Η Ελλάδα στην κορυφή της Ευρώπης στο κάπνισμα

Θλιβερή «πρωτιά» για τις Ελληνίδες

Ανησυχητικά παραμένουν τα ποσοστά στην Ελλάδα, σχετικά με το κάπνισμα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat για το 2023, τα οποία δημοσιεύτηκαν στις 6 Αυγούστου 2025. Η χώρα διατηρεί μία από τις χειρότερες επιδόσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ό,τι αφορά την καπνιστική συμπεριφορά, με τις Ελληνίδες να κατέχουν τη θλιβερή πρωτιά μεταξύ των Ευρωπαίων γυναικών, ενώ συνολικά η Ελλάδα κατατάσσεται δεύτερη σε ποσοστά καπνιστών, αμέσως μετά τη Βουλγαρία.

Παρά το γεγονός ότι έχουν ληφθεί νομικά μέτρα για την απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους και κλειστούς χώρους, και παρά τις καμπάνιες πρόληψης και ενημέρωσης, η χώρα μας παραμένει καθηλωμένη στις κορυφαίες θέσεις της αρνητικής αυτής λίστας. Η αδυναμία εφαρμογής των νόμων και η κοινωνική ανοχή απέναντι στο κάπνισμα φαίνεται να υπονομεύουν κάθε θετική προσπάθεια που επιχειρείται σε θεσμικό επίπεδο.

Στοιχεία που σοκάρουν: 36% καπνιστές στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τη στατιστική ανάλυση της Eurostat, το 36% των Ελλήνων ηλικίας 15 ετών και άνω δηλώνει καπνιστής – είτε τακτικός είτε περιστασιακός. Το ποσοστό αυτό τοποθετεί την Ελλάδα στη δεύτερη θέση της Ε.Ε., πίσω μόνο από τη Βουλγαρία που καταγράφει 37%, και πολύ πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 24%.

Το γεγονός ότι σχεδόν ένας στους τρεις Έλληνες καπνίζει, καταδεικνύει πως το κάπνισμα εξακολουθεί να αποτελεί μέρος της καθημερινότητας για μια σημαντική μερίδα του πληθυσμού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δημόσια υγεία, τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και την ποιότητα ζωής συνολικά.

Πρώτες στην Ευρώπη οι Ελληνίδες στο κάπνισμα

Εξίσου ανησυχητική είναι η κατάταξη των Ελληνίδων, οι οποίες εμφανίζονται να καπνίζουν περισσότερο από κάθε άλλη γυναίκα στην Ε.Ε.. Συγκεκριμένα, το 32% των Ελληνίδων δηλώνουν καπνίστριες, σε αντίθεση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που δεν υπερβαίνει το 21%.

Αμέσως μετά την Ελλάδα ακολουθούν η Κροατία με ποσοστά κοντά στο 30% και η Ρουμανία με 29%. Αυτή η πρωτιά των Ελληνίδων δημιουργεί σοβαρό προβληματισμό στους ειδικούς της δημόσιας υγείας, καθώς το κάπνισμα συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση καρδιοπαθειών, καρκίνων, αναπνευστικών προβλημάτων και άλλων χρόνιων νοσημάτων.

Στους άνδρες, η εικόνα είναι εξίσου αρνητική, με τα ποσοστά στην Ελλάδα να φτάνουν κοντά στο 40%, αν και σε αυτή την κατηγορία η χώρα δεν βρίσκεται στην πρώτη θέση. Παρόλα αυτά, η γενική εικόνα του ενήλικου πληθυσμού παραμένει από τις χειρότερες της ηπείρου.

Σκανδιναβικό πρότυπο: Εκεί που το κάπνισμα υποχωρεί σταθερά

Στον αντίποδα της κατάστασης που επικρατεί στην Ελλάδα, βρίσκονται οι σκανδιναβικές και δυτικοευρωπαϊκές χώρες, που έχουν καταφέρει να περιορίσουν εντυπωσιακά την καπνιστική συμπεριφορά των πολιτών τους.

Η Σουηδία, με ποσοστό μόλις 8%, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα επιτυχίας, ακολουθούμενη από την Ολλανδία με 11% και τη Δανία με 14%. Οι χώρες αυτές έχουν υιοθετήσει συστηματικές πολιτικές πρόληψης, αυστηρούς ελέγχους και ευρεία ενημέρωση, γεγονός που αποδίδει καρπούς.

Συνολικά στην Ε.Ε., το κάπνισμα εμφανίζει σταδιακή πτωτική πορεία. Από 26% το 2017, ο δείκτης έχει υποχωρήσει στο 24% το 2023, δείγμα της επιτυχίας των ευρωπαϊκών στρατηγικών κατά του καπνίσματος. Η Ελλάδα, ωστόσο, παραμένει στάσιμη, με μηδαμινές διακυμάνσεις, γεγονός που επιβεβαιώνει την αδυναμία εφαρμογής και συνέχειας στις εγχώριες πολιτικές υγείας.

Νομοθεσία υπάρχει, εφαρμογή όχι

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα διαθέτει, θεωρητικά, ένα από τα πιο αυστηρά νομικά πλαίσια για την απαγόρευση του καπνίσματος. Από το 2010 ισχύουν περιορισμοί για το κάπνισμα σε κλειστούς δημόσιους χώρους, ενώ το 2019 θεσπίστηκαν πρόσθετα μέτρα, που περιλαμβάνουν και τα προϊόντα ατμίσματος.

Πλέον, απαγορεύεται το κάπνισμα σε χώρους υγείας, σχολεία, υπηρεσίες, εστιατόρια, ακόμη και σε ανοιχτούς χώρους όπου βρίσκονται ανήλικοι. Ωστόσο, οι έλεγχοι είναι σποραδικοί, τα πρόστιμα ελάχιστα και συχνά οι ίδιοι οι επιχειρηματίες δείχνουν ανοχή στη συνεχιζόμενη παραβίαση του νόμου.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα πολλών νυχτερινών μαγαζιών, μπαρ και καφέ, όπου το κάπνισμα γίνεται χωρίς κανέναν απολύτως έλεγχο, μετατρέποντας τη νομοθεσία σε «γράμμα κενό».

Η μείωση του καπνίσματος συγκαταλέγεται στους βασικούς στόχους βιώσιμης ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπό την κατηγορία «Καλή υγεία και ευεξία». Παρ’ όλα αυτά, η πορεία της Ελλάδας απέχει σημαντικά από αυτόν τον στόχο.