Ο ύπνος – το «κλειδί» για την υγεία του εγκεφάλου

Ο κακός ύπνος «πληγώνει» τον εγκέφαλο: Τι δείχνει νέα έρευνα

Ο ύπνος δεν είναι πολυτέλεια, αλλά απαραίτητη προϋπόθεση για την υγεία του οργανισμού. Νέα μελέτη επιβεβαιώνει ότι οι κακές νύχτες δεν περιορίζονται στους μαύρους κύκλους και την κούραση της επόμενης ημέρας, αλλά συνδέονται άμεσα με την υγεία του εγκεφάλου και τη γνωστική λειτουργία.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο οργανισμός αποκαθιστά την ενεργειακή του ισορροπία, ενισχύει το ανοσοποιητικό, «ξεκουράζει» την καρδιά και ενεργοποιεί τον μηχανισμό καθαρισμού του εγκεφάλου. Μέσα από αυτή τη διαδικασία απομακρύνονται πρωτεΐνες που, αν συσσωρευτούν, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στη μνήμη, στη συγκέντρωση και στη νοητική υγεία.

Οι ειδικοί υπογραμμίζουν πως ο ποιοτικός ύπνος αποτελεί «τρίτο πυλώνα» ευεξίας, δίπλα στη σωστή διατροφή και τη σωματική άσκηση, και η παραμέλησή του μπορεί να έχει συνέπειες που δεν φαίνονται άμεσα, αλλά συσσωρεύονται σιωπηλά με τον χρόνο.

Ωστόσο, η πραγματικότητα για μερικούς ανθρώπους δείχνει διαφορετική: η έλλειψη ή η κακή ποιότητα ύπνου έχει συνδεθεί με παχυσαρκία, διαβήτη, καρδιαγγειακές παθήσεις, ακόμη και με άνοια. Εκεί που τα