Ποιες αλλαγές έρχονται το φθινόπωρο στην τοπική αυτοδιοίκηση – Το νέο νομοσχέδιο και η «εναλλακτική ψήφος» που φέρνει

Ανάδειξη δημάρχου και περιφεριάρχη από την πρώτη Κυριακή, κατάργηση του δεύτερου γύρου εκλογών και δυνατότητα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας από το 2028, ως εξέλιξη της επιστολικής ψήφου, συνιστούν μερικές από τις τροποποιήσεις στο νέο θεσμικό πλαίσιο που επεξεργάστηκε το υπουργείο Εσωτερικών για την τοπική αυτοδιοίκηση, με στόχο να απλοποιήσει και να ενισχύσει τη λειτουργία των δήμων και των περιφερειών.

Σύμφωνα με πληροφορίες του Cretaone ο νέος Κώδικας των ΟΤΑ, ένα ενιαίο κείμενο περίπου 1.000 σελίδων, θα εισαχθεί στην ολομέλεια της Βουλής με την έναρξη των εργασίων της, τον Σεπτέμβριο, και εκτός απροόπτου θα έχει ψηφιστεί στα μέσα του ίδου μήνα.

Εδικότερα, μεταξύ των σημαντικότερων τομών που παρουσίασε ο αμρόδιος υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος στο τελευταίο υπουργικό Συμβούλιο, σημειώνεται πως οι αυτοδιοικητικές εκλογές στους 332 δήμους και τις 13 περιφέρειες της χώρας θα διεξάγονται σταθερά ανά 5ετία, σε έναν γύρο, την τελευταία Κυριακή του Νοεμβρίου, με εφαρμογή από τις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2028. Αν ο πρώτος σε σταυρούς συνδυασμός ξεπεράσει το 42%, τότε εκλέγεται άμεσα δήμαρχος – περιφερειάρχης συγκεντρώνοντας τουλάχιστον τα 3/5 των εδρών. Οπως εξηγούν πηγές στο ΥΠΕΣ, η ανάδειξη των αιρετών από την πρώτη Κυριακή αναμένεται να ενισχύσει τη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία, να προαγάγει τον ουσιαστικό προεκλογικό διάλογο και να εξαλείψει τις «διαπραγματεύσεις» που παρατηρούνται μεταξύ πρώτου και δεύτερου γύρου.

Η μικρή συμμετοχή

Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, τα αυξημένα ποσοστά αποχής που παρατηρούνται κατά τη δεύτερη Κυριακή των εκλογών δεν συνάδουν με την αρχή της ενισχυμένης δημοκρατικής νομιμοποίησης. Επιπλέον, η διεξαγωγή δεύτερων εκλογών φέρνει επιπλέον διοικητικά και δημοσιονομικά βάρη (οικονομικές αποζημιώσεις προσωπικού που θα εργαστεί, αυτοδιοικητικές υπηρεσίες, υπάλληλοι δικαστηρίων, δικαστικοί λειτουργοί, νομικοί, αστυνομικοί, στελέχη του ΥΠΕΣ, υπεργολάβος για τα εκλογικά αποτελέσματα, εκτυπώσεις, καμπάνιες κ.ο.κ.).

Η διαδικασία με την εναλλακτική ψήφο

Ως προς τη διαδικασία, οι εκλογείς θα συνεχίσουν να βάζουν σταυρό προτίμησης στον συνδυασμό, στον υποψήφιο δήμαρχο ή περιφερειάρχη και στους αντίστοιχους συμβούλους. Ωστόσο, στο κάτω μέρος του ψηφοδελτίου θα αναγράφονται οι λοιποί συνδυασμοί, κατά σειρά ανακήρυξης, ώστε ο ψηφοφόρος, εφόσον το επιθυμεί, να ασκήσει εναλλακτική – συμπληρωματική ψήφο. Η εναλλακτική ψήφος «ενεργοποιείται» μόνο στην περίπτωση που ο πρώτος σε σταυρούς συνδυασμός δεν ξεπεράσει το 42%. Τότε, στις ψήφους που έχουν ήδη λάβει οι δύο πρώτοι προστίθενται οι εναλλακτικές ψήφοι προερχόμενες από εκλογείς των μη προκριθέντων συνδυασμών. Νικητής αναδεικνύεται ο συνδυασμός που συγκεντρώνει τον μεγαλύτερο αριθμό ψήφων αθροιστικά στις δύο φάσεις.

Για παράδειγμα, αν στην πρώτη Κυριακή στην Κρήτη ο πρώτος συνδυασμός έλαβε 35% και ο δεύτερος 33%, ενώ οι υπόλοιποι συνδυασμοί συγκέντρωσαν αθροιστικά 32%. Αν στο 32% των λοιπών πήρε ο πρώτος συνδυασμός το 10% των ενναλακτικών ψηφων και στον δεύτερο το 15%, τότε έχουμε για τον πρώτο 45% και για τον δεύτερο 48%, ο οποίος ανατρέπει το αποτέλεσμα και ανακηρύσσεται νικητής των εκλογών.

