Η ενεργειακή σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου: Η Ελλάδα επιχειρεί να προλάβει την Τουρκία στη νέα εποχή του φυσικού αερίου

Η Αθήνα ενισχύει τη στρατηγική της θέση μετά την απεξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία 

Η Ελλάδα επιχειρεί να βρεθεί ένα βήμα μπροστά από την Τουρκία, ενισχύοντας τον ρόλο της στο νέο ενεργειακό τοπίο που διαμορφώνεται στην Ευρώπη μετά την απόφαση για πλήρη απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Στο περιθώριο του συνεδρίου της Διατλαντικής Ενεργειακής Συνεργασίας στο Ζάππειο, ο πρωθυπουργός έστειλε σαφές μήνυμα, τονίζοντας ότι η Ελλάδα δεν θα επιτρέψει στην Άγκυρα να μονοπωλήσει τον ρόλο του ενεργειακού διαμετακομιστικού κόμβου στην περιοχή.

Στόχος να αποτελέσει τον βασικό κόμβο ενεργειακής ασφάλειας στην περιοχή

Η Αθήνα επιδιώκει να αξιοποιήσει τη γεωγραφική της θέση και τις νέες υποδομές φυσικού αερίου και LNG, ώστε να καταστεί κεντρικός κρίκος στην ενεργειακή ασφάλεια της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ενισχύοντας ταυτόχρονα τις συμμαχίες της με ΗΠΑ, Ισραήλ και Αίγυπτο.

Η στρατηγική αυτή δεν αφορά μόνο την οικονομία, αλλά και τη γεωπολιτική ισορροπία ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο – μια μάχη που πλέον μεταφέρεται από τα διπλωματικά τραπέζια στα ενεργειακά δίκτυα του μέλλοντος, όπως διαβάζουμε σε ρεπορτάζ του iefimerida.gr.

«Δεν μπορεί το ρωσικό φυσικό αέριο να μπαίνει στην Ευρώπη από την πίσω πόρτα, την Τουρκία. Πρέπει να βοηθήσουμε όλοι με τον Κάθετο Διάδρομο. Η Ελλάδα είναι η πύλη εισόδου για το φυσικό αέριο στην Ευρώπη για να αντικαταστήσει το φυσικό αέριο που προέρχεται από την Ρωσία». Η συγκεκριμένη αποστροφή του Κυριάκου Μητσοτάκη αποκαλύπτει μια ενδιαφέρουσα πτυχή του σχεδιασμού για την απεξάρτηση από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες η οποία έχει ως παράπλευρη συνέπεια την διαμόρφωση ενός νέου χάρτη ενεργειακής ασφάλειας για την περιοχή.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Φονικό στα Βορίζια: Από τις κτηματικές διαφορές… στον εκτοπισμό!

Αυτό, διότι όταν παρθεί η τελική απόφαση για τον τερματισμό της διανομής του ρωσικού αερίου στην Ευρώπη, η Άγκυρα αναμένεται να χάσει ένα από τα βασικά της γεωστρατηγικά πλεονέκτημα, καθώς μέχρι σήμερα, ο Τurk Stream ήταν η βασική πύλη του ρωσικού αερίου στη ΝΑ Ευρώπη.

Προβληματισμός στην Τουρκία στον απόηχο του συνεδρίου στο Ζάππειο – Η Ελλάδα κόμβος διανομής αμερικανικού LNG στην Ανατολική Ευρώπη

Δεν είναι τυχαίο πως μπροστά σε αυτές τις εξελίξεις ο τουρκικός τύπος εξέφρασε τους προβληματισμούς του για τις εξελίξεις στον απόηχο του συνεδρίου στο Ζάππειο.

Μάλιστα, μέσα στο Σαββατοκύριακο η αντιπολιτευόμενη εφημερίδα aydinlik δημοσίευσε ένα άρθρο με τον τίτλο «κυρώσεις της Ε.Ε ενάντια στον Turkstream», υποστηρίζοντας πως η απενεργοποίηση του αγωγού αποτελεί μια πράξη που βάζει στο στόχαστρο την Μόσχα και την Αγκυρα.

