Ηράκλειο: Το «αιχμάλωτο» εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα στο ιστορικό κέντρο της πόλης (φωτογραφίες)

Αγέρωχος «φάρος» πίστης και ελπίδας μέσα στα ερείπια του Πανανείου Νοσοκομείου

Μέσα στο εγκαταλελειμμένο συγκρότημα του παλαιού Πανανείου Νοσοκομείου στο Ηράκλειο, ανάμεσα σε σιωπηλούς διαδρόμους και θαλάμους που έχουν αφεθεί στην  φθορά του χρόνου, ένα μικρό εκκλησάκι συνεχίζει να στέκει αγέρωχο.

Είναι ο Ιερός Ναός του Αγίου Παντελεήμονα, αφιερωμένος στον προστάτη των γιατρών και των ασθενών. Παρά την εγκατάλειψη του νοσοκομείου, ο μικρός αυτός ναός παραμένει ένα από τα ελάχιστα σημεία ζωής και μνήμης στο ιστορικό κτίριο που για δεκαετίες αποτέλεσε καταφύγιο φροντίδας για χιλιάδες ανθρώπους.

Η τοποθεσία του μικρού ναού στο κεντρικό αίθριο του Πανανείου δεν είναι τυχαία. Οι ιδρυτές του νοσοκομείου, ο μεγάλος ευεργέτης Πανάνος Θεοδουλάκης και η σύζυγός του Αθηνά Ανεμογιάννη, θέλησαν να προσφέρουν όχι μόνο ιατρική περίθαλψη στους ασθενείς, αλλά και πνευματική ανακούφιση. Το εκκλησάκι λειτούργησε για δεκαετίες ως χώρος προσευχής και ελπίδας για γιατρούς, νοσηλευτές, ασθενείς και συγγενείς τους. Ακόμη και σήμερα, παρότι το Πανάνειο δεν λειτουργεί πλέον ως νοσοκομείο, ο μικρός ναός παραμένει λειτουργικός σε ειδικές περιστάσεις, κρατώντας ζωντανή την παράδοση και την ιστορία του κτιρίου.

Το Πανάνειο ξαναζωντανεύει

Η ύπαρξη και η λειτουργία της εκκλησίας, συνδέονται με την επιθυμία των ιδρυτών του Πανανείου. Ο Πανάνος Θεοδουλάκης και η Αθηνά Ανεμογιάννη όρισαν ρητά ότι κάθε χρόνο μέσα στο νοσοκομείο θα τελούνται δύο Θείες Λειτουργίες. Η πρώτη, στις 10 Φεβρουαρίου, τιμά την επέτειο των εγκαινίων του ιδρύματος το 1902, όταν το Πανανείο άνοιξε τις πύλες του ως το πρώτο οργανωμένο δημοτικό νοσοκομείο του Ηρακλείου. Η δεύτερη, στις 27 Ιουλίου, είναι αφιερωμένη στον Άγιο Παντελεήμονα, τον άγιο-γιατρό που θεωρείται προστάτης των ασθενών.

Κάθε Ιούλιο, την ημέρα της εορτής του Αγίου, το παλιό Πανάνειο γεμίζει ξανά από ήχους και φως. Το εκκλησάκι φωτίζεται, οι ψαλμοί αντηχούν και άνθρωποι από όλο το Ηράκλειο συγκεντρώνονται για να τιμήσουν τον Άγιο Παντελεήμονα. Για λίγες ώρες, το κτίριο που σήμερα μοιάζει ξεχασμένο από τον χρόνο μετατρέπεται ξανά σε χώρο φροντίδας – αυτή τη φορά όχι με φάρμακα και ιατρικά εργαλεία, αλλά με προσευχή και πίστη. Είναι μια συγκινητική υπενθύμιση ότι οι χώροι δεν χάνονται όσο υπάρχουν άνθρωποι που τους θυμούνται και τους ζωντανεύουν.

Η πανήγυρη του 2025 και η παρουσία των κομμωτών

Την Κυριακή 27 Ιουλίου 2025, το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα θα γεμίσει ξανά με κόσμο.

Ο Σύνδεσμος Κουρέων και Κομμωτών Ν. Ηρακλείου, συνεχίζοντας μια παράδοση δεκαετιών, θα διοργανώσει την καθιερωμένη πανήγυρη. Ο κλάδος των κομμωτών τιμά τον Άγιο Παντελεήμονα ως προστάτη του επαγγέλματος, και η ετήσια συμμετοχή τους στη Θεία Λειτουργία αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της τοπικής θρησκευτικής ζωής.

