Γράφει ο δημοσιογράφος και καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ «Ηραία – Πυθαγόρεια» Σωτήρης Μαργιωρής

Κάποιοι λένε ότι στη ζωή δεν έχει σημασία το τι έκανες, αλλά ποιους γνώρισες. Η γνωριμία μου με τον Γιώργο Γραμματικάκη με οδηγεί στην αποδοχή αυτής της άποψης.

Το 2007 τον κάλεσα για πρώτη φορά στο τηλέφωνο, για να του ζητήσω να συμμετάσχει ως ομιλητής στο Φεστιβάλ «Ηραία Πυθαγόρεια», που μόλις ξεκινούσαμε στη Σάμο. Ήταν ήδη γνωστός με το βιβλίο του Η Κόμη της Βερενίκης, και με μια λαμπρή ακαδημαϊκή καριέρα ως πρύτανης στα Πανεπιστήμια Κρήτης και Ιονίου. Ήμουν βέβαιος ότι η απάντησή του θα ήταν αρνητική, με τόσες υποχρεώσεις που συνεπάγεται μια τέτοια επαγγελματική δραστηριότητα.

Προς μεγάλη μου έκπληξη μου είπε ότι θα ερχόταν και μου εξήγησε αργότερα ότι πάντα θέλει να συμμετέχει σε δρώμενα που γίνονται σε μικρά μέρη. Με τον Γιώργο Γραμματικάκη και τη σύζυγό του την Εύα περάσαμε υπέροχα στο διάστημα της παραμονής τους στη Σάμο. Η ομιλία ήταν εξαιρετική και η ανταπόκριση μεγάλη από την τοπική κοινωνία. Έτσι ξεκίνησε μια φιλία που συνεχίστηκε μέχρι τέλους.

Όταν επέστρεψαν στην Αθήνα, δημοσίευσε ένα άρθρο στην Ελευθεροτυπία που μιλούσε για την άλλη Ελλάδα, η οποία σε πείσμα των καιρών αντιστέκεται και εξακολουθεί να παράγει πολιτισμό, κάνοντας και ειδική αναφορά στο Φεστιβάλ.

Αυτό που μοιραζόμασταν ήταν μια πραγματική φιλία και μια αίσθηση του χιούμορ, που απάλυνε τη σκοτεινή πλευρά της καθημερινότητας.

Οι συναντήσεις πύκνωναν και άρχισαν οι επισκέψεις στην Κρήτη. Στο Ηράκλειο, στο Ατσιπόπουλο, στο Ρέθυμνο, στη Σητεία, στο Καταλαγάρι. Αυτό που μοιραζόμασταν ήταν μια πραγματική φιλία και μια αίσθηση του χιούμορ, που απάλυνε τη σκοτεινή πλευρά της καθημερινότητας.

Προσωπικά θαύμαζα τον Γιώργο. Η συγκροτημένη επιστημονική του κατάρτιση συνυπήρχε με μια έφεση στην τέχνη, τη μουσική, την ποίηση. «Πόσες ώρες εγώ το φως, που η ηλικία μου μετρά το αιώνιο, αφέθηκα στον θαυμασμό της Τέχνης και της Ποίησης και άκουγα τις μουσικές που απηχούσαν τους ανθρώπινους καημούς» (Η Αυτοβιογραφία του φωτός, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2005).

«Οι συνομιλίες με το φως μοιάζουν με τις περιδινήσεις της ψυχής μου. Και δεν θα παύσουν να υπάρχουν όσο εμείς υπάρχουμε. Με άγγιξε τρυφερά στο μέτωπο και άρχισε πάλι να απομακρύνεται. Ήμουνα βέβαιος ότι έρχονταν από ένα τόπο που δεν είχε σύνορα και από ένα χρόνο που δεν είχε τέλος» (Συνομιλίες με το φως, Αθήνα: Ιανός, 2009).

Ταξιδέψαμε σε πολλές πόλεις όπου πραγματοποιούσε ομιλίες και μετά αφηνόμασταν στη γοητεία ενός τραγουδιού, ενός δείπνου ή μιας βόλτας στα στενά της πόλης. Ήταν προσηνής και ιδιαίτερα αγαπητός σε όλους τους ανθρώπους που συναντούσαμε.

Είχε τη μελαγχολία του ανθρώπου που γνώριζε για το πεπερασμένο της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά και το χιούμορ να το διακωμωδεί και να το απαλύνει. «Ο μετέωρος άνθρωπος θα ισορροπήσει μόνο με το άπλωμα του χεριού του στους άλλους ανθρώπους, στη φύση και τη θάλασσα, που υπήρξαν μάρτυρες στη γένεσή του. Μόνο που αν αυτό γίνει θα είναι ένα χέρι, όχι οδηγούμενο από την ιστορία ή τον φόβο της τιμωρίας αλλά από βαθύτατη γνώση· τη μόνη ικανή, μαζί με τον έρωτα ή την τέχνη, να υπερβεί το δέος και το κενό, το Κενό» (Η Κόμη της Βερενίκης, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2006).

Είχε τη μελαγχολία του ανθρώπου που γνώριζε για το πεπερασμένο της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά και το χιούμορ να το διακωμωδεί και να το απαλύνει.

Η αστερόσκονη, από την οποία —όπως έλεγε— είμαστε φτιαγμένοι όλοι μας, ήταν ορατή τις ανέφελες νύχτες, σε κάποιες περιπλανήσεις μας, στα ορεινά της Κρήτης.

Στη δεύτερη επίσκεψή του στη Σάμο, η ομιλία είχε προγραμματιστεί στο Αρχαίο Θέατρο, το οποίο γέμισε ασφυκτικά με περισσότερους από εξακόσιους θεατές. Ο ίδιος τη χαρακτήρισε σαν την καλύτερη και πιο εμπνευσμένη ομιλία που έκανε ποτέ.

Η ενασχόλησή του με την πολιτική, παρά τις αρχικές μου αντιρρήσεις, αποδείχτηκε απόλυτα δημιουργική, φέρνοντας τον ελληνικό πολιτισμό μέσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

«Αυτή η επανάσταση που οραματίζομαι, είναι η επανάσταση των σιωπηλών. Θα στηρίζεται απλά στην αλληλεγγύη των βλεμμάτων. Είναι μια επανάσταση βουβή, θα ξεκινήσει από την απόλυτη οργισμένη σιωπή και θα αποδώσει στον άνθρωπο όσα στερήθηκε, όσα ονειρεύτηκε, ό,τι ζήτησε με κραυγές πριν επιλέξει τη σιωπή» (Ένας Αστρολάβος του ουρανού και της ζωής, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2012).

Τα νεφελώματα της υγείας του, που παρουσιάστηκαν αργότερα, δεν στάθηκαν ικανά να θολώσουν τη βαθιά και γαλήνια σκέψη του. Παρέμεινε μέχρι τέλους στοχαστής, ταξιδευτής των άστρων, και σκόρπισε τη δική του αστερόσκονη, κάπου κοντά στον αστερισμό της Κόμης της Βερενίκης, που τόσο πολύ αγάπησε.

Ο Σωτήρης Μαργιωρής είναι δημοσιογράφος και καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ «Ηραία – Πυθαγόρεια» στη Σάμο.

γραμματικακης