Είναι γνωστό πως η Αθήνα εκμεταλλευόμενη τις εξελίξεις επιχειρεί να καλύψει το κενό που θα δημιουργήσει η παύση του τουρκικού αγωγού, υποσχόμενη πως ο Κάθετος διάδρομος μεταφοράς φυσικού αερίου  (vertical corridor) που συνδέει την Ελλάδα με τα Βαλκάνια και την Αν. Ευρώπη, μπορεί να διασφαλίσει την απρόσκοπτη διανομή του αμερικανικού LNG προς αυτήν την περιοχή. Υπενθυμίζεται, πως μέρος του αμερικανικού σχεδιασμού είναι να αντικατασταθεί το ρωσικό φυσικό αέριο που έρχεται στην Ευρώπη από το αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό  αέριο (LNG) που θα εισέρχεται στην Ελλάδα διά θαλάσσης, θα αποθηκεύεται στους πλωτούς σταθμούς της Ρεβυθούσας και της Αλεξανδρούπολης και αργότερα μέσω του κάθετου αγωγού Ελλάδας – Βουλγαρίας θα διανέμεται στην Αν. Ευρώπη.

Εξάλλου, στο περιθώριο του συνεδρίου οι Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς Φυσικού Αερίου ΔΕΣΦΑ (Ελλάδα), Bulgartransgaz EAD (Βουλγαρία), Transgaz SA (Ρουμανία), Vestmoldtransgaz SRL (Δημοκρατία της Μολδαβίας) και Gas TSO of Ukraine (Ουκρανία), μαζί με τον ICGB AD, τον ανεξάρτητο διαχειριστή του Διασυνδετήριου Αγωγού Ελλάδας-Βουλγαρίας, υπέγραψαν κοινή επιστολή προς τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές ενέργειας, ζητώντας έγκριση για την έναρξη δύο νέων διασυνοριακών προϊόντων. Μια κίνηση που  σε απλά ελληνικά σημαίνει ότι προετοιμάζεται το έδαφος για την μεταφορά του αερίου.

Παράλληλα, όπως έγινε γνωστό η Atlantic-See LNG Trade (ΑΚTOR-ΔΕΠΑ) υπέγραψε συμφωνία για την προμήθεια αμερικανικού LNG από τη Venture Global αλλά και για τη διανομή του στην Ανατολική Ευρώπη.

Μια κίνησης που θεωρήθηκε πως προσφέρει την απαραίτητη βιωσιμότητα στο έργο του «κεντρικού διαδρόμου», καθώς η ελληνική εταιρεία υπέγραψε Μνημόνια Κατανόησης (MoU) με κρατικούς φορείς της Ρουμανίας και της Ουκρανίας για την πώληση σε αυτές σημαντικών ποσοτήτων LNG, που σηματοδοτούν το επόμενο βήμα στη στρατηγική της για τη διάθεση LNG από την Ελλάδα προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.

Η Ελλάδα ετοιμάζεται για ενεργειακή αυτονομία

Ωστόσο, το επόμενο διάστημα η Αθήνα θα κληθεί να αποδείξει εάν οι υπάρχουσες υποδομές μπορεί να αντικαταστήσουν πλήρως το κενό που θα δημιουργήσει η απενεργοποίηση του τουρκικού αγωγού. Το κενό είναι μεγάλο και οι ποσότητες που θα κληθεί να διαχειριστεί το σύστημα ακόμη μεγαλύτερες. Σε αυτό το πλαίσιο έχει ανοίξει και μια συζήτηση για την περαιτέρω αναβάθμιση των υποδομών, έτσι ώστε να υπάρξει η δυνατότητα εφαρμογής του σχεδίου των Αθηνών.

