Η αγορά κατοικίας εκτός πραγματικότητας σε Ευρώπη και ΗΠΑ

Η στεγαστική κρίση πλήττει όλο και περισσότερο τις νεότερες γενιές – μέτρα αναζητά η Ε.Ε

Η πλειονότητα των νέων δηλώνει πως αδυνατεί να αποκτήσει δικό της σπίτι, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Την ίδια στιγμή, η Ε.Ε. αναζητά νέα μέτρα για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης που πλήττει ολοένα και περισσότερο τις κοινωνίες.

Σύμφωνα με έρευνα της Bankrate για το 2025, η προσιτότητα στέγης στις ΗΠΑ παραμένει τεράστια πρόκληση: το 16% των υποψήφιων αγοραστών εγκατέλειψε την προσπάθεια αγοράς κατοικίας, καθώς δεν κατάφερε να βρει ακίνητο σε προσιτή τιμή την περίοδο 2020–2025.

Οι νέοι θύματα των ακριβών κατοικιών

«Η οικονομική προσιτότητα των κατοικιών στις ΗΠΑ βρίσκεται στο χειρότερο επίπεδο των τελευταίων δεκαετιών», δήλωσε ο Στίβεν Κέιτς, οικονομικός αναλυτής της Bankrate, στην έκθεση. «Ο συνδυασμός των υψηλών τιμών των κατοικιών, της χαμηλής προσφοράς και των υψηλών επιτοκίων των στεγαστικών δανείων έχει οδηγήσει έναν στους έξι υποψήφιους αγοραστές κατοικιών τα τελευταία πέντε χρόνια να εγκαταλείψουν εντελώς την προσπάθεια».

Το ποσοστό των αποθαρρυμένων ιδιοκτητών κατοικιών αυξήθηκε στο 22% μεταξύ των millennials, το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ όλων των γενεών. Ακολούθησαν η γενιά X με 17%, η γενιά Z με 12% και οι baby boomers επίσης με 12%, σύμφωνα με δημοσίευμα του Newsweek.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Σε κλοιό κακοκαιρίας η Κρήτη – Ισχυρές βροχές και καταιγίδες αύριο Παρασκευή 3/10

Αφού παραγκωνίστηκαν από αρκετές οικονομικές κρίσεις κατά τη διάρκεια των ετών της ενηλικίωσής τους, πολλοί από τη γενιά των millennials μπήκαν τελικά στην αγορά ακινήτων, αν και με σημαντική καθυστέρηση σε σύγκριση με τις προηγούμενες γενιές.

Η μέση ηλικία των πρώτων αγοραστών σπιτιού έφτασε τα 38 έτη πέρυσι, από 35 το 2023 και σχεδόν 10 έτη σε σύγκριση με τη δεκαετία του 1980, σύμφωνα με στοιχεία της National Association of Realtors (NAR). Αυτό σημαίνει ότι πολλοί millennials πλησιάζουν τα 40, καθώς επιτέλους μπαίνουν στην αγορά ακινήτων.

Πολλοί, ωστόσο, εξακολουθούν να μην έχουν δική τους κατοικία. Σύμφωνα με την Redfin, το 54,9% των millennials είχαν δική τους κατοικία το 2024, ένα ποσοστό που παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητο σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα, δείχνοντας ότι η αγορά κατοικίας έχει σταματήσει για αυτή τη γενιά. Πριν από το περασμένο έτος, η ιδιοκτησία κατοικίας μεταξύ των millennials αυξανόταν κάθε χρόνο από το 2012.

Γιατί το όνειρο της ιδιοκτησίας ενός σπιτιού απομακρύνεται;

Οι νεότεροι που συμμετείχαν στην έρευνα της Bankrate πιστεύουν ότι έχουν λιγότερες ευκαιρίες να αγοράσουν σπίτι σε σύγκριση με τις παλαιότερες γενιές. Μεταξύ των μελών της Gen Z, το 54% έχει αυτή την άποψη, σε σύγκριση με το 48% των μελών της Γενιάς Χ που πιστεύουν ότι οι γονείς και οι παππούδες τους είχαν καλύτερες ευκαιρίες. Το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 38% μεταξύ των μελών της Γενιάς Χ και στο 22% μεταξύ των μελών της Γενιάς των Baby Boomers.

Περίπου το 17% των millennials δηλώνουν ότι το υπερβολικό χρέος τους εμποδίζει να αγοράσουν σπίτι. Σύμφωνα με την Education Data Initiative, ο μέσος millennial είχε ένα ανεξόφλητο υπόλοιπο φοιτητικού δανείου ύψους 40.438 δολαρίων το 2023.

«Οι νεότεροι αισθάνονται αυτό το μειονέκτημα σε μια εποχή που η ιδιοκτησία σπιτιού γίνεται όλο και πιο απρόσιτη», είπε ο Κέιτς. «Η Gen Z και οι millennials βρίσκονται στην καλύτερη ηλικία για να αγοράσουν σπίτι, αλλά αντιμετωπίζουν ένα υψηλό οικονομικό εμπόδιο εισόδου στον χώρο της αγοράς ακινήτων».

