Κακοποίηση των γονέων από τα ίδια τους τα παιδιά

Σπάζοντας το ταμπού

Η έννοια της κακοποίησης μέσα στην οικογένεια είναι στενά συνδεδεμένη στη δημόσια συνείδηση με την εικόνα των γυναικών ή των παιδιών ως θυμάτων. Η πραγματικότητα όμως είναι πιο σύνθετη και περιλαμβάνει μορφές βίας που παραμένουν στο περιθώριο της κοινωνικής αντίληψης.

Γράφει η Κέλλυ Χολέβα (MSc), Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Μία από αυτές είναι η κακοποίηση των γονέων από τα ίδια τους τα παιδιά. Είναι μια πραγματικότητα που ζουν πολλοί γονείς, αλλά ελάχιστοι τολμούν να πουν. Είναι ένα θέμα-ταμπού, που συνοδεύεται από ενοχές, ντροπή, απομόνωση και μοναξιά.

Η αλήθεια είναι ότι κανένας γονέας δεν είναι προετοιμασμένος για τη στιγμή που μια προσβολή ή μια χειρονομία θα τον πληγώσει βαθιά — όχι από έναν ξένο, αλλά από τον άνθρωπο που ο ίδιος έφερε στον κόσμο και μεγαλώνει ή μεγάλωσε με αγάπη.

Συχνά, οι γονείς δεν μιλούν για το βίωμά τους αυτό. Ντρέπονται. Φοβούνται ότι θα τους κατηγορήσουν ότι «δεν έκαναν σωστά τη δουλειά τους» ή ήταν «ανεπαρκείς» ως γονείς. Προσπαθούν λοιπόν να δικαιολογήσουν τη συμπεριφορά του παιδιού τους, ελπίζοντας ότι θα περάσει από μόνη της. Αγαπούν τόσο πολύ το παιδί τους, που κάποιες φορές προτιμούν να υπομείνουν τη βία, παρά να ρισκάρουν να το απομακρύνουν, βιώνοντας εσωτερικά τις συναισθηματικές αυτές συγκρούσεις.

Ποιες είναι όμως οι μορφές κακοποιητικής συμπεριφοράς από πλευράς παιδιού;

Η κακοποιητική συμπεριφορά από πλευράς παιδιού μπορεί να πάρει πολλές μορφές, συμπεριλαμβανονένης της λεκτικής βίας, των σωματικών επιθέσεων, της καταστροφής περιουσίας, της εκβιαστικής ή εξουσιαστικής συμπεριφοράς, ακόμα και της οικονομικής εκμετάλλευσης. Αναλυτικότερα, το παιδί μπορεί να φωνάζει στους γονείς, να τους βρίζει, να τους προσβάλλει, να τους ταπεινώνει, να τους υποτιμά, να τους απειλεί ή να τους χειρίζεται ψυχολογικά. Μπορεί ακόμα και να τους σπρώχνει, να σπάει αντικείμενα μπροστά τους ή να απαιτεί χρήματα με εκβιαστικό τρόπο.

Όλα αυτά είναι μορφές βίας – και δεν αποτελούν ούτε «αναμενόμενα ξεσπάσματα» του παιδιού, ούτε «φάσεις» της εφηβείας. Είναι ενδείξεις βαθύτερων προβλημάτων στο οικογενειακό πλαίσιο που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης, καταδεικνύοντας ότι οι οικογενειακές ισορροπίες έχουν διαταραχθεί.

Ψυχολογικές συνέπειες

Οι ψυχολογικές συνέπειες για τους γονείς είναι ιδιαίτερα βαριές, καθώς νιώθουν αβοήθητοι, εγκλωβισμένοι και γεμάτοι ενοχές. Συχνά αναπτύσσουν συμπτώματα κατάθλιψης ή αγχώδεις διαταραχές. Απομονώνονται κοινωνικά και σιωπούν. Πολλοί αποφεύγουν να μιλήσουν ακόμα και στο στενό τους περιβάλλον, για να προστατέψουν το παιδί, αλλά και τη δημόσια εικόνα της οικογένειας. Αυτό, όμως, τους αφήνει μόνους και απροστάτευτους.

