Κρήτη: «Μάρτυρες» της δημογραφικής κατάρρευσης τα κλειστά καφενεία στη «γερασμένη» ύπαιθρο

Ο καθρέφτης του δημογραφικού προβλήματος στην Κρήτη

Μια βαθιά δημογραφική κρίση, με σοβαρές συνέπειες στην κοινωνική και οικονομική ζωή της υπαίθρου, αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια η Κρήτη. Τα παραδοσιακά καφενεία, που αποτελούσαν για δεκαετίες το κέντρο της κοινότητας στα χωριά, κλείνουν μαζικά, αντανακλώντας την εγκατάλειψη και τη συρρίκνωση του πληθυσμού στην ύπαιθρο.

Τα στοιχεία της απογραφής του 2021 δείχνουν πως ο συνολικός πληθυσμός της Κρήτης αυξήθηκε οριακά κατά 0,2 % την τελευταία δεκαετία.

Ωστόσο, η ηλικιακή σύνθεση παρουσιάζει σημαντική μεταβολή. Οι κάτοικοι ηλικίας 20 έως 39 ετών μειώθηκαν κατά 18,7 %, ενώ οι κάτοικοι άνω των 60 ετών αυξήθηκαν κατά 15,3 %. Η υπογεννητικότητα και η μετανάστευση των νέων προς τα αστικά κέντρα δημιουργούν ένα αρνητικό ισοζύγιο που επιταχύνει τη γήρανση της υπαίθρου.

Σήμερα, πάνω από 140 χωριά στην Κρήτη καταγράφουν πληθυσμό μικρότερο από 20 μόνιμους κατοίκους. Πολλά από αυτά τα χωριά βρίσκονται σε ορεινές και δυσπρόσιτες περιοχές, όπου η ερημοποίηση είναι εμφανής.  Σε δεκάδες χωριά ο πληθυσμός δεν ξεπερνά τους 30 κατοίκους, ενώ η πλειονότητα αυτών είναι άνω των 60 ετών.

Μάρτυρες της δημογραφικής κατάρρευσης τα κλειστά καφενεία

Το φαινόμενο αποτυπώνεται και στον κοινωνικό ιστό. Με την πτώση του πληθυσμού, τα καφενεία που λειτουργούσαν επί δεκαετίες ως χώροι συνάντησης, ενημέρωσης και ψυχαγωγίας στα χωριά, κλείνουν το ένα μετά το άλλο. Η έλλειψη πελατείας και η αδυναμία οικονομικής βιωσιμότητας έχουν οδηγήσει σε σημαντική μείωση των επιχειρήσεων αυτών.

Η απογραφή του 2021 καταγράφει επίσης σημαντική μείωση στη λειτουργία τοπικών επιχειρήσεων, με τα καφενεία να καταγράφουν μείωση περίπου 25 % την τελευταία δεκαετία στις ορεινές περιοχές της Κρήτης. Η μείωση αυτή έχει πολλαπλές επιπτώσεις, καθώς η απουσία κοινωνικών χώρων αποδυναμώνει τον δεσμό μεταξύ των κατοίκων και αυξάνει το αίσθημα απομόνωσης.

Ανοίγουν ΚΑΠΗ στα χωριά που δεν έχουν… καφενεία

Μέσα σε αυτό το ζοφερό κοινωνικό περιβάλλον η Τοπική Αυτοδιοίκηση και ειδικότερα οι Δήμοι της ενδοχώρας του νομού Ηρακλείου, με τα λιγοστά εργαλεία και τους πόρους που διαθέτουν, επιδιώκουν να βρουν προσωρινές λύσεις για να κρατήσουν την ύπαιθρο και τα χωριά τους, ζωντανά.

Όπως αποκάλυψε πρόσφατα ο Δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας Βασίλης Κεγκέρογλου, στο Agritalk που διοργάνωσε ο Όμιλος Καράτζη στο Αρκαλοχώρι, ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας σχεδιάζει να ανοίξει ΚΑΠΗ στα χωριά όπου έχουν κλείσει τα καφενεία, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα τη σημασία του καφενείου ως μέσο κοινωνικοποίησης των κατοίκων των χωριών.

Μάλιστα ο κ. Κεγκέρογλου «έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου» για την ερήμωση των απομακρυσμένων χωριών της κρητικής υπαίθρου, επισημαίνοντας πως είναι αναγκαίο να δοθούν άμεσα οικονομικά και φορολογικά κίνητρα στα καφενεία από την Πολιτεία, προκειμένου αυτά να συμβάλλουν από τη δική τους σκοπιά, στην αναστροφή της τάσης της εγκατάλειψης της υπαίθρου, φαινόμενο το οποίο είναι πολυπαραγοντικό, όπως είπε χαρακτηριστικά.

Μείωση έως και 25% του κρητικού πληθυσμού μέχρι το 2070

Η δημογραφική συρρίκνωση και η ερήμωση των χωριών εντείνουν το φαινόμενο της ερημοποίησης, με πολλούς νέους να εγκαταλείπουν οριστικά την ύπαιθρο και να αναζητούν ευκαιρίες στα αστικά κέντρα ή το εξωτερικό. Σε συνδυασμό με την αυξανόμενη γήρανση του πληθυσμού, η βιωσιμότητα πολλών κοινοτήτων τίθεται υπό αμφισβήτηση.

Οι εκτιμήσεις προβλέπουν ότι αν δεν υπάρξει ριζική αλλαγή, ο πληθυσμός της Κρήτης μπορεί να μειωθεί έως και 25 % μέχρι το 2070. Η τάση αυτή απειλεί να επιταχύνει το κλείσιμο των τελευταίων καφενείων και την πλήρη εγκατάλειψη των πιο απομακρυσμένων χωριών, με καταστροφικές συνέπειες για την τοπική οικονομία και την επισιτιστική ασφάλεια του νησιού αλλά και της χώρας συνολικά.