Όραση: Μπορεί η γιόγκα για τα μάτια να μας γλιτώσει από τα γυαλιά πρεσβυωπίας;

Ο Paul McCartney ισχυρίζεται ότι χάρη στις ασκήσεις γιόγκα για τα μάτια έχει αποφύγει τα γυαλιά πρεσβυωπίας

Οι ασκήσεις γιόγκα για τα μάτια είναι το μυστικό του Paul McCartney για καλή όραση. Όπως αποκάλυψε σε συνέντευξή του στους Times του Λονδίνου, πρόκειται για τεχνικές προπόνησης και ενδυνάμωσης των οφθαλμικών μυών που διδάχθηκε πριν χρόνια στην Ινδία και εφαρμόζει έκτοτε, έχοντας καταφέρει να μη χρειάζεται γυαλιά οράσεως. Είναι όντως δυνατό;

Η Charlotte Codina, Λέκτορας Ορθοπτικής στο Πανεπιστήμιο του Sheffield, επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα ανατρέχοντας στην ιστορία των ασκήσεων για τα μάτια έως τη γνώση που έχουμε αποκομίσει από τις έρευνες και την εμπειρία μέχρι σήμερα.

Η γιόγκα για τα μάτια απαντάται σε πολλούς τύπους, που εφαρμόζονται επί χιλιάδες χρόνια, όπως η tratak kriya από την Ινδία, μέρος ενός συστήματος διαλογισμού γιόγκα για επίτευξη υψηλότερων επιπέδων συνείδησης και πνευματικής αφύπνισης. Η σανσκριτική λέξη tratak σημαίνει «σταθεροποίησε το βλέμμα σου» και περιλαμβάνει τη συγκέντρωση του βλέμματος σε ένα αντικείμενο, όπως η φλόγα ενός κεριού, χωρίς βλεφάρισμα (σκαρδαμυγμό), μέχρι να τρέξουν δάκρυα.

Στο Youtube υπάρχουν πολλά βίντεο-οδηγοί για την πρακτική tratak kriya, καθώς και το παρακάτω βίντεο με τον Paul McCartney να δείχνει πώς γίνονται οι εν λόγω ασκήσεις:

Ασκήσεις για γερά μάτια προτάθηκαν και στα τέλη του 19ου αιώνα, όπως στο βιβλίο «Η μέθοδος Bates για Καλύτερη Όραση Χωρίς Γυαλιά» του Δρος William Bates, Νεοϋορκέζου οφθαλμιάτρου που υποστήριζε ότι οι ειδικές οφθαλμικές ασκήσεις, που περιλάμβαναν διάφορες κινήσεις των ματιών και τεχνικές δημιουργίας νοητών εικόνων, όπως η εστίαση του βλέμματος σε έναν οφθαλμικό χάρτη ή στο περίγραμμα ενός χαρακτήρα, το επαναλαμβανόμενο βλεφάρισμα και το κλείσιμο των ματιών για τον σχηματισμό της εικόνας του γράμματος όπως είναι ή πιο σκούρου (μαύρου) και ευκρινούς. Αν και και οι ασκήσεις του Bates προωθούνται ακόμα από το επίσημο site για τη μέθοδο, η ίδια η φυσιολογία των οφθαλμών ακυρώνει την βασική θεωρία στην οποία στηρίζεται, ότι δηλαδή το μάτι αλλάζει το σχήμα του κατά την κίνηση και την εστίαση.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο 2018 στο International Journal of Yoga, συνέκρινε την οπτική οξύτητα (το μικρότερο γράμμα που μπορεί να δει κανείς) και τα διαθλαστικά σφάλματα (βάσει συνταγής γυαλιών) σε ομάδες που εφάρμοζαν είτε τις ασκήσεις Bates είτε γιόγκα tratak για οκτώ εβδομάδες, συμπεραίνοντας ότι καμιά από τις μεθόδους δεν είχε αποτέλεσμα.

«Η μέθοδος Bates έχει απορριφθεί από τους οφθαλμιάτρους, όχι μόνο λόγω έλλειψης αποδείξεων, αλλά και επειδή είναι δυνητικά επιβλαβής, καθώς προωθεί το κοίταγμα του ήλιου, κάτι επικίνδυνο λόγω της άμεσης και μεγάλης έκθεσης του αμφιβληστροειδούς στο ηλιακό φως. Για να καταλάβετε γιατί η γιόγκα των ματιών ή οι ασκήσεις της θεωρίας Bates δεν θα διορθώσουν την όρασή σας, είναι χρήσιμο να κατανοήσετε τη φυσιολογία του ματιού και τη λειτουργία της όρασης» αναφέρει η Codina.

