: Πόσες ώρες εργασίας «χάνονται» λόγω των υψηλών θερμοκρασιών;

Τι έδειξε το αποτέλεσμα της έρευνας;

Πόσες ώρες εργασίας χάνονται λόγω θερμικής καταπόνησης όταν ο υδράργυρος ανεβαίνει επικίνδυνα, σε μια χώρα ευάλωτη στην κλιματική κρίση όπως η Ελλάδα;

Στην παραπάνω ερώτηση απαντά η μελέτη με τίτλο «Η επίδραση της ζέστης και του κρύου στην απώλεια χρόνου εργασίας» (The impact of workplace heat and cold on work time loss) η οποία μόλις δημοσιεύθηκε στο Journal of Occupational and Environmental Medicine.

Σκοπός της έρευνας, σύμφωνα με τον δρα Λεωνίδα Ιωάννου, ερευνητή στην περιβαλλοντική και εργασιακή φυσιολογία, ήταν «να μελετήσουμε πώς η θερμοκρασία επηρεάζει την εργατικότητα, δηλαδή τη διάθεση των εργαζομένων να εργαστούν, νιώθοντας καλά υπό τις συνθήκες που δουλεύουν. Η εργατικότητα δεν ταυτίζεται με την παραγωγικότητα, δηλαδή τον όγκο των προϊόντων που παράγει ένας εργάτης».

Οπως σημειώνεται στη μελέτη, «οι συνθήκες περιβάλλοντος επηρεάζουν την ικανότητα των ανθρώπων να εργαστούν. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε ευάλωτους στο κλίμα κλάδους όπως η γεωργία, οι κατασκευές/οικοδομή και ο τουρισμός όπου οι εργαζόμενοι μπορεί να εκτεθούν σε υψηλά επίπεδα θερμικής καταπόνησης».

Πώς επηρεάζει την εργατικότητα το θερμικό στρες

Στην έρευνα συμμετείχαν 376 άτομα, 100 γυναίκες και 276 άντρες. 227 είναι εργαζόμενοι στον τομέα της γεωργίας, 95 στον κλάδο των κατασκευών και 54 στη βιομηχανία του τουρισμού. 135 εργάζονται στην Κύπρο, 90 στην Ελλάδα, 9 στη Νικαράγουα, 16 στη Σλοβενία, 23 στην Ισπανία και 103 στο Κατάρ.

Συνολικά, αξιολογήθηκαν 603 πλήρεις βάρδιες εργαζομένων, οι οποίες βιντεοσκόπηθηκαν.

Οι θερμοκρασίες που επικρατούσαν κατά τη διάρκεια της έρευνας ήταν: 0 έως 41 βαθμοί Κελσίου στον τομέα της γεωργίας, 21 έως 44 βαθμοί στον κλάδο των κατασκευών και 20 με 44 βαθμοί στον κλάδο του τουρισμού.

«Αναλύσαμε την κάθε βάρδια δευτερόλεπτο το δευτερόλεπτο. Για να αξιολογήσουμε κάθε εργαζόμενο τον μελετήσαμε περίπου 40 ώρες. Μέσω της παρακολούθησης των βίντεο υπολογίσαμε τον μεταβολικό ρυθμό, τον οποίο μεταφράσαμε σε εργασία: έντονη, μέτρια, χαλαρή. Στη συνέχεια υπολογίσαμε το ποσοστό εργασίας που “χάνεται” ανά εργαζόμενο ανάλογα με τη θερμοκρασία περιβάλλοντος», περιγράφει ο κ. Ιωάννου.

Η  ιδανική θερμοκρασία

Οσον αφορά το βασικό συμπέρασμα της έκθεσης, η βέλτιστη θερμοκρασία περιβάλλοντος για έναν εργαζόμενο είναι οι 18 βαθμοί Κελσίου. Σε αυτή τη θερμοκρασία παρατηρείται η μέγιστη εργατικότητα.

«Αν και στους 18 °C τοποθετείται η βέλτιστη θερμοκρασία, για τους χειρωνάκτες σε εξωτερικούς χώρους, η εργατικότητα από 16 έως 23 °C δεν επηρεάζεται σημαντικά. Ομως, πάνω από τους 23 και κάτω από τους 13 °C, η απώλεια εργατικότητας αυξάνεται εκθετικά» τονίζει ο κ. Ιωάννου.