Μετά το πέρας της λειτουργίας, οι παρευρισκόμενοι θα έχουν την ευκαιρία να συναντηθούν σε πιο χαλαρή ατμόσφαιρα στην καφετέρια Mare (πρώην Ξενία), όπου θα προσφερθεί καφές. Όπως κάθε χρόνο, θα πραγματοποιηθεί και η κλήρωση μιας εικόνας του Αγίου Παντελεήμονα, προσφορά του Συνδέσμου, ως ένδειξη τιμής και συνέχειας της παράδοσης, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην ανακοίνωσή του.

Ένα νοσοκομείο – σύμβολο και η εγκατάλειψη

Το Πανάνειο Νοσοκομείο δεν είναι απλώς ένα κτίριο. Είναι κομμάτι της συλλογικής μνήμης της πόλης. Από το 1902 μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα αποτέλεσε τον κύριο πυλώνα δημόσιας υγείας για το Ηράκλειο. Η αρχιτεκτονική του, οι αυλές και οι θάλαμοι του φιλοξένησαν χιλιάδες ασθενείς, ενώ το όνομά του συνδέθηκε με την έννοια της δωρεάν ιατρικής φροντίδας για όλους.

Με τη λειτουργία του νέου Βενιζελείου Νοσοκομείου, το Πανάνειο σταδιακά εγκαταλείφθηκε. Σήμερα, το κτίριο παραμένει κλειστό, με εμφανή τα σημάδια της φθοράς και του χρόνου. Κατά καιρούς έχουν γίνει συζητήσεις για την αξιοποίησή του, ωστόσο όλες έπεσαν στο… «κενό» λόγω της αδιαφορίας των ιθύνοντων.

Παρά την εγκατάλειψη, το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα συνεχίζει να αποτελεί έναν μικρό φάρο ζωής μέσα στα ερείπια, υπενθυμίζοντας την ιστορία και την αποστολή του χώρου.

Ο Άγιος Παντελεήμονας – Γιατρός και θαυματουργός

Η αφιέρωση της εκκλησίας στον Άγιο Παντελεήμονα δεν είναι τυχαία. Ο Άγιος, που τιμάται αύριο 27 Ιουλίου, ήταν γιατρός στη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας και έγινε γνωστός για την προσφορά του στους φτωχούς και ανήμπορους. Θεράπευε χωρίς να ζητά αμοιβή, γι’ αυτό και κατατάσσεται στους «Αναργύρους», τους Αγίους που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους δωρεάν.

Η ιστορία του τον καθιστά φυσικό προστάτη κάθε χώρου υγείας και φροντίδας, κάτι που οι ιδρυτές του Πανανείου θέλησαν να τιμήσουν με το εκκλησάκι στο κέντρο του νοσοκομείου.

Ένα μνημείο πίστης και μνήμης

Το μικρό αυτό εκκλησάκι δεν είναι μόνο θρησκευτικός χώρος. Είναι σύμβολο μιας εποχής, μνημείο πίστης, αλλά και υπενθύμιση της κοινωνικής προσφοράς. Κάθε φορά που ανοίγει για λειτουργία, οι παλιοί εργαζόμενοι, οι κάτοικοι του Ηρακλείου και οι απόγονοι των ιδρυτών θυμούνται τι σήμαινε το Πανάνειο για την πόλη. Είναι ένα κομμάτι ζωντανής ιστορίας που επιμένει, ακόμη και όταν όλα γύρω του μοιάζουν εγκαταλελειμμένα.

Σήμερα, που το ζήτημα της αξιοποίησης του Πανανείου παραμένει ανοιχτό, το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα είναι ίσως το ισχυρότερο επιχείρημα για τη διάσωση του χώρου. Αντιπροσωπεύει όχι μόνο την πνευματική διάσταση του νοσοκομείου, αλλά και τη διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου για ελπίδα και στήριξη, είτε αυτή έρχεται από την ιατρική επιστήμη είτε από την πίστη.

Το Πανάνειο μπορεί να έχει κλείσει τις πόρτες του ως νοσοκομείο εδώ και μισό αιώνα, ωστόσο το εκκλησάκι στο κέντρο του εξακολουθεί να τις ανοίγει δύο φορές τον χρόνο, προσφέροντας στους Ηρακλειώτες μια πολύτιμη γέφυρα με το παρελθόν τους.

Μέσα στα ερείπια και τη σιωπή, το φως των κεριών και η φωνή των ψαλμών υπενθυμίζουν πως η μνήμη και η πίστη δεν εγκαταλείπουν ποτέ έναν τόπο – όσο μικρός κι αν είναι ο ναός, τόσο μεγάλη είναι η ιστορία που κουβαλά.