«Απονεριστής»: Από πού βγήκε η λέξη του φετινού καλοκαιριού;

Ο λόγος που το βίντεο έγινε είδηση

Το βίντεο με τους εφήβους που πηδούν στο λιμάνι της Σικίνου πίσω από το εμβληματικό πλοίο Διονύσιος Σολωμός θα ήταν το αγαπημένο μου για το φετινό καλοκαίρι. Δεν είναι γιατί υπάρχει το αριστούργημα του Ευτύχη Μπλέτσα που ευτυχισμένος πηδάει σε μία κολόνα της ΔΕΗ και αυτή καταρρέει.

Τι συμβαίνει σε αυτό το βίντεο; Δύο λιμενικοί προσπαθούν αν εμποδίσουν έναν λόχο από εφήβους που πάνε να κάνουν βουτιά στα απόνερα του ferry boat που ξεκινάει την πορεία του για το λιμάνι του Πειραιά.

Λατρέυω που ο ένας λιμενικός κάνει μία old-school μπασκετική άμυνα man to man σε ένα δωδεκάχρονο. Στο μεταξύ, έχουν περάσει άλλα δέκα, οπότε ίσως ήταν καλύτερα να έπαιζαν ζώνη. Στη δεύτερη προσπάθεια του δωδεκάχρονου να περάσει, ο λιμενικός έχει ήδη παραιτηθεί από την προσπάθεια.

Ο λόγος που το βίντεο έγινε είδηση

Σε επίπεδο σημασίας, η συγκεκριμένη είδηση δεν θα έφτανε ούτε από την αποβάθρα στην πρώτη καφετέρια του λιμανιού της Σικίνου. Έφτασε όμως μέχρι τα μέσα της Αθήνας και αυτό κατά την άποψή μου οφείλεται σε δύο λόγους: α) στο γεγονός ότι βιντεοσκοπήθηκε (και όλοι ξέρουμε τη δύναμη της εικόνας) και β) λόγω της λέξης «απονεριστής». Χωρίς αυτή τη λέξη είδηση δεν θα υπήρχε.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η συγκεκριμένη κίνηση στο λιμάνι της Σικίνου έχει γίνει εδώ και αρκετά χρόνια έθιμο για την περιοχή. Προσωπικά μπορώ να σας πω ότι το έχω δει, σε μικρότερη ένταση, και σε άλλα λιμάνια. Συνήθως δε συνδέεται με το αποκαλόκαιρο. Μία γλυκιά τελευταία τζούρα ανεμελιάς πριν τον δύσκολο αθηναϊκό χειμώνα.

Τα παιδιά που το κάνουν αυτό όμως έχουν πάρει και όνομα, λέγονται απονεριστές. Βγαίνει προφανώς από τη λέξη απόνερα (που αφήνει το πλοίο κατά την αναχώρησή του) και το επίθημα -ιστής που στα ελληνικά μπαίνει σε λέξεις για να υποδηλώσει κάποιον που είναι οπαδός, λάτρης, ειδικός σε κάτι. Bλέπε λ.χ. τις λέξεις ελληνιστής, δημοτικιστής, Απολλωνιστής, ειρηνιστής κτλ.

Η λέξη ταξίδεψε σε όλα τα αθηναϊκά μέσα δείχνοντας τη δύναμη της γλώσσας και της ορολογίας. Όταν λες περιφραστικά «τα παιδιά που πηδάνε πίσω από το πλοίο της γραμμής που αναχωρεί» μιλάς για κάτι που απλά συμβαίνει. Όταν φτιάχνεις και όρο, ο «απονεριστής» φτιάχνεις και έναν ολόκληρο νέο κόσμο. Μία ομάδα ανθρώπων που μοιράζονται πια μία ιδιότητα: Κάνουν βουτιες πίσω από πλοία.

Από τους aponeristas στον απονεριστή

Και εδώ έρχεται το πιο ενδιαφέρον στη μικρή έρευνα που έκανα για τη λέξη. Η λέξη «απονεριστής» προς απογοήτευσή μου δεν γεννήθηκε τώρα. Τη βρίσκω γκουγκλάροντας και στο μακρινό διαδικτυακό παρελθόν. Υπάρχει εδώ μία μικρή διαφορά. Κατά βάση χρησιμοποιείται με το προσομοιάζον τα ισπανικά «aponeristas».

Διαβάζεις, λοιπόν, σε κείμενα και ταξιδιωτικούς οδηγούς του 2016 για τους “aponeristas” της Σικίνου. Ήταν τότε στην πιο επαναστατική μας φάση που χρησιμοποιούσαμε ισπανόφερτες καταλήξεις για να καταδείξουμε πράγματα που ήταν λίγο πιο αλτέρνατιβ (βλ. τους περίφημους ατενίστας που έβαφαν παγκάκια στην κρίση).

Κάποια στιγμή, ίσως με κάποια μικρή καθυστέρηση, το ελληνικό κράτος αποφάσισε ότι αυτό το έθιμο δεν είναι και τόσο σώφρον και ότι μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή ανθρώπων. Ίσως κάπως υπερβολικό αλλά ας είμαστε ειλικρινείς η δουλειά του κράτους είναι να είναι υπερβολικό σε ζητήματα ασφαλείας.

Επειδή όμως η εικόνα της ασφάλειας για το ελληνικό κράτος συνήθως συνδέεται αποκλειστικά με κάποιον κρατικό λειτουργό να κυνηγάει κάποιον παραβάτη προσπαθώντας ταυτόχρονα να μην του πέσει το παντελόνι έτσι και στη Σίκινο είχαμε τις θεαματικές εικόνες που σας περιγράψαμε παραπάνω.

Απλά αυτή τη φορά, στη συντριπτική πλειοψηφία των μέσων η λέξη που χρησιμοποιείται δεν είναι το λίγο φασέικο και ξενόφερτο «aponeristas» αλλά το βαρύ ελληνικό «απονεριστής», που δίνει αν μη τι άλλο ένα άλλο κύρος στους ηλιοκαμένους δωδεκάχρονους που πηδάνε για μακροβούτι.

Από την άλλη, ίσως και να μην το θέλουμε το κύρος αυτο. Ακούς «απονεριστές» και σκέφτεσαι 50χρονους μελετητές του Σεφέρη να πηδούν πίσω από το καράβι προσπαθώντας να βρουν τη μόνη τους πατρίδα, τα παιδικά τους χρόνια. Δεν ξέρω για εσάς αλλά αυτή η εικόνα δεν με ενθουσιάζει.

Σε κάθε περίπτωση όμως, όλο αυτό το concept δείχνει και τη δύναμη που έχει η γλώσσα να κάνει τα πράγματα -και εν προκειμένω ειδήσεις- να υπάρχουν. Οι aponeristas έφυγαν από το συλλογικό ασυνείδητο και έγιναν απονεριστές. Και επειδή δεν μας αρκούσε αυτή η συντριβή της ανεμελιάς, στο τέλος, διαβάζω, τους βάλαμε και πρόστιμο. Σκληρή ενηλικίωση.

Πηγή: reader.gr