Υπό αμφισβήτηση η αποτελεσματικότητά τους – τι δείχνουν οι έρευνες

Νέα ανάλυση 25 ετών δείχνει ότι οι περισσότερες πρωτοβουλίες δεν μειώνουν ουσιαστικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Περιβάλλον πηγή: Pexels

Παρά την εκτεταμένη εφαρμογή τους, τα προγράμματα αντιστάθμισης άνθρακα – που υπόσχονται να «εξουδετερώσουν» το περιβαλλοντικό αποτύπωμα κυβερνήσεων και εταιρειών – αποδεικνύονται ανεπαρκή. Νέα μελέτη, βασισμένη σε δεδομένα 25 ετών, καταδεικνύει ότι οι περισσότερες πρωτοβουλίες όχι μόνο δεν περιορίζουν την υπερθέρμανση, αλλά συχνά δημιουργούν ψευδή αίσθηση ασφάλειας γύρω από την κλιματική κρίση.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι πολλά έργα αναδάσωσης ή «πράσινων πιστώσεων» δεν έχουν μακροπρόθεσμο αντίκτυπο, καθώς δάση καίγονται ή καταστρέφονται, ενώ άλλες δράσεις στηρίζονται σε αμφισβητούμενες μεθόδους υπολογισμού. Παράλληλα, μεγάλες εταιρείες αγοράζουν τέτοιες πιστώσεις για να ισχυρίζονται ότι επιτυγχάνουν «ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα», χωρίς όμως να περιορίζουν πραγματικά τις δικές τους εκπομπές. Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι να χάνεται πολύτιμος χρόνος για την εφαρμογή ουσιαστικών λύσεων, όπως η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.

«Πρέπει να σταματήσουμε να περιμένουμε ότι οι αντισταθμίσεις άνθρακα θα λειτουργήσουν σε μεγάλη κλίμακα», δήλωσε ο Στίβεν Λεζάκ, ερευνητής στη Σχολή Σμιθ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και συν-συγγραφέας της μελέτης, στο Annual Reviews.

Οι αντισταθμίσεις άνθρακα αποτελούν εργαλείο για την αποτελεσματική μείωση των εκπομπών, επιτρέποντας σε πλούσιους ρυπαντές να χρηματοδοτούν φτηνές δράσεις για το κλίμα στο εξωτερικό, ενώ συνεχίζουν να εκπέμπουν την ίδια ποσότητα εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο εσωτερικό.

Στη θεωρία, η πρακτική αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε χαμηλότερα επίπεδα υπερθέρμανσης του πλανήτη, διοχετεύοντας χρήματα εκεί που θα είχαν τον μεγαλύτερηο αντίκτυπο όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Ωστόσο, οι εθελοντικές αγορές άνθρακα έχουν πληγεί εδώ και καιρό από «άχρηστες αντισταθμίσεις» που υπερεκτιμούν τον αντίκτυπό τους.

Οι ερευνητές αναφέρουν ότι τα σοβαρότερα προβλήματα σχετίζονται με την έκδοση πρόσθετων πιστώσεων για «μη πρόσθετα» έργα, όπως η κατασκευή ανεμογεννητριών που θα γίνονταν ούτως ή άλλως, προσωρινά έργα, όπως η φύτευση δέντρων που αργότερα καίγονται σε πυρκαγιές, έργα όπως η η προστασία ενός τμήματος δάσους απλώς μετατοπίζει την υλοτομία αλλού, καθώς και έργα που καταγράφονται διπλά, όπως η αποκατάσταση ενός βάλτου, όπου τόσο ο πωλητής όσο και ο αγοραστής διεκδικούν τη μείωση των εκπομπών.

«Μια αντιστάθμιση μπορεί να είναι αξιόπιστη σε τρεις από τις τέσσερις πτυχές, αλλά αν αποτύχει στην τέταρτη, η πραγματική μείωση εκπομπών μπορεί να είναι πολύ μικρότερη από αυτή που πιστώθηκε – ή και ανύπαρκτη», προειδοποιεί η μελέτη.

Μια μετα-ανάλυση που δημοσιεύτηκε πέρυσι στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications έδειξε ότι λιγότερο από το 16% των πιστώσεων άνθρακα που εξετάστηκαν οδήγησαν σε πραγματική μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Ο Μπένεντικτ Προμπστ, ιδρυτής του Net Zero Lab στο Ινστιτούτο Max Planck, ο οποίος δεν συμμετείχε στη νέα μελέτη, ανέφερε ότι η έρευνα παρέχει μια «πολύτιμη συνολική επισκόπηση των καλά τεκμηριωμένων προβλημάτων που ταλανίζουν τα υπάρχοντα έργα πιστωτικών μονάδων άνθρακα.

Ο Προμπστ πρόσθεσε ότι η μελέτη εντοπίζει κάποιες από τις βασικές αιτίες της υπερβολικής χορήγησης πιστώσεων, όπως η έλλειψη πληροφοριών, αλλά προειδοποίησε για άλλους συστημικούς παράγοντες, όπως η μικρή ομάδα που υποστηρίζει έργα υψηλής ποιότητας, οι συγκρούσεις συμφερόντων κατά τη σύνταξη προτύπων και οι υποστελεχωμένες ρυθμιστικές αρχές.

Τι συνιστούν οι ερευνητές της μελέτης

Ωστόσο, γίνονται προσπάθειες για να επιλυθούν αυτά τα προβλήματα. Σε απάντηση σε πρόσφατες επικρίσεις, πρωτοβουλίες υπό την ηγεσία της βιομηχανίας, όπως το Integrity Council for the Voluntary Carbon Market (ICVCM), έχουν μελετήσει την τελευταία επιστημονική έρευνα σχετικά με το ποιες αντισταθμίσεις είναι αποτελεσματικές, εγκρίνοντας μόνο τα προγράμματα που πληρούν αυστηρές απαιτήσεις. Παράλληλα, οι λεγόμενοι «οίκοι αξιολόγησης» για τις αντισταθμίσεις άνθρακα παρέχουν πλέον στους αγοραστές πληροφορίες για το κατά πόσο οι αντισταθμίσεις αντιπροσωπεύουν πραγματικές μειώσεις των εκπομπών.

Οι συγγραφείς της επισκόπησης συνιστούν την άμεση κατάργηση των αντισταθμίσεων που δεν αφαιρούν το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και την ανακατεύθυνση της αγοράς αντισταθμίσεων προς προγράμματα υψηλής ποιότητας που επικεντρώνονται στην αφαίρεση και αποθήκευση CO₂. Αντί να χρηματοδοτούν άλλα σημαντικά έργα για το κλίμα μέσω των αντισταθμίσεων, προτείνουν ένα σύστημα συνεισφορών που δεν επιτρέπει στους δωρητές να ισχυρίζονται ότι αναιρούν τις δικές τους εκπομπές. Ωστόσο, εντόπισαν ορισμένους τύπους έργων που, παρά το πρόβλημα της υπερ-πίστωσης, μπορούν να βελτιωθούν, όπως η διάθεση καθαρότερων μαγειρικών συσκευών και η συλλογή αερίων από τους χώρους υγειονομικής ταφής.

ΠΗΓΗ: Guardian