Σοβαρά τα οικονομικά εμπόδια για την αγορά σπιτιού.

Οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί κατά περισσότερο από 30% τα τελευταία πέντε χρόνια, λόγω της αύξησης της ζήτησης κατά τη διάρκεια της πανδημικής φρενίτιδας αγοράς κατοικιών και της χρόνιας έλλειψης προσφοράς. Ενώ ο ρυθμός αύξησης των τιμών των κατοικιών επιβραδύνθηκε τελικά τους τελευταίους μήνες λόγω της αύξησης των αποθεμάτων που προκλήθηκε από την επιβράδυνση της ζήτησης, άλλα ζητήματα — όπως τα υψηλά επιτόκια των στεγαστικών δανείων και η αύξηση των ασφαλίστρων για τις κατοικίες — εξακολουθούν να κρατούν πολλούς νέους ανθρώπους μακριά από την αγορά κατοικιών.

Τι προβλέπεται για το μέλλον

Αν και η απογοήτευση των νέων Αμερικανών από την αγορά ακινήτων είναι κατανοητή, οι ειδικοί πιστεύουν ότι το εγγύς μέλλον θα τους προσφέρει καλύτερες ευκαιρίες για να μπουν στην αγορά ακινήτων. Τους τελευταίους μήνες, η αγορά των ΗΠΑ έχει αρχίσει να μεταβάλλεται υπέρ των αγοραστών, δίνοντάς τους μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη, καθώς τα αποθέματα έχουν αυξηθεί στα προ πανδημικά επίπεδα. Ορισμένες περιοχές της χώρας, ιδίως οι μητροπολιτικές περιοχές του Sun Belt, είναι ήδη σταθερές αγορές για τους αγοραστές. «Αν βρίσκεστε σε μια αγορά όπου υπάρχει πλεόνασμα αποθεμάτων, οι αγοραστές έχουν γενικά μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη».

«Πριν από τέσσερα ή πέντε χρόνια, έπρεπε να κάνεις μια προσφορά μέσα σε μια μέρα, αλλιώς έχανες την ευκαιρία», δήλωσε στο Bankrate ο Μπέντζαμιν Κλαρκ, μεσίτης-ιδιοκτήτης της Buyer Representation στο Σολτ Λέικ Σίτι και πρόεδρος της National Association of Exclusive Buyer Agents. «Τώρα, οι αγοραστές έχουν την ευκαιρία να επιβραδύνουν, να δουν μια ποικιλία κατοικιών. Αν βρίσκεστε σε μια αγορά όπου υπάρχει πλεόνασμα αποθεμάτων, οι αγοραστές έχουν γενικά μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη».

Τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων βρίσκονται επίσης στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων μηνών. Το μέσο επιτόκιο των 30ετών στεγαστικών δανείων σταθερού επιτοκίου ήταν 6,3% στις ΗΠΑ την εβδομάδα που έληξε στις 25 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με την Φρέντι Μακ, σημειώνοντας μια μικρή αύξηση μετά από εβδομάδες πτώσης. Οι ειδικοί αναμένουν ότι τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων θα συνεχίσουν να μειώνονται τους επόμενους μήνες, φτάνοντας το 6%, και θα προσφέρουν στους αγοραστές καλύτερο κόστος δανεισμού από αυτά που αντιμετώπιζαν τα τελευταία χρόνια.

Μία συμμαχία στην Ευρώπη για την μείωση των τιμών στα σπίτια

Στην Ευρώπη οι νέες γενιές απομακρύνονται, όπως και στις ΗΠΑ, από την ιδέα της απόκτησης δικού τους σπιτιού, καθώς οι κατοικίες βρίσκοντα σε ιστορικά υψηλές τιμές, καθιστώντας άπιαστο όνειρο την απόκτησή τους. «Ένας για όλους, όλοι για έναν», όπως είπε ο Ρομπέρτο Γκουαλτιέρι, δήμαρχος της Ρώμης, κατά τη διάρκεια της κοινής συνέντευξης Τύπου με τους ομολόγους του από το Παρίσι και τη Βαρκελώνη και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα.

Η Συμμαχία Mayors4Housing, η οποία συγκεντρώνει τους πρώτους πολίτες 17 ευρωπαϊκών πρωτευουσών και μητροπολιτικών πόλεων, κατάφερε να μεταφέρει το επείγον ζήτημα της στέγασης από το τοπικό επίεδο, στο επίπεδο της ΕΕ: για πρώτη φορά, η κρίση στέγασης και το Σχέδιο Στέγασης της ΕΕ που υποσχέθηκε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα συζητηθούν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, στις 23-24 Οκτωβρίου, όπως αναφέρει το eunews.