Αιτιολογία

Τα αίτια μιας τέτοιας συμπεριφοράς είναι σύνθετα και πολυπαραγοντικά. Μπορεί να σχετίζονται με ψυχικές διαταραχές ή προβλήματα συμπεριφοράς του παιδιού, εφηβικές κρίσεις ταυτότητας, με χρήση ουσιών, με προηγούμενες οικογενειακές συγκρούσεις ή τραύματα, με την απουσία ορίων και σταθερότητας στη διαπαιδαγώγηση ή με υπερβολική ανοχή σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές. Σε πολλές περιπτώσεις, η σχέση γονέα-παιδιού έχει ήδη πληγεί από χρόνια συναισθηματικά κενά ή εσωτερικευμένες δυσλειτουργικές δυναμικές. Όμως, όποια κι αν είναι η ρίζα του προβλήματος, αυτό που έχει σημασία είναι το τι μπορεί να γίνει από εδώ και πέρα.

Αντιμετώπιση

Το σίγουρο είναι ότι η σιωπή δεν βοηθά. Όσο δεν αντιμετωπίζεται, η βία συνήθως μεγαλώνει. Και μαζί της μεγαλώνει και η ψυχολογική φθορά των γονέων, με πολλούς γονείς να αναφέρουν ότι έχουν χάσει τον ύπνο τους, τη χαρά τους ή ακόμα και την ελπίδα τους.

Το πρώτο και ουσιαστικότερο βήμα είναι ο γονέας να αναγνωρίσει ότι αυτό που ζει είναι βία και να δεχθεί ότι δεν πρόκειται ούτε για μια «κακή μέρα», ούτε ότι το παιδί ξεπέρασε απλώς τα όριά του. Είναι βία – και χρειάζεται όρια. Χρειάζεται βοήθεια και στήριξη, ώστε να μπορέσει να επέλθει η αλλαγή και να σπάσει επιτέλους αυτός ο φαύλος κύκλος.

Η ψυχοθεραπεία, τόσο σε ατομικό, όσο και σε οικογενειακό επίπεδο, μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο ενδυνάμωσης των γονέων που μπορεί να αποτρέψει την περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης στο σπίτι και να τους βοηθήσει να κατανοήσουν τι συμβαίνει, να ανακτήσουν τη δύναμή τους και να αναπτύξουν μαζί στρατηγικές θέσπισης σαφών και σταθερών ορίων στη σχέση τους με το παιδί μέσα σε ένα πλαίσιο φροντίδας και καθοδήγησης.

Συνοψίζοντας, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η κακοποίηση των γονέων από τα παιδιά τους δεν είναι ένδειξη προσωπικής αποτυχίας τους ως γονείς. Είναι σημάδι μιας σχέσης που έχει τραυματιστεί και χρειάζεται βοήθεια. Το να μιλήσει κανείς για αυτό και να ζητήσει τη βοήθεια του ειδικού δεν αποτελεί ένδειξη αδυναμίας, ούτε ανεπάρκειας στο ρόλο του ως γονέα, αλλά αντίθετα πράξη γενναιότητας και αγάπης.

Οι σχέσεις μέσα στην οικογένεια χρειάζονται ειλικρίνεια, όρια και φροντίδα για να θεραπευτούν. Αν οι γονείς αφήνουν τη βία να συνεχίζεται μέσα στο σπίτι, δε βοηθούν ούτε τους ίδιους, αλλά ούτε το παιδί τους. Αν όμως δείξουν την αγάπη τους στο παιδί, θέτοντας παράλληλα σαφή όρια απέναντι στην κακοποιητική του συμπεριφορά, συμβάλλουν ουσιαστικά στην επαναφορά της οικογενειακής ισορροπίας και στη διαμόρφωση μιας νέας, υγιούς σχέσης με το παιδί τους, βασισμένης στον αμοιβαίο σεβασμό. Με αυτόν τον τρόπο του προσφέρουν ένα ανεκτίμητο μάθημα για τη ζωή.

Με πληροφορίες του newsbreak.gr