Καιρός: Τι σημαίνει ο ασταθής πολικός στρόβιλος για τον φετινό χειμώνα της Ελλάδας

Τι είναι ο πολικός στρόβιλος

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά και ταυτόχρονα ανησυχητικά φαινόμενα που παρατηρούν οι μετεωρολόγοι πάνω από τον βόρειο πόλο είναι η ασυνήθιστη ανάπτυξη του λεγόμενου Polar Vortex – του πολικού στροβίλου που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον καιρό του χειμώνα σε όλο το βόρειο ημισφαίριο.

Από τον Σεπτέμβριο έχει αρχίσει να σχηματίζεται ένα νέο κύμα του φαινομένου, όμως η συμπεριφορά του είναι τόσο ασταθής και διαφορετική από τα συνηθισμένα που οι ειδικοί κάνουν λόγο για έναν από τους πιο απρόβλεπτους χειμώνες των τελευταίων ετών.

Τι είναι ο πολικός στρόβιλος

Ο πολικός στρόβιλος είναι ουσιαστικά ένα τεράστιο ρεύμα αέρα που περιστρέφεται πάνω από τον πόλο, σε δύο επίπεδα: στο κατώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας, την τροπόσφαιρα όπου εξελίσσεται ο καθημερινός καιρός, και στο ανώτερο, τη στρατόσφαιρα, όπου βρίσκεται και η στοιβάδα του όζοντος.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Βαρύ πένθος στην Κρήτη: «Έφυγε» ο αγαπητός Γιάννης – Αύριο 24/10 το τελευταίο αντίο

Οι δύο αυτοί στρόβιλοι – ο τροποσφαιρικός και ο στρατοσφαιρικός – συνεργάζονται ή συγκρούονται, επηρεάζοντας τον καιρό από τη Βόρεια Αμερική μέχρι την Ευρώπη και την Ασία.

Όταν ο πολικός στρόβιλος είναι ισχυρός και σταθερός, συγκρατεί τον ψυχρό αέρα μέσα στην Αρκτική, κρατώντας τις μεσαίες ζώνες πιο ήπιες. Όταν όμως εξασθενεί ή διασπάται, τότε ο ψυχρός αέρας ξεφεύγει νότια, προκαλώντας κύματα ψύχους, χιονοπτώσεις και ακραία καιρικά επεισόδια.

Ένας ασυνήθιστα αδύναμος στρόβιλος

Τα φετινά δεδομένα δείχνουν ότι ο στρόβιλος ξεκινά τη σεζόν πιο αδύναμος απ’ ό,τι συνήθως. Οι μετρήσεις της στρατόσφαιρας αποκαλύπτουν χαμηλές ταχύτητες ανέμου και αστάθεια στην κυκλοφορία, με αποτέλεσμα ο στρόβιλος να είναι εκτεθειμένος σε παρεμβάσεις από υψηλά βαρομετρικά συστήματα.

Ένα τέτοιο αντικυκλωνικό πεδίο πάνω από τον Ειρηνικό και τη Γροιλανδία πιέζει και «στραβώνει» τον στρόβιλο, μετατοπίζοντάς τον από το κέντρο του πόλου και εμποδίζοντάς τον να ενισχυθεί.Αυτή η ασταθής διάταξη σημαίνει ότι οι ψυχρές αέριες μάζες έχουν περισσότερες πιθανότητες να κινηθούν νοτιότερα, κάτι που ήδη παρατηρείται σε προγνωστικά μοντέλα για τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο.

Οι πρώτες επιδράσεις σε ΗΠΑ και Ευρώπη

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Οκτώβριος και ο Νοέμβριος θα χαρακτηρίζονται από έντονη εναλλαγή θερμών και ψυχρών εισβολών, με ιδιαίτερη ψύχρα στα ανατολικά και βορειοανατολικά τμήματα.

Ομοίως, στην Ευρώπη, το αποδυναμωμένο πεδίο του στροβίλου φαίνεται να επιτρέπει την κάθοδο πιο ψυχρών αερίων μαζών από τη βόρεια θάλασσα προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, κάτι που ήδη έχει αρχίσει να αποτυπώνεται στα μακροπρόθεσμα προγνωστικά. Αν αυτό συμβεί μέσα στον χειμώνα, οι πιθανότητες για ένα «παραδοσιακό» κρύο ευρωπαϊκό χειμώνα αυξάνονται σημαντικά.

