Δείτε πώς

«Ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται» λέει η γνωστή παροιμία, αν και, πολύ πιθανώς, ο πρώτος θα πληρώσει τις συνέπειες αρκετά νωρίτερα, σύμφωνα με μελέτη που διερεύνησε τον αντίκτυπο των ψεμάτων στους ίδιους τους ψεύτες και δημοσιεύτηκε προσφάτως στο British Journal of Social Psychology.

«Οι άνθρωποι ψεύδονται για διάφορους λόγους και κάποιοι το κάνουν καθημερινά. Αν κάποιος ανακαλύψει ότι του έχουν πει ψέματα, συνήθως βιώνει αρνητικά συναισθήματα όπως θυμό ή θλίψη. Ένα πράγμα που δεν έχουμε κατανοήσει πλήρως σχετικά με το ψέμα είναι οι ψυχολογικές επιπτώσεις του ψέματος για τον ψεύτη.

Η κοινωνία θεωρεί το ψέμα ανήθικη συμπεριφορά, οπότε το ίδιο το ψέμα μπορεί να δημιουργήσει αρνητικά συναισθήματα στον ψεύτη· εντούτοις, δεν ξέρουμε πολλά γι’ αυτή τη σχέση» σημειώνει σε άρθρο του ο Sebastian Ocklenburg, Ph.D., καθηγητής ερευνητικών μεθόδων στην ψυχολογία στο Τμήμα Ψυχολογίας της Ιατρικής Σχολής του Αμβούργου – Πανεπιστημίου Εφαρμοσμένων Επιστημών και Ιατρικού Πανεπιστημίου, στο οποίο συνοψίζει τα ευρήματα από τα τέσσερα διαφορετικά πειράματα που διενεργήθηκαν στο πλαίσιο της μελέτης.

1. Το ψέμα βλάπτει την αυτοεκτίμηση και αυξάνει τα αρνητικά συναισθήματα

Bασική υπόθεση της μελέτης ήταν ότι, εφόσον το ψέμα είναι ηθικά μεμπτό, μπορεί να προκαλέσει χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και αρνητικά συναισθήματα στον ψεύτη.

Στο πρώτο μέρος της μελέτης που πραγματοποιήθηκε ηλεκτρονικά, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να διαβάσουν διάφορα ηθικά διλήμματα με επίκεντρο τον εαυτό τους (π.χ. ψέματα σχετικά με την προϋπηρεσία σε μια συνέντευξη για δουλειά) και με επίκεντρο τους άλλους (π.χ. ένα ψεύτικο κομπλιμέντο για το καινούργιο φόρεμα που αγόρασε μια φίλη) και να απαντήσουν αν είπαν ψέματα ή την αλήθεια την τελευταία φορά που βρέθηκαν σε παρόμοια κατάσταση. Επιπροσθέτως, προσδιόρισαν τα επίπεδα αυτοεκτίμησης και τέσσερα αρνητικά συναισθήματα (νευρικότητα, λύπη, δυσφορία και δυστυχία) μέσα από ειδικά ερωτηματολόγια.

2. Ακόμα και η ανάμνηση του ψέματος επιβαρύνει την ψυχική και συναισθηματική υγεία

Το δεύτερο πείραμα σχεδιάστηκε με παρόμοιο τρόπο, εν προκειμένω όμως οι εθελοντές έπρεπε να θυμηθούν καταστάσεις στις οποίες είπαν ψέματα είτε αποφάσισαν να πουν την αλήθεια, και να προσδιορίσουν μέσα από ερωτηματολόγια τα αρνητικά και θετικά συναισθήματα. Τα αποτελέσματα ήταν ξεκάθαρα: όσοι ανακάλεσαν ένα περιστατικό όπου είχαν καταφύγει στο ψέμα είχαν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και λιγότερα θετικά συναισθήματα συγκριτικά με όσους ανέσυραν στη μνήμη τους μια περίπτωση ειλικρίνειας.

3. Οι άνθρωποι λένε περισσότερα ψέματα για τον εαυτό τους παρά για τους άλλους

Στο τρίτο πείραμα, οι επιστήμονες προσπάθησαν να επαναλάβουν τα ευρήματα των δύο πρώτων χρησιμοποιώντας τη μεθοδολογία του ημερολογίου. Ζητήθηκε από τους εθελοντές να καταγράψουν όλα τα ψέματά τους για μία ημέρα, αλλά και τι αφορούσαν. Συνολικά, το 22,1% ανέφεραν ψέμα σχετικά με τον εαυτό τους, το 8,2% ένα ψέμα που αφορούσε άλλους και το 69,7% δεν ανέφεραν ψέματα. Τα άτομα που είπαν ψέματα είχαν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και αισθάνονταν λιγότερο καλά για τον εαυτό τους από εκείνους που έλεγαν την αλήθεια.

4. Το 22% των ανθρώπων ψεύδεται καθημερινά και το 19% σπανίως

Στο τέταρτο και τελευταίο πείραμα, χρησιμοποιήθηκε μέθοδος μακροχρόνιας μελέτης. Οι εθελοντές έπρεπε να παρακολουθούν τη σχέση τους με το ψέμα και την αυτοεκτίμησή τους επί πέντε ημέρες. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων όσον αφορά τη συχνότητα που λένε ψέματα. Πάνω από ένας στους πέντε (22%) έλεγε κάποιο ψέμα και τις πέντε ημέρες, ενώ το 19% δήλωσε ότι δεν είπε ούτε ένα ψέμα, καμία ημέρα.

5. Μεγαλύτερο πλήγμα στην αυτοεκτίμηση τις ημέρες που λέγεται ένα ψέμα

Στο τέταρτο πείραμα, οι επιστήμονες κατάφεραν να αναπαράγουν τα ευρήματα των προηγουμένων, σύμφωνα με τα οποία το ψέμα σχετίζεται με χαμηλότερη αυτοεκτίμηση την ημέρα που λέγεται. Επιπλέον, ανέλυσαν τη συσχέτιση μεταξύ ψέματος και αυτοεκτίμησης για πέντε ημέρες. Όταν κάποιος συμμετέχων ψευδόταν, η αυτοεκτίμησή του ήταν χαμηλότερη συγκριτικά με την προηγούμενη ημέρα. Αυτό δείχνει ότι οι άνθρωποι που λένε ψέματα δεν έχουν γενικά χαμηλή αυτοεκτίμηση, αλλά ότι το ψέμα ως πράξη μειώνει την αυτοεκτίμηση.