Την Τρίτη 30 Σεπτεμβρίου, ο Κόστα δέχθηκε στις Βρυξέλλες αντιπροσωπεία της Συμμαχίας, με επικεφαλής τους Γκουαλτιέρι, Αν Ινταλγκό και Χαούμε Κολμπόνι. Μετά από ένα χρόνο πιέσεων, φαίνεται ότι ήρθε η ώρα για τις Βρυξέλλες να εισέλθουν σε έναν τομέα που μέχρι τώρα ήταν προνόμιο μόνο των κρατών μελών. «Είναι σαφές ότι, από το Δουβλίνο έως την Αθήνα, βιώνουμε μια στεγαστική κρίση σε όλα τα επίπεδα», αναγνώρισε ο Κόστα, ο οποίος παραδέχτηκε ότι το ζήτημα αυτό επηρεάζει όλους, από τους άστεγους έως τη μεσαία τάξη, περνώντας από τους φτωχότερους πολίτες, τους νέους και τους φοιτητές. Σήμερα η πρόσβαση στη στέγαση «αποτελεί την κύρια πηγή ανισότητας» στην Ευρώπη.

Οι παρεμβάσεις πρέπει επίσης να γίνουν σε διαφορετικά επίπεδα. Πρέπει να αντιμετωπιστεί το ζήτημα των κρατικών ενισχύσεων, να ρυθμιστούν οι βραχυπρόθεσμες μισθώσεις και, πάνω απ’ όλα, να βρεθούν λύσεις χρηματοδότησης. Η βούληση των Βρυξελλών είναι εμφανής: για πρώτη φορά, διορίστηκε ένας ειδικός Ευρωπαίος Επίτροπος, ο Νταν Γιόργκενσεν, και συστάθηκε μια ειδική επιτροπή υπό την ηγεσία της Αϊρίν Τινάγκλι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ωστόσο, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Συμμαχίας, απαιτείται ένα ταμείο ύψους 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Για την Ιντάλγκο, δήμαρχο του Παρισιού για περισσότερα από δέκα χρόνια, είναι απαραίτητο να συνδεθούν τα «τοπικά, εθνικά και ευρωπαϊκά» επίπεδα, μαζί με τον κατασκευαστικό τομέα, και να συνεργαστούν. Κατά τη διάρκεια των δύο θητειών της ως δήμαρχος του Παρισιού, επένδυσε τρία δισεκατομμύρια σε κοινωνική στέγαση: σήμερα, το «25% των κατοικιών» στην πρωτεύουσα είναι κοινωνικές. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Διότι, όπως επεσήμανε ο Καταλανός Κολπόνι, σήμερα η πρόσβαση στη στέγαση «αποτελεί την κύρια πηγή ανισότητας» στην Ευρώπη.

Αύξηση κατά 60% στις τιμές

Σύμφωνα με την Eurostat, οι τιμές των κατοικιών σε ολόκληρη την ΕΕ έχουν αυξηθεί κατά σχεδόν 60% από το 2010, ενώ τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά σχεδόν 30%. Οι ειδικοί θεωρούν ότι σε αυτή την αύξηση συνέβαλε, μεταξύ άλλων, η δραματική επιβράδυνση της κατασκευής δημόσιων κατοικιών και η αξιοσημείωτη αύξηση των κερδοσκοπικών πρακτικών σε αστικές περιοχές όπου έχει μειωθεί ο αριθμός των προσιτών κατοικιών.

Ο Γιόργκενσεν υποστήριξε ότι το πρώτο σχέδιο της ΕΕ για την αντιμετώπιση της κρίσης θα περιλαμβάνει αναθεώρηση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, επιτρέποντας στις εθνικές κυβερνήσεις να χρησιμοποιούν δημόσια κονδύλια για την κατασκευή κατοικιών για τους Ευρωπαίους της μεσαίας τάξης που δεν μπορούν να αγοράσουν ακίνητα λόγω των υψηλών τιμών.

Δεδομένου ότι τα δημόσια κονδύλια από μόνα τους δεν θα είναι επαρκή, ο επίτροπος εξήγησε ότι τα χρηματικά ποσά αυτά θα πρέπει να συνδυαστούν με ιδιωτικές επενδύσεις. Τονίζοντας ότι οι επενδύσεις αυτές πρέπει να «ισορροπούν τις σταθερές αποδόσεις με την κοινωνική ευθύνη», είπε ότι η Επιτροπή συνεργάζεται με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για να διασφαλίσει ότι οι κατοικίες που κατασκευάζονται μέσω προγραμμάτων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα είναι πραγματικά προσιτές.

Για να επιλυθεί η κρίση στέγασης, «πρέπει να αξιοποιήσουμε κάθε λύση που έχουμε στη διάθεσή μας», δήλωσε ο Γιόργκενσεν, ζητώντας, εν κατακλείδι, νέα νομοθεσία για τις βραχυπρόθεσμες μισθώσεις, χαλαρότερους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, μια πλατφόρμα δημόσιων-ιδιωτικών επενδύσεων για την ενίσχυση της χρηματοδότησης και μια ευρεία προσπάθεια απλοποίησης, σύμφωνα με το Euractiv. «Είναι καιρός να καταργήσουμε όλα τα περιττά εμπόδια», πρόσθεσε.