Πού χρησιμεύουν τα γυαλιά

Η ανάγκη για γυαλιά οράσεως μπορεί να οφείλεται:

• στο ότι οι ακτίνες του φωτός, όταν εισέρχονται στον οφθαλμό, δεν εστιάζουν στον αμφιβληστροειδή, όπως είναι το φυσιολογικό, αλλά μπροστά από αυτόν (μυωπία) ή πίσω (υπερμετροπία)
• σε ασυμμετρία στην καμπυλότητα του κερατοειδή ή/και στου κρυσταλλοειδούς φακού (αστιγματισμός) ή στη δυσκαμψία του κρυσταλλοειδούς φακού που συμβαίνει με τα χρόνια (πρεσβυωπία).

Πώς λειτουργούν οι μύες

Μέρος της εστίασης του ματιού επιτυγχάνεται από τον κερατοειδή (την πρόσθια επιφάνεια του ματιού), η κύρια ωστόσο δομή που ενεργοποιείται στην εστίαση είναι ο κρυσταλλικός φακός, ο οποίος γίνεται πιο σφαιρικός ή κυρτός όταν εστιάζει σε κοντινά αντικείμενα και πιο επίπεδος σε μακρινά. Το μέγεθος της κόρης και η κυρτότητα του φακού ελέγχονται από τους ακτινωτούς μυς και τους συνδέσμους μέσα στον οθφαλμό [ινώδεις δομές που συνδέουν τον κρυσταλλοειδή φακό με το ακτινωτό σώμα] ενώ οι μύες που εμπλέκονται στην κίνηση του ματιού βρίσκονται εξωτερικά του ματιού (εξωτερικοί οφθαλμικοί μύες).

«Ενώ οι εσωτερικοί και εξωτερικοί μύες του ματιού συνεργάζονται σε κάποιο βαθμό –η ανάγνωση περιλαμβάνει τόσο τη σύγκλιση όσο και την εστίαση– η μετακίνηση των ματιών σε διαφορετικές θέσεις όρασης δεν αλλάζει το σχήμα ή το μέγεθος του ματιού ή την εστίαση. Επομένως οι κινητικές ασκήσεις δεν επιδρούν στη διάθλαση» εξηγεί.

Υπάρχουν ωστόσο συγκεκριμένες ασκήσεις ματιών που συνταγογραφούνται από ορθοπτικούς, οι οποίοι ειδικεύονται στη διάγνωση και θεραπεία οφθαλμοκινητικών ανωμαλιών, ελαττώματα δηλαδή στην κίνηση ή τη συνεργασία των οφθαλμών. Ένα παράδειγμα είναι η ανεπάρκεια σύγκλισης, κατά την οποία οι άνθρωποι δυσκολεύονται στην κοντινή όραση ή εμφανίζουν ακόμα και διπλωπία, λόγω της δυσκολίας να κινήσουν τα μάτια τους προς τα μέσα (σύγκλιση), όπως κατά την παρακολούθηση της κίνησης ενός στυλό προς τη μύτη.

Ενήλικες που είναι πολύ νέοι για γυαλιά ανάγνωσης-πρεσβυωπίας δυσκολεύονται με την κοντινή εστίαση, μπορεί να παρατηρήσουν βελτίωση με την εστίαση σε ένα μικρό γράμμα ή κείμενο, που κινείται αργά και σταθερά προς τη μύτη.

Τέλος, σημειώνει η Codina, καθώς ο άνθρωπος ψηλώνει με την ηλικία σταματά να κοιτά ψηλά για να εντοπίσει τα βλέμματα, όπως έκανε παιδί με τους ενήλικες. Έτσι, οι οφθαλμικοί μύες κουράζονται χωρίς εξάσκηση και η κίνηση των ματιών προς τα πάνω, για να δούμε κάτι που βρίσκεται ψηλά, γίνεται δυσκολότερη. «Ενώ όμως οι ασκήσεις αυτές μπορεί να βοηθήσουν ορισμένες πτυχές της όρασης, δεν υπάρχουν στοιχεία για την ικανότητά τους να επιβραδύνουν σε οποιονδήποτε βαθμό την πρεσβυωπία» εξηγεί.