Νέα πλατφόρμα κατά του «μαύρου χρήματος» – Πώς λειτουργεί

Ποιοι καταχωρούν και ποιες αρχές έχουν πρόσβαση

Μια νέα ψηφιακή πλατφόρμα τέθηκε σε λειτουργία με στόχο να ενισχύσει την ικανότητα των ελεγκτικών αρχών να εντοπίζουν το «μαύρο χρήμα» και να περιορίσουν τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.

Η πλατφόρμα, με την ονομασία Ψηφιακή Πλατφόρμα Συλλογής και Τήρησης Στατιστικών Στοιχείων, επιτρέπει την άντληση στοιχείων σε πραγματικό χρόνο από τράπεζες, εποπτικές αρχές, δημόσιους φορείς και άλλους αρμόδιους οργανισμούς, και προβάλλεται από τους φορείς που τη δημιούργησαν ως εργαλείο που προσφέρει μεγαλύτερη διαφάνεια και ακριβεία στις συναλλαγές.

Η υλοποίηση της πλατφόρμας έγινε από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Στη βάση της έχουν οργανωθεί σχεδόν 4.000 πεδία δεδομένων, δομή που, σύμφωνα με τους αρμόδιους, καλύπτει τις ανάγκες όλων των εμπλεκόμενων φορέων και τηρεί τις προβλέψεις για την προστασία προσωπικών δεδομένων.

Ποιοι καταχωρούν και ποιες αρχές έχουν πρόσβαση

Στην πλατφόρμα καταχωρούν και τηρούν στατιστικά στοιχεία οι δημόσιες αρχές που εμπλέκονται στην πρόληψη και στην καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.

Εκτός από την αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, έχουν ήδη εγγραφεί ως χρήστες το υπουργείο Δικαιοσύνης, το υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, δικαστικές και εισαγγελικές αρχές, αστυνομικές υπηρεσίες, φορολογικές αρχές και άλλοι θεσμικοί φορείς. Μετά από σχετική ηλεκτρονική ειδοποίηση, οι εν λόγω φορείς καταχωρούν τα στατιστικά στοιχεία που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά τους.

«Ηλεκτρονικό μάτι» και τρόπος λειτουργίας

Η πλατφόρμα λειτουργεί με σύστημα διαβαθμισμένης και ελεγχόμενης πρόσβασης. Μέσω ενός υποσυστήματος διαχείρισης χρηστών, κάθε εξουσιοδοτημένος φορέας βλέπει μόνο τα δεδομένα και τις λειτουργίες που απαιτούν οι ρόλοι του. Επιπλέον, το σύστημα ενσωματώνει υποσύστημα δημιουργίας αναφορών που επεξεργάζεται τα καταχωρημένα στατιστικά δεδομένα και παράγει εκθέσεις. Αυτές τις αναφορές χρησιμοποιεί, ενδεικτικά, η αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου για την ενημέρωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Κεντρικό στοιχείο της νέας πλατφόρμας είναι η διασύνδεση με τραπεζικά συστήματα και εποπτικές αρχές και η δυνατότητα άντλησης στοιχείων σε «πραγματικό χρόνο». Αυτή η δυνατότητα αυξάνει την αποτελεσματικότητα των ελέγχων, μειώνει τα «τυφλά σημεία» και επιταχύνει την εισροή πληροφοριών στη ροή της έρευνας, σύμφωνα με την περιγραφή των λειτουργικών χαρακτηριστικών της πλατφόρμας.

Πηγή: freepik

Οφέλη αλλά και ερωτήματα: τι ανησυχεί ειδικούς και οργανώσεις

Παρά τα εμφανή οφέλη στην ταχύτητα και την ακρίβεια των ελέγχων, η συσσώρευση δεδομένων σε τόσο μεγάλη κλίμακα θέτει πρακτικά και θεσμικά ερωτήματα. Ανακύπτουν ζητήματα όπως ποιος και με ποια εξουσιοδότηση αντλεί ποια πληροφορία, πόσο διατηρούνται τα δεδομένα, ποιοι έχουν πρόσβαση σε σύνθετες αναφορές και ποιοι ελέγχουν τις αλυσιδωτές διασυνδέσεις μεταξύ των συστημάτων. Η συγκέντρωση πολλών πηγών σε ένα κεντρικό εργαλείο εγείρει ανησυχίες για πιθανές καταχρήσεις ή για διαρροές.

Το υπουργείο Οικονομικών επισημαίνει ότι έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία προσωπικών δεδομένων και ότι η πλατφόρμα λειτουργεί εντός του ισχύοντος νομικού πλαισίου. Ωστόσο, ειδικοί και εκπρόσωποι οργανώσεων προστασίας δεδομένων υπογραμμίζουν κινδύνους, όπως αυξημένο ρίσκο διαρροών, την πιθανότητα επεκτατικής χρήσης των δεδομένων πέρα από τον αρχικό σκοπό και τη δυσκολία επαλήθευσης ότι κάθε αίτημα πρόσβασης είναι πράγματι δικαιολογημένο από έναν πραγματικό έλεγχο. Η εμπειρία, προσθέτουν, δείχνει ότι η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί -απαιτούνται σαφείς, νομικά κατοχυρωμένες δικλείδες.

Οι προτεινόμενες δικλείδες ασφαλείας από τους ειδικούς

Προκειμένου να περιοριστούν οι κίνδυνοι, ειδικοί προτείνουν συγκεκριμένα πρακτικά μέτρα σχετικά με το ηλεκτρονικό μάτι. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται αυστηρό logging και διαφανής μηχανισμός ελέγχου (audit trails) για κάθε πρόσβαση, ώστε να καταγράφεται ποιος, πότε και γιατί αντλεί δεδομένα. Επιπλέον, προτείνουν ανεξάρτητους εποπτικούς και δικαστικούς ελέγχους των αιτημάτων άντλησης δεδομένων, ώστε η πρόσβαση να εγκρίνεται και να επιβλέπεται από εξωτερικούς θεσμούς.

Άλλα μέτρα που θεωρούν αναγκαία είναι η εφαρμογή της αρχής της ελάχιστης συγκέντρωσης (data minimization), έτσι ώστε να αποθηκεύονται μόνο τα απολύτως αναγκαία πεδία, σαφείς πολιτικές διαγραφής δεδομένων και περιορισμοί στην περαιτέρω διαβίβαση αναφορών σε τρίτους φορείς. Χωρίς τέτοιες πρακτικές, τονίζουν οι ειδικοί, η πλατφόρμα κινδυνεύει να μετατραπεί από εργαλείο ασφάλειας σε μηχανισμό μόνιμης παρακολούθησης.

Αδιαμφισβήτητα, η νέα ψηφιακή πλατφόρμα προσφέρει ισχυρά εργαλεία στα χέρια των ελεγκτικών αρχών, όμως, η έκταση και ο χαρακτήρας της συγκέντρωσης δεδομένων φέρνουν στο προσκήνιο θεμελιώδη ερωτήματα για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και τη διασφάλιση ότι η πλατφόρμα θα χρησιμοποιείται αυστηρά μέσα στα όρια που ορίζει ο νόμος. Οι αποφάσεις για το πώς θα εφαρμοστούν οι δικλείδες ασφαλείας και ποιοι θα ασκήσουν τον εποπτικό ρόλο θα κρίνουν εντέλει αν το «ηλεκτρονικό μάτι» θα μείνει ένα χρήσιμο εργαλείο διαφάνειας ή θα εξελιχθεί σε μηχανισμό αδιαφανούς παρακολούθησης.