Ανώγεια: Τίμησαν τους ήρωες του Αρκαδίου 159 χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα (φωτογραφίες)

Το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου αποτελεί μία από τις ενδοξότερες και τραγικότερες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας

Φωτογραφίες: Aγγέλα Σκουλά

159 χρόνια μετά, η φλόγα της Αρκαδικής Εθελοθυσίας εξακολουθεί να φωτίζει τον δρόμο της μνήμης και της ελευθερίας, υπενθυμίζοντας σε όλους το μεγαλείο της πίστης και της ανδρείας εκείνων που αγωνίστηκαν για την πατρίδα. 

Έτσι τα Ανώγεια σήμερα τίμησαν με μια συγκινητική εκδήλωση τους ήρωες της Αρκαδικής Εθελοθυσίας, στον χώρο του ανδριάντα του Ήρωα Εμμανουήλ Βασιλείου (Αναγνώστου) Σκουλά, γνωστού και ως Πυρπολητή της Ιεράς Μονής Αρκαδίου. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Βορίζια: Στο Βενιζέλειο το μόλις 15 ημερών μωρό της οικογένειας Φραγκιαδάκη

Η τελετή ξεκίνησε στις 12:00 με επιμνημόσυνη δέηση, παρουσία τοπικών αρχών, αντιπροσωπειών των σχολείων και κατοίκων των Ανωγείων, οι οποίοι κατέφτασαν για να αποδώσουν τον οφειλόμενο σεβασμό στους ήρωες του Αρκαδίου, σε μία ατμόσφαιρα συγκινησιακά φορτισμένη.

Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε ο Μανόλης Μακράκης, Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και συγγραφέας, με ομιλία υπό τον τίτλο «Αρκάδι 1866: Το χρονικό του ολοκαυτώματος – Η παρακαταθήκη της εθελοθυσίας».

Ο κ. Μακράκης ανέλυσε το ιστορικό πλαίσιο της Μονής Αρκαδίου, την ηρωική αντίσταση των Κρητικών και τη σημασία της αυτοθυσίας για την ελευθερία. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στον Εμμανουήλ Σκουλά, ενός εκ των Πυρπολητών της Μονής, που με τη γενναιότητα και την αποφασιστικότητά του έγινε σύμβολο θάρρους και πίστης στην πατρίδα.

Ο Σκουλάς, όπως εξήγησε ο ομιλητής, ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές της Αρκαδικής Εθελοθυσίας. Όντας από τα Ανώγεια, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αντίσταση κατά των οθωμανικών δυνάμεων, επιλέγοντας να μην παραδοθεί και να συνεισφέρει στην ηρωική πράξη της πυρπόλησης της Μονής, μια ενέργεια που σφράγισε την ιστορική μνήμη της Κρήτης και αναδείχθηκε σε σύμβολο γενναιότητας και αυτοθυσίας.

Η πράξη του Σκουλά και των υπολοίπων μαχητών υπενθυμίζει ότι η ελευθερία δεν κατακτιέται εύκολα, αλλά με θάρρος, πίστη και αφοσίωση. Ο ομιλητής στον πανηγυρικό του λόγο επισήμανε τις τρεις εκρήξεις στη μονή, την αναγνώρη του Γιαμπουδάκη ως πυρπολητή κάτω από το ηγουμενείο και στην ανατίναξη της κεντρικής πυριτιδαποθήκης από τον Εμμανουήλ Σκουλά, όπως μαρτυτούν γραπτές αναφορές, ανταποκρίσεις εφημερίδων και λογοτεχνία της εποχής. Τόνισε την αξία της παρακαταθήκης, που είναι η κοινή απόφαση όλων των αγωνιστών να ζήσουν ελεύθεροι ή να γίνουν στάχτη και μπούλμπερη….!

Η εκδήλωση συνεχίστηκε με την κατάθεση στεφάνων στον ανδριάντα του ήρωα Εμμανουήλ Σκουλά, τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή και ολοκληρώθηκε με την ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου.

Το Αρκάδι – Ιερό σύμβολο ελευθερίας και αυτοθυσίας

Το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου αποτελεί μία από τις ενδοξότερες και τραγικότερες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Ήταν Νοέμβρης του 1866, όταν η Μονή Αρκαδίου, έδρα της Επαναστατικής Επιτροπής Ρεθύμνου, περικυκλώθηκε από τις υπέρτερες δυνάμεις του Μουσταφά Πασά Γκιριτλή (κρητικός), που αριθμούσαν πάνω από δεκαπέντε χιλιάδες άνδρες με ισχυρό πυροβολικό.