Σε αυτό περιλαμβάνονται επενδύσεις για την επαύξηση της χωρητικότητας του υπάρχοντος διασυνδετήριου αγωγού, η δημιουργία ενός δεύτερου πλωτού σταθμού αποθήκευσης LNG στην Αλεξανδρούπολη (υπάρχει ήδη ένας) και ενδεχομένως η δημιουργία ενός ακόμη πλωτού σταθμού αποθήκευσης στον Βόλο.

Ωστόσο, τα ποσά που θα απαιτηθούν είναι μεγάλα γι’ αυτό στο τραπέζι έχει πέσει και η περίπτωση  της συμμετοχής της αμερικανικής κρατικής αναπτυξιακής τράπεζας U.S. International Development Finance Corporation (DFC) στη χρηματοδότηση των συγκροτημένων πρότζεκτ. Πρόκειται για κρατική τράπεζα των ΗΠΑ που συχνά επενδύει σε τρίτες χώρες πάνω σε έργα που έχουν γεωστρατηγικό ενδιαφέρον για τον αμερικανικό παράγοντα.

ΗΠΑ-Ελλάδα: Συζητήσεις για ενεργειακές υποδομές και LNG

Κάτι που δεν απέκλεισε και ο Κρίς Ραιτ, ο Υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ που βρέθηκε στην Αθήνα, χωρίς ωστόσο να κάνει ειδική αναφορά στα πρότζεκτ ή στην αναπτυξιακή τράπεζα.

Κάνοντας απλά μια γενικόλογη αναφορά στο γεγονός πως «οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν να επενδύσουν στο εξωτερικό σε μακροπρόθεσμες υποδομές που ωφελούν τη χώρα όπου πραγματοποιείται η επένδυση και τη συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες», άφησε ανοιχτό ένα παράθυρο ανοιχτό για περαιτέρω εμπλοκή του αμερικανικού παράγοντα στο ζήτημα.

Πάντως, κυβερνητική πηγή μιλώντας στο iefimerida, επιβεβαίωσε την άποψη που ισχυρίζεται πως εάν απαιτηθεί πλήρης ανάπτυξη της διανομής του LNG μέσω Αθηνών θα χρειαστεί αναβάθμιση υποδομών. Ωστόσο, επισήμανε ταυτόχρονα πως μέχρι στιγμής δεν έχει εκδηλωθεί πρόθεση να βοηθήσουν Ηνωμένες Πολιτείες. Προσθέτοντας ταυτόχρονα πώς πιο «λογικό θα φαινόταν να γίνει με ιδιωτικά κεφάλαια. Για την ώρα όμως δεν υπάρχει κανένας προγραμματισμός».

Επανέρχεται η πρόταση για αγωγό φυσικού αερίου Ισραήλ-Ευρώπη

Ταυτόχρονα, η διυπουργική συνάντηση των ομολόγων της ενέργειας των χωρών Ελλάδα – Κύπρος -Ισραήλ -ΗΠΑ ή αλλιώς το σχήμα 3+1 , επανέφερε μια ακόμη ενδιαφέρουσα πτυχή της ρητορικής που εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια και επιδιώκει την ενεργειακή απομόνωση της Τουρκίας ή μάλλον καλύτερα την παράκαμψη της.