εκλογές αυτοδιοικητικές Φωτ. Eurokinisi

Διαφάνεια σε δαπάνες, ΚΑΠ και κίνητρα για νέους υποψηφίους

Σε οικονομικούς όρους, θεσπίζεται μηχανισμός αυτόματης αύξησης των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων με βάση την αύξηση των κρατικών εσόδων, ενισχύοντας την οικονομική αυτονομία ΟΤΑ. Εισάγονται αυστηροί κανόνες διαφάνειας, μηχανισμοί ελέγχου προεκλογικών δαπανών και τηλεοπτικών εμφανίσεων, καθώς και δυνατότητα εκλογής συμβούλων χωρίς σταυρό, κατά το πρότυπο των βουλευτών Επικρατείας, για την προσέλκυση προσωπικοτήτων υψηλού κύρους. Σε αυτό το πλαίσιο, στις σκέψεις του κ. Λιβάνιου είναι η θέσπιση ορίου ηλικίας σε υποψήφιους και με συγκεκριμένο ποσοστό συμμετοχής. Το όριο της ηλικίας που εξετάζεται είναι τα 30 έτη, ενώ δεν αποκλείεται να καταργηθεί η δυνατότητα μετάθεσης – απόσπασης δημοσιων υπαλλήλων εξαιτίας υποψηφιότητάς τους.

Ηλεκτρονική ψηφοφορία για πρώτη φορά

Αξίζει να σημειωθεί και η παροχή, για πρώτη φορά, ενός ακόμα εργαλείου για τη διευκόλυνση των εκλογέων στην άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος. Στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές, κάθε πολίτης που το επιθυμεί μπορεί να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα εξ αποστάσεως, χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικό υπολογιστή, τάμπλετ ή κινητό τηλέφωνο. Η διαδικασία αυτή συνιστά εξέλιξη του συστήματος επιστολικής ψήφου που εφαρμόστηκε στις ευρωεκλογές του 2023 με επιτυχία, με τη διαφορά ότι πλέον η επιλογή του ψηφοδελτίου θα πραγματοποιείται μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας, χωρίς αποστολή ταχυδρομείου. Ωστόσο, διατηρείται η δυνατότητα φυσικής παρουσίας στο εκλογικό κέντρο για όσους το επιθυμούν.

Μεταξύ άλλων προβλέπονται:

Αποκλειστικά ηλεκτρονικά τοπικά δημοψηφίσματα για θέματα αρμοδιότητας των δήμων.
Σύσταση θέσης υπηρεσιακού γραμματέα σε δήμους άνω των 200.000 κατοίκων.
Επικαιροποιείται το σύστημα διακυβέρνησης των δήμων και των νομικών τους προσώπων.
Αλλάζει ριζικά ο τρόπος άσκησης του ελέγχου νομιμότητας των πράξεων των ΟΤΑ με τη θεσμοθέτηση του Γενικού Επόπτη Νομιμότητας και των 7 Αυτοτελών Υπηρεσιών Εποπτείας. Χρήση νέου πληροφοριακού συστήματος για τον έλεγχο νομιμότητας. Αντικειμενικό σύστημα, ομοιομορφία ελέγχου.
Σαφές και ξεκάθαρο πειθαρχικό δίκαιο αιρετών, με τη δημιουργία ενός κεντρικού Πειθαρχικού Συμβουλίου σε αντικατάσταση των 7 υφιστάμενων.
Βασικός κανόνας για την άσκηση αρμοδιοτήτων. Κάθε κάτοικος της χώρας έχει πρόσβαση στις ίδιες υπηρεσίες της Αυτοδιοίκησης ανεξαρτήτως του τόπου κατοικίας του. Ειδικές ρυθμίσεις για την ενίσχυση ορεινών και νησιωτικών δήμων.
Δημιουργείται Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Κεντρικών Ηλεκτρονικών Πληρωμών για τη διαχείριση των δημοτικών εσόδων σε μια ενιαία κεντρική πλατφόρμα που θα επιτρέπει στους δήμους την αποτελεσματική διαχείριση των οικονομικών τους συναλλαγών, την αυτοματοποίηση των διαδικασιών ενημέρωσης οφειλετών και είσπραξης των οφειλών, παρέχοντας ασφάλεια, διαφάνεια και αποτελεσματικότητα στη διαχείριση των εσόδων τους.
Εξορθολογισμός των τελών που μπορούν να επιβάλλουν οι δήμοι, δικαιότερο και αποτελεσματικότερο σύστημα «τοπικής φορολόγησης».
Αποτελεσματική διαχείριση κοινοχρήστων χώρων.
Υποχρεωτική δημόσια διαβούλευση για όλες τις κανονιστικές πράξεις πριν εισαχθούν στο δημοτικό – περιφερειακό συμβούλιο.
Επιτάχυνση της έκδοσης αποφάσεων για έλεγχο νομιμότητας εντός 10 ημερών.
Επαναφορά του προληπτικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου για εντάλματα άνω των 15.000 ευρώ.