Στο «μικροσκόπιο» η αποτελεσματικότητα των εμβολίων

Κάθε χειμώνα η εμφάνιση της εποχικής γρίπης οφείλεται σε τρεις βασικές παραλλαγές του ιού, που μεταδίδονται στην κοινότητα: στους υπότυπους H1N1 και H3N2 της γρίπης Α και στη γρίπη Β. Οι H1N1 και H3N2 συνήθως συνυπάρχουν, αλλά κάθε φορά τείνει να κυριαρχεί ο ένας.

Φέτος στο βόρειο ημισφαίριο έχει επικρατήσει στέλεχος του H3N2, που είναι γνωστό ως υποκλάδος Κ και έχει ήδη προκαλέσει μεγάλο επιδημικό κύμα, νωρίτερα κατά τρεις έως τέσσερις εβδομάδες από έναν «τυπικό» χειμώνα. Μόνο στη Μ. Βρετανία, όλο τον Δεκέμβριο αριθμός – ρεκόρ ασθενών (κατά μέσον όρο 2.660) νοσηλεύονται καθημερινά στα νοσοκομεία με συμπτωματολογία γρίπης: έντονη κακουχία που εμφανίζεται μέσα σε λίγες ώρες, υψηλός πυρετός (συχνά άνω των 38 °C), ρίγη, μυαλγίες και πόνοι στις αρθρώσεις, δυνατός πονοκέφαλος, πονόλαιμος και ρινική καταρροή, ξηρός και επίμονος βήχας.

Επίσης, οι υγειονομικές αρχές της Νέας Υόρκης ανακοίνωσαν χθες ότι τα περιστατικά έφτασαν στον υψηλότερο αριθμό της δεκαετίας. Kαι στη χώρα μας τις τελευταίες εβδομάδες παρουσιάζεται ιδιαίτερα μεγάλη έξαρση· πολύ νωρίτερα από ό,τι συνήθως (από τα τέλη Δεκεμβρίου και μετά). Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και στο νότιο ημισφαίριο, όπου η γρίπη συνήθως έχει πια υποχωρήσει αυτή την περίοδο, τις τελευταίες εβδομάδες καταγράφονται υψηλότερα από τα αναμενόμενα επίπεδα κυκλοφορίας του ιού.

Τι ιδιαίτερο έχει o υποκλάδος Κ; Είναι πιο επικίνδυνος;

Ολα τα δεδομένα συνηγορούν για την αυξημένη μεταδοτικότητά του, που σχετίζεται με τη γενετική του ποικιλομορφία.

Εμφανίζει δέκα νέες μεταλλάξεις στο γονίδιο της αιμοσυγκολλητίνης (δηλαδή της πρωτεΐνης που βοηθάει τον ιό να προσδεθεί στα κύτταρα του ξενιστή) σε σύγκριση με στελέχη της H3N2 που είχαν επικρατήσει άλλες χρονιές.

Αυτό έχει αποτέλεσμα τη μειωμένη ικανότητα του ανοσοποιητικού μας συστήματος να αναγνωρίζει τον ιό, ακόμη κι αν έχουμε εκτεθεί σε προηγούμενα στελέχη H3N2, προκαλώντας έτσι εντονότερη και πιο πρώιμη εποχική έξαρση, καθώς και αύξηση των νοσηλειών. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι προκαλεί μεγαλύτερη θνητότητα.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι, γενικά, τα στελέχη Η3Ν2 συνδέονται με βαρύτερη νόσηση, ιδιαίτερα σε ευάλωτες ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με χρόνιες παθήσεις και συννοσηρότητες – κάτι που επιβεβαιώνεται και φέτος. Περίπου το 90% των περιστατικών αφορά παιδιά και ενήλικες κάτω των 59 ετών, αλλά η πλειονότητα όσων νοσηλεύονται είναι άτομα άνω των 69 ετών ή παιδιά κάτω των 14 ετών.

Ποιες άλλες πληθυσμιακές ομάδες χρειάζονται μεγαλύτερη προστασία;

Εκτός από τους ηλικιωμένους και τα άτομα με χρόνια νοσήματα και συννοσηρότητες, η γρίπη επηρεάζει περισσότερο βρέφη, μικρά παιδιά και εγκύους, καθώς το ανοσοποιητικό τους σύστημα δυσκολεύεται να ελέγξει τη λοίμωξη και τις επιπλοκές της.

Γι’ αυτόν το λόγο, άλλωστε, οι διεθνείς συστάσεις εμβολιασμού επικεντρώνονται πρωτίστως σε αυτές τις πληθυσμιακές ομάδες (με εξαίρεση τα βρέφη κάτω των έξι μηνών) και στους φροντιστές τους.

Γενικά, τα στελέχη Η3Ν2 συνδέονται με βαρύτερη νόσηση, ιδιαίτερα σε ευάλωτες ομάδες. Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι ο υποκλάδος Κ προκαλεί μεγαλύτερη θνητότητα.

Πόσο αποτελεσματικό είναι το εμβόλιο φέτος;

Κάθε χρόνο το εμβόλιο της γρίπης σχεδιάζεται με βάση τα στελέχη που κυκλοφορούν αρκετούς μήνες νωρίτερα και με επιδημιολογικές προβλέψεις. Επειδή η επικράτηση του υποκλάδου K έγινε μετά την τελική επιλογή των στελεχών, η αντιστοίχιση δεν είναι απόλυτη.

Η αποτελεσματικότητά του στην πρόληψη της λοίμωξης φτάνει το 55%, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων. Αυτό βέβαια είναι σύνηθες για τα εποχικά εμβόλια της γρίπης, μια και ο ιός μεταλλάσσεται πολύ γρήγορα.

Επιπλέον, η ανοσολογική απόκριση διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο και αυτός είναι ο λόγος που οι πολιτικές δημόσιας υγείας εστιάζουν στην προστασία των πιο ευάλωτων: το εμβόλιο εξακολουθεί να προσφέρει ισχυρή προστασία από σοβαρή νόσηση, επιπλοκές και θάνατο.

Γιατί η γρίπη παραμένει σοβαρή απειλή;

Παρότι συχνά υποτιμάται, η γρίπη εξακολουθεί να προκαλεί κάθε χρόνο εκατομμύρια σοβαρά περιστατικά και εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους σε όλο τον κόσμο. Η συνύπαρξή της μάλιστα στην κοινότητα με άλλους αναπνευστικούς ιούς, όπως ο SARS-CoV-2 ή ο RSV, αυξάνει περαιτέρω την πίεση στα συστήματα υγείας, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες.

Αν και ο ιός που προκαλεί όλα αυτά, λοιπόν, δεν είναι καινούργιος, η φετινή «υπεργρίπη», όπως αποκαλείται στα μίντια, δεν είναι αντίπαλος που πρέπει να υποτιμήσουμε: η πρώιμη εμφάνιση του επιδημικού κύματος και η έντασή του θυμίζουν την πανδημική γρίπη Η1Ν1 του 2009.

Ο συνδυασμός της χαμηλής εμβολιαστικής κάλυψης και της έλλειψης φυσικής ανοσίας από προηγούμενες λοιμώξεις διευκολύνει την ταχεία διασπορά της. Και σε κάθε περίπτωση πρέπει να θυμόμαστε ότι η εποχική γρίπη δεν είναι ακίνδυνη· παραμένει μείζον ζήτημα δημόσιας υγείας.

* Ο κ. Αθανάσιος Τσακρής είναι καθηγητής Μικροβιολογίας, διευθυντής Εργαστηρίου Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΕΛΙΔΕΚ.

Πηγή:kathimerini.gr

#ΓΡΙΠΗ