Οι αναλογίες με το 1981-82

Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι το μοτίβο φέτος θυμίζει έντονα εκείνο του 1981-1982, όταν ο πολικός στρόβιλος ξεκίνησε αδύναμος, δεν κατάφερε ποτέ να σταθεροποιηθεί και στη συνέχεια κατέρρευσε εξαιτίας ενός έντονου φαινομένου αιφνίδιας στρατοσφαιρικής θέρμανσης (SSW).

Το αποτέλεσμα τότε ήταν ένας από τους πιο ψυχρούς χειμώνες της δεκαετίας, με παρατεταμένες χιονοπτώσεις στην Ευρώπη και τη βόρεια Αμερική. Αν και κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι το ίδιο θα επαναληφθεί, οι φετινές ενδείξεις δείχνουν πως ο χειμώνας 2025-2026 ενδέχεται να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση.

Πώς μπορεί να επηρεαστεί η Ελλάδα

Για τη χώρα μας, οι εξελίξεις αυτές δεν είναι καθόλου αδιάφορες. Ένας αδύναμος πολικός στρόβιλος σημαίνει συνήθως ότι τα κύματα ψύχους έχουν τη δυνατότητα να φτάσουν πιο νότια, διασχίζοντας τα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο.

Αν οι ψυχρές αέριες μάζες συνδυαστούν με υγρασία από το Αιγαίο ή το Ιόνιο, μπορεί να έχουμε επεισόδια έντονων χιονοπτώσεων στα ηπειρωτικά και βροχοπτώσεων στα νότια. Παράλληλα, τέτοιες συνθήκες ευνοούν περιόδους με εμμονικά αντικυκλωνικά πεδία και κακοκαιρίες τύπου «Ελπίδα» ή «Μήδεια» — δηλαδή ισχυρές ψυχρές εισβολές μικρής διάρκειας αλλά με μεγάλα θερμοκρασιακά σοκ.

Σύμφωνα με τις πρώτες εποχικές εκτιμήσεις, ο Δεκέμβριος και ο Ιανουάριος ίσως παρουσιάσουν αρκετά έντονη μεταβλητότητα, με ήπιες περιόδους να διαδέχονται απότομα ψυχρές φάσεις.

Τι να περιμένουμε τους επόμενους μήνες

Οι μακροπρόθεσμες προγνώσεις του ECMWF και της NASA δείχνουν ότι η εξασθένηση του πολικού στροβίλου μπορεί να συνεχιστεί μέχρι τις αρχές του χειμώνα, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο για περαιτέρω διαταραχές και πιθανή αιφνίδια στρατοσφαιρική θέρμανση αργότερα μέσα στη σεζόν.

Αν συμβεί αυτό, θα μπορούσε να προκαλέσει μια νέα φάση ακραίου καιρού με χιόνια και παγετούς τόσο στη Βόρεια Αμερική όσο και στην Ευρώπη – και φυσικά να συμπαρασύρει και την Ελλάδα σε ένα ψυχρότερο μοτίβο.

Ένας χειμώνας με πολλές μεταβλητές

Συνολικά, η φετινή πορεία του Polar Vortex δημιουργεί ένα σκηνικό γεμάτο αβεβαιότητα αλλά και ενδιαφέρον για τους μετεωρολόγους. Αν παραμείνει αδύναμος, τότε η Ευρώπη – και ειδικά η νοτιοανατολική Μεσόγειος – θα πρέπει να περιμένει πιο «ζωντανό» χειμώνα, με διαδοχικά κύματα κακοκαιρίας, κρύο και πιθανές χιονοπτώσεις ακόμα και σε χαμηλά υψόμετρα.

Αν, αντιθέτως, ο στρόβιλος ενισχυθεί ξαφνικά, ο χειμώνας θα είναι πιο ήπιος και πιο υγρός. Σε κάθε περίπτωση, όλα δείχνουν πως ο χειμώνας 2025-2026 δεν θα περάσει απαρατήρητος — ούτε για την Ευρώπη, ούτε για την Ελλάδα.

Με πληροφορίες από το severe-weather.eu