«Κακό μάτι» και προλήψεις: Γιατί μας «στοιχειώνουν»

Η κουλτούρα μας αν μη τι άλλο βρίθει από λαϊκές δοξασίες

«Το φως προσελκύει τους κεραυνούς» απάντησαν οι παππούδες του νεαρού Δημήτρη Ξυγαλατά, ανθρωπολόγου, γνωστικού επιστήμονα και Διευθυντή του Εργαστηρίου Πειραματικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ, όταν τους ρώτησε γιατί κάλυπταν με πανιά και κουβέρτες την τηλεόραση και τους καθρέφτες ή έβγαζαν τις λάμπες εν αναμονή μιας καταιγίδας.

Κάπως έτσι, μια από αυτές τις προλήψεις γίνεται το όχημά του για να ξεδιπλώσει όσα κρύβονται πίσω από κοινωνικές και πολιτισμικές πεποιθήσεις και πρακτικές που τον έκαναν να ακολουθήσει και την επιστήμη της ανθρωπολογίας. Αντιλήψεις που, εν τέλει, έχουν κάποιο θετικό αντίκτυπο στην ψυχική μας υγεία.

Οι αρχές της Μαγικής Σκέψης

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Πότε κλείνουν τα σχολεία για τα Χριστούγεννα: Όλες οι αργίες και τα τριήμερα της νέας χρονιάς

Για να εξηγήσει πώς διαμορφώνεται και παγιώνεται η «μαγική σκέψη», όπως ορίζεται ανθρωπολογικά το σύνολο των πεποιθήσεων που δεν αποδεικνύονται εμπειρικά ή μέσα από κάποια αιτιώδη σχέση, ο κ. Ξυγαλατάς επικαλείται τις δύο αρχές της: την ομοιότητα/εγγύτητα και τη μεταδοτικότητα.

Η πρώτη εντοπίζει κάποια βαθύτερη σύνδεση σε φαινόμενα ή αντικείμενα που φέρουν κοινά γνωρίσματα και, κάπως έτσι, ο κεραυνός και η επιφάνεια του καθρέφτη συνδέονται αφού μας «δίνουν» φως.

Αντίστοιχα, η ομοιότητα που μας συνδέει με το είδωλό μας είναι ο λόγος που, όταν το τελευταίο «αλλοιωθεί» από το σπάσιμο του καθρέφτη, θα πρέπει να αναμένουμε καταστροφές και για εμάς τους ίδιους.

Σύμφωνα με την αρχή της μεταδοτικότητας, οι ενδότερες ιδιότητές μας μπορεί να μεταδοθούν διαμέσου της επαφής, όπως η θερμότητα της φωτιάς ή μια ασθένεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο φίλος ή και άσχετος που ζητήσαμε να καθίσει δίπλα μας ή να αγγίξει την τράπουλα σε ένα παιχνίδι με χαρτιά για να μεταφέρει την καλοτυχία του, είτε ένα αντικείμενο ακόμα που αποκαλούμε το «γούρι» μας.