Στην Ελλάδα, οι μετρήσεις έδειξαν ότι στους 40 °C, μπορεί να «χαθεί» ακόμα και η μισή βάρδια – οι 4 από τις 8 ώρες. Αντίστοιχα, όταν η θερμοκρασία πέφτει στους 5 °C, «χάνονται» περίπου 2 ώρες εργασίας.

Στη χώρα μας, η μελέτη επικεντρώθηκε στη γεωργία και στον τουρισμό. Στον γεωργικό τομέα οι συμμετέχοντες ήταν εργαζόμενοι κυρίως σε πατατοκαλλιέργειες και η συλλογή δεδομένων πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλία τόσο τους καλοκαιρινούς όσο και χειμερινούς μήνες τη διετία 2017- 2018.

Στον τουριστικό τομέα το δείγμα περιελάμβανε εργαζόμενους στην εστίαση και ξενοδοχοϋπαλλήλους και οι καταγραφές των στοιχείων στην Κρήτη και τη Θεσσαλία έγιναν κατά τη διάρκεια των καλοκαιριών του 2017 και του 2018.

Στους 25°C παρατηρήθηκε 6% μείωση της εργατικότητας κατά τη διάρκεια μιας τυπικής οκτάωρης βάρδιας, γεγονός που μεταφράζεται σε «απώλεια» περίπου 30 λεπτών εργασίας.

Στους 30°C, η «απώλεια» αυξήθηκε σε περίπου 1 ώρα και 10 λεπτά, ενώ στους 36°C, «χάθηκαν» περίπου 2,5 ώρες παραγωγικού χρόνου μέσα σε μία οκτάωρη βάρδια.

Σε πιο ακραίες θερμοκρασίες, στο Κατάρ, όταν ο υδράργυρος έδειχνε 44°C, ο μέσος εργαζόμενος μπορούσε να εργαστεί μόλις 2,5 ώρες από τις συνολικά οκτώ της βάρδιας του.

«Ο χρόνος που οι εργαζόμενοι “δαπανούν” σε απρογραμμάτιστα διαλείμματα σχετίζεται άμεσα με το θερμικό στρες που δέχονται» τονίζει ο κ. Ιωάννου, προσθέτοντας πως «οι εργαζόμενοι είναι πιο παραγωγικοί τις πρώτες πρωινές ώρες, ενώ όσο αυξάνεται η ζέστη μέσα στη μέρα, τόσο μειώνεται η ικανότητά τους για εργασία».

Αναλύοντας τις συνθήκες θερμικής καταπόνησης στην Ελλάδα, ο Ανδρέας Φλουρής, περιβαλλοντικός φυσιολόγος και ιδρυτής του FAME Lab, σημειώνει πως καθώς στη γεωργία «οι περισσότεροι εργάζονται σε εξωτερικό χώρο και κάνουν παρόμοιας φύσης εργασίες, η καταπόνηση είναι “ομοιογενής”. Στον τουρισμό, αντιθέτως, παρατηρήσαμε τεράστιες διάφορες καθώς κάποιοι εργάζονταν σε κλιματιζόμενο χώρο».

Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρει δύο εργαζόμενους σε εστιατόριο μεγάλου ξενοδοχείου. Ο ένας, σερβιτόρος, και ο άλλος, σεφ. «Η διαφορά που είδαμε στη θερμοκρασία των σωμάτων τους κατα τη διάρκεια της εργασίας τους, ήταν μεγάλη. Ο σερβιτόρος είχε θερμοκρασία σώματος 37,5 βαθμοί Κελσίου, ενώ η θερμοκρασία σώματος του σεφ έφτανε τους 39 βαθμούς Κελσίου. Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τον ΠΟΥ ανησυχούμε όταν η θερμοκρασία σώματος ανέβει πάνω από τους 38 βαθμούς» τονίζει ο κ. Φλουρής.