Όπως, αποκάλυψε ο υπουργός Ενέργειας και Υποδομών του Ισραήλ Eli Cohen στην εφημερίδα The Jerusalem Post: «Η ιδέα της κατασκευής ενός αγωγού φυσικού αερίου από τα αποθέματα του Ισραήλ προς την Ευρώπη επανήλθε στην ημερήσια διάταξη», προσθέτοντας: «έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά την πιθανότητα κατασκευής ενός αγωγού φυσικού αερίου. Πρόκειται για μια ιδέα που είχε συζητηθεί στο παρελθόν και τώρα επανέρχεται στο προσκήνιο». Μάλιστα , ερωτηθείς ξανά από την Καθημερινή της Κυριακής μίλησε συγκεκριμένα για την  Energean, «η οποία λειτουργεί τα δύο αποθέματα φυσικού αερίου στο Ισραήλ, υπέγραψε συμφωνία με τον πελάτη στην Κύπρο και συμφώνησαν να κατασκευάσουν τον αγωγό με ιδιωτικά κεφάλαια, ενώ υπέβαλαν την αίτηση για εξαγωγή την προηγούμενη εβδομάδα. Προσθέτοντας πως θα εξετάσει θετικά το ζήτημα  και θα εγκρίνει «την αίτησή τους για εξαγωγή φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Κύπρο. Ο ιδιωτικός τομέας τις περισσότερες φορές μπορεί να λειτουργήσει πιο γρήγορα από τον κυβερνητικό τομέα». Στο ίδιο πλαίσιο κάνοντας αναφορά στον East Med δεν ήταν τόσο ξεκάθαρος , κάνοντας λόγο για  εξελίξεις. «Υπήρξε μια πολύ σημαντική πρόοδος τελευταία», θα απαντήσει γενικόλογα.

Πάντως στο ζήτημα της ενεργειακής συνεργασίας των τριών χωρών για την απεξάρτηση από την Τουρκία, ο Υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ απάντησε πως «προσπαθούμε να κάνουμε το καλύτερο για τις χώρες μας και πιστεύουμε ότι αυτή η συνεργασία είναι μια στρατηγική συνεργασία». «Ο Ερντογάν», συμπληρώνει, «ασχολείται με ενεργειακές συμφωνίες με άλλες χώρες.

«Επομένως, μπορεί να κάνει ό,τι θέλει και εμείς μπορούμε να κάνουμε ό,τι εξυπηρετεί τα συμφέροντά μας. Και πιστεύω ότι αυτό το έργο (IMEC) είναι πολύ σημαντικό για την Ευρώπη, γιατί θα τη συνδέσει με πηγές στην Ασία, αλλά είναι και πολύ σημαντικό για τους Αμερικανούς. Ως εκ τούτου είναι επίσης προς το συμφέρον των Αμερικανών να έχουν όσο το δυνατόν περισσότερες διαδρομές μεταφοράς ενέργειας από το ένα μέρος του κόσμου στο άλλο».

Ο στρατηγικός ρόλος της Τουρκίας παρά τις κυρώσεις

Ωστόσο, η γεωπολιτική απομόνωση της Τουρκίας από τον ενεργειακό χάρτη δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση, καθώς παραμένει στη συνείδηση των ΗΠΑ κεντρικός παίχτης στην περιοχή. Ας μην λησμονείται πως ένα από τα βασικά ζητήματα που έθεσε ο Τράμπ στον Ερντογάν στην πρόσφατη συνάντησή τους στον Λευκό Οίκο ήταν η πλήρης απεξάρτησης και της Τουρκίας από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες. Μάλιστα είχε αφήσει να εννοηθεί πως η συγκεκριμένη παράμετρος αποτελεί βασική προϋπόθεση για να ξεπαγώσουν οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στην Άγκυρα για τους S-400 που οδήγησαν στην αποβολή της από το πρόγραμμα των F-35.

Ενδιαφέρον όμως είναι πως, σύμφωνα με πηγές από την Αγκυρα, μετά το ραντεβού Τραμπ-Ερντογάν η προμήθεια ρωσικού αερίου και πετρελαίου στην Τουρκία έχει μειωθεί δραστικά. Μια εξέλιξη που θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελεί ένα σήμα «συμμόρφωσης» προς την Ουάσιγκτον.

Επίσης, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός πως η Τουρκία παραμένει κεντρικός διανομέας του αζέρικου φυσικού αερίου που έρχεται από την Κασπία και μέσω τουρκικών αγωγών καταλήγει στην Ευρώπη.