Γαύδος: Όταν κλείνει ένα σχολείο, σβήνει ένα κομμάτι Ελλάδας

Οι πραγματικές αιτίες της εγκατάλειψης – και οι λύσεις που μπορούν να ανατρέψουν την πορεία του ακριτικού νησιού

Το κλείσιμο ενός σχολείου δεν είναι ούτε μια τυπική διοικητική πράξη ούτε μια απλή είδηση. Είναι καμπανάκι. Είναι η στιγμή που ένας τόπος χάνει το πιο πολύτιμο κεφάλαιό του: τις οικογένειες και τα παιδιά του.

Σε μικρά νησιά όπως η Γαύδος , το σχολείο δεν είναι απλώς ένα κτίριο. Είναι ο πυρήνας της κοινωνικής ζωής, το σημείο αναφοράς που κρατά ενωμένη την κοινότητα. Όταν αυτό κλείνει, η καθημερινότητα διαλύεται, οι νέες οικογένειες αποθαρρύνονται και η εγκατάλειψη αρχίζει να μοιάζει μονόδρομος.

Το δημοτικό σχολείο της Γαύδου, κάποτε σύμβολο ζωής και αντοχής σε ένα νησί που ζούσε κόντρα στις δυσκολίες, οδηγείται φέτος σε αναστολή λειτουργίας λόγω έλλειψης μαθητών. Και μαζί του σβήνει, έστω προσωρινά, η ελπίδα ότι το νησί μπορεί να σταθεί ελκυστικό για νέους κατοίκους.

Το ερώτημα όμως είναι σαφές:

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Βορίζια: Μαρτυρία «βόμβα» του 25χρονου Φραγκιαδάκη

Γιατί φτάσαμε ως εδώ; Και κυρίως: μπορούμε να το αντιστρέψουμε; Γιατί οι κάτοικοι εγκαταλείπουν τη Γαύδο;

Η έλλειψη εκπαιδευτικών δομών και ο πυρήνας του προβλήματος. Αν ένα νησί δεν μπορεί να προσφέρει ούτε δημοτικό σχολείο, πόσο μάλλον γυμνάσιο ή λύκειο, η μόνιμη κατοίκηση για οικογένειες γίνεται σχεδόν αδύνατη. Όταν οι γονείς πρέπει να στέλνουν τα παιδιά σε άλλο νησί ή στην Κρήτη, οι επιλογές είναι σκληρές: μετακόμιση, οικονομική αιμορραγία ή διάλυση της καθημερινότητας. Η υγειονομική ανασφάλεια και η πρόσβαση σε γιατρό, φάρμακα και βασικές υπηρεσίες υγείας δεν είναι δεδομένη. Για μια οικογένεια, η υγεία των παιδιών είναι αδιαπραγμάτευτη.

Όταν δεν υπάρχει εγγύηση κάλυψης, η εγκατάσταση στη Γαύδο μοιάζει με ρίσκο που λίγοι μπορούν να πάρουν.
Οι υποδομές και συγκοινωνίες που απομονώνουν αντί να ενώνουν. Τον χειμώνα τα δρομολόγια είναι σπάνια, ο καιρός απρόβλεπτος, η πρόσβαση σε υπηρεσίες δύσκολη. Η απομόνωση δεν είναι ρομαντική· είναι πρακτικό πρόβλημα που επηρεάζει εργασία, προμήθειες και υγεία.

Απουσία κινήτρων για τους μόνιμους κατοίκους. Στα ακριτικά μας νησιά δεν υπάρχουν φορολογικά κίνητρα, επιδοτήσεις εγκατάστασης, στήριξη νέων επαγγελματιών ή ουσιαστικές διευκολύνσεις για τηλεργασία. Ως αποτέλεσμα: το κόστος ζωής είναι υψηλό, οι ευκαιρίες ελάχιστες και οι προοπτικές περιορισμένες.

Διαχρονική έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού. Η Γαύδος αντιμετωπίζεται συχνά ως καλοκαιρινός προορισμός αντί ως κοινότητα με μόνιμες ανάγκες.
Χωρίς μακροπρόθεσμο σχέδιο στήριξης των ακριτικών νησιών, η πορεία προς την πληθυσμιακή συρρίκνωση μοιάζει αναπόφευκτη.

Τι μπορεί να γίνει για να ζήσει ξανά η Γαύδος;

Η ανατροπή αυτής της πραγματικότητας δεν είναι απλή, αλλά είναι απολύτως εφικτή, αρκεί η Πολιτεία να αντιμετωπίσει το νησί όχι ως υποσημείωση στον χάρτη, αλλά ως κοινότητα που δικαιούται ίσες ευκαιρίες.

Κίνητρα εγκατάστασης νέων οικογενειών:

• Φορολογικές ελαφρύνσεις για μόνιμους κατοίκους
• Επιδοτήσεις στέγασης ή ανακαίνισης κατοικιών
• Ειδικό επίδομα για γονείς σε ακριτικά νησιά.

Διασφάλιση λειτουργίας σχολείου — ακόμη και με ελάχιστους μαθητές:

Η παιδεία στα ακριτικά νησιά δεν είναι θέμα κόστους–οφέλους. Είναι θέμα εθνικής πολιτικής και επιβίωσης. Ακόμη και με 1–2 μαθητές, το σχολείο πρέπει να λειτουργεί.

Ενίσχυση υγειονομικής κάλυψης:

• Μόνιμος ή συχνά παρών γιατρός
• Υποδομή τηλεϊατρικής
• Αναβάθμιση του Περιφερειακού Ιατρείου

Βελτίωση συγκοινωνιών και βασικών υποδομών:

• Σταθερά δρομολόγια όλο το χρόνο
• Αναβάθμιση του λιμανιού

Στήριξη της τοπικής οικονομίας:

• Κίνητρα για νέες μικρές επιχειρήσεις
• Στήριξη αγροτικών και τουριστικών δραστηριοτήτων
• Προώθηση τηλεργασίας και ψηφιακών επαγγελμάτων από το νησί

Το νησί δεν ερημώνει από επιλογή

Ερημώνει επειδή το κράτος δεν του δίνει τα εργαλεία να ζήσει. Το κλείσιμο του σχολείου δεν είναι η αιτία. Είναι το σύμπτωμα. Και όσο δεν δίνονται τα απαραίτητα κίνητρα, όσο δεν στηρίζονται οι οικογένειες, όσο το νησί αντιμετωπίζεται ως καλοκαιρινός προορισμός και όχι ως ζωντανή κοινότητα, η Γαύδος θα συνεχίσει να χάνει ανθρώπους, μέλλον και προοπτική. Η Ελλάδα έχει δεκάδες τέτοια νησιά.
Και κάθε φορά που σβήνει ένα σχολείο, μικραίνει —συμβολικά και πραγματικά— και η ίδια η χώρα.