Οπως υπογραμμίζει ο κ. Ιωάννου, «αυτό που μας έκανε μεγάλη εντύπωση ήταν ότι οι εργαζόμενοι όταν βρίσκονταν σε δύσκολες θερμοκρασιακές συνθήκες, δεν αντιλαμβάνονταν την καταπόνησή τους, ούτε πόσα διαλείμματα και στάσεις έκαναν. Είναι σημαντικό λοιπόν να εστιάσουμε στον αντίκτυπο των υψηλών ή χαμηλών θερμοκρασιών στην εργατικότητα, έτσι ώστε οι οικονομολόγοι του κλίματος, διαθέτοντας τα απαραίτητα εργαλεία, να μοντελοποιήσουν τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στην οικονομική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα μιας χώρας αλλά και στην υγεία των εργαζομένων της».

Η δεινή θέση των Ελλήνων εργαζομένων

Αυτή την περίοδο, η ομάδα του FAME Lab με επικεφαλής τον κ. Φλουρή, διεξάγει μία μελέτη για λογαριασμό της Τράπεζας της Ελλάδας με αντικείμενο τις επιπτώσεις της θερμικής καταπόνησης και της κλιματικής αλλαγής στην οικονομία της χώρας μας, εξαιτίας της μειωμένης εργατικότητας.

«Πρόσφατη προηγούμενη μελέτη που πραγματοποιήσαμε μαζί με ερευνητικό κέντρο της Κομισιόν έδειξε ότι η Ελλάδα χάνει 3,2 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο εξαιτίας της μειωμένης εργατικότητας» μας εξηγεί ο κ. Φλουρής.

Τα επαγγελματα με υψηλό ρίσκο θερμικής καταπόνησης 

Σύμφωνα με τον κ. Φλουρή, οι Ελληνες εργαζόμενοι βιώνουν το ίδιο περίπου επίπεδο θερμικής καταπόνησης με τους Ισπανούς. Στην Κύπρο η κατάσταση είναι αρκετά χειρότερη: η ένταση των καυσώνων είναι πιο μεγάλη αλλά και η έκταση της περιόδου με υψηλές θερμοκρασίες πιο εκτεταμένη.

Στα επαγγέλματα με πολύ υψηλό ρίσκο θερμικής καταπόνησης, οι εργαζόμενοι καταπονούνται περισσότερο και χάνονται περισσότερες ώρες εργασίας. Πρώτες στη λίστα είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία, η δασοκομία, η υλοτομία, η αλιεία και η υδατοκαλλιέργεια. Ακολουθούν οι αθλητικές δραστηριότητες και οι δραστηριότητες διασκέδασης και ψυχαγωγίας.

Ακολουθούν οι κλάδοι με υψηλό ρίσκο: ορυχεία και λατομεία, επισκευή και εγκατάσταση μηχανημάτων και εξοπλισμών σε εξωτερικούς χώρους και κατασκευαστικές δραστηριότητες όπως η οικοδομή, παραγωγή μετάλλων και άντληση πετρελαίου, εξόρυξη άνθρακα και λιγνίτη αλλά και παροχή υπηρεσιών σε κτίρια και εξωτερικούς χώρους: άνθρωποι που κάνουν συντηρήσεις σε κτίρια και φυσικά όσοι εργάζονται σε υπηρεσίες delivery.

Σύμφωνα με τον κ. Ιωάννου, υπάρχουν χώρες που βγαίνουν ιδιαίτερα χαμένες από την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας και άλλες που μακροπρόθεσμα «κερδίζουν»: «Στη νότια Ευρώπη, στην Ασία και στην Αφρική, χώρες ευάλωτες στην κλιματική κρίση αναμένεται να χάσουν ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι εργατικότητάς τους. Αντίθετα, στις ήδη πλούσιες χώρες, όπως οι σκανδιναβικές, η Γερμανία, ο Καναδάς και η Βόρεια Αμερική, καθώς η μέση θερμοκρασία θα αυξάνεται, θα αυξάνεται και η εργατικότητα των κατοίκων τους. Οι ήδη πλούσιες χώρες δηλαδή θα κερδίσουν από αυτήν την εξέλιξη».

Πηγή: kathimerini.gr