Απέναντί τους στάθηκαν 259 Κρητικοί αγωνιστές, μαζί με περίπου 600 γυναικόπαιδα και γέροντες που είχαν καταφύγει εκεί για προστασία. Με ηγούμενο τον ηρωικό Γαβριήλ Μαρινάκη από τις Μαργαρίτες, η Μονή μετατράπηκε σε προμαχώνα της ελευθερίας. Για τρεις ολόκληρες ημέρες, από τις 7 έως τις 9 Νοεμβρίου, οι Κρητικοί αντιστάθηκαν με σθένος και απαράμιλλη ανδρεία στα κανόνια και στις επιθέσεις των Τούρκων. Όταν έσπασε ένας τοίχος οι εχθροί εισέβαλαν στον περίβολο και ο ηγούμενος Γαβριήλ έπεσε μαχόμενος. Τότε η Μονή τυλίχθηκε στις φλόγες. Οι επαναστάτες, αρνούμενοι να παραδοθούν, προτίμησαν να γίνουν στάχτη, δίνοντας έτσι στην οικουμένη το πιο συγκλονιστικό παράδειγμα αυτοθυσίας.

Η πράξη εκείνη, το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, συγκλόνισε την Ευρώπη. Ο Βίκτωρ Ουγκώ και ο Γκαριμπάλντι εξύμνησαν με συγκίνηση το μεγαλείο της κρητικής ψυχής, ενώ η διεθνής κοινή γνώμη αφυπνίστηκε μπροστά στο δίκαιο του κρητικού αγώνα. Από τα ερείπια του μοναστηριού αναδύθηκε το άφθαρτο μήνυμα της Ελευθερίας: ότι ο Κρητικός δεν υποτάσσεται, παρά μόνο στη φλόγα της θυσίας του. Το Αρκάδι αναδείχθηκε σε σύμβολο πίστης, ηρωισμού και εθνικής αξιοπρέπειας, σε ένα φως που ακόμη καθοδηγεί τις γενιές των Ελλήνων και φωτίζει τη συνείδηση του λαού μας.

Ο Εμμανουήλ Σκουλάς – Ο δάσκαλος και Πυρπολητής του Αρκαδίου

Μέσα στις πύρινες εκείνες στιγμές, ανάμεσα στους ήρωες που σφράγισαν την ιστορία με το αίμα τους, ξεχωρίζει ο Εμμανουήλ Σκουλάς από τα Ανώγεια. Νέος, μόλις είκοσι ετών, δάσκαλος, μορφωμένος και γενναίος, φλεγόταν από τα ιδανικά της ελευθερίας και της παιδείας. Καταγόταν από οικογένεια βαθιά ριζωμένη στους αγώνες του τόπου – εγγονός του ιερομάρτυρα παπά Νικόλαου Σκουλά, αποκεφαλισμένου στο πρώτο ολοκαύτωμα του 1822, και γιος του Αναγνώστη Σκουλά, μέλους της Φιλικής Εταιρείας.

Ο Εμμανουήλ Σκουλάς, όταν είδε τους Τούρκους να πλησιάζουν τη μεγάλη πυριτιδαποθήκη, όπου είχαν καταφύγει γυναικόπαιδα και τραυματίες, πήρε τη μοιραία απόφαση. Για να μην πέσουν στα χέρια του εχθρού, άναψε το φυτίλι και ανατίναξε τη Μονή, πραγματοποιώντας την ύστατη πράξη ηρωισμού. Η πράξη του επιβεβαιώνεται από πολλές και ανεξάρτητες πηγές της εποχής – από τις αναφορές του Ρώσου υποπροξένου Ι. Μητσοτάκη, του Έλληνα υποπροξένου Ι. Μπαρουξάκη και από δημοσιεύματα εφημερίδων λίγες μόλις ημέρες μετά το γεγονός. Η δημοτική ποίηση, αποτυπώνοντας τη φλόγα του θάρρους του, τραγουδά:

«Με μια μπιστόλα ασημωτή του Κούντη του Δημήτρη,

κεντά ο Σκουλάς τον τσεπανέ και σείστηκ’ όλη η Κρήτη».

Η ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης από τον Σκουλά δεν ήταν μόνο πράξη πολεμικής απελπισίας. Ήταν συνειδητή απόφαση όλων των εγκλήστων – αγωνιστών να ζήσουν ελεύθεροι ή να πεθάνουν. Ο Σκουλάς δεν υπήρξε μόνο ο πυρπολητής του Αρκαδίου, ήταν ένας δάσκαλος – σύμβολο της εποχής που η Κρήτη μαχόταν για την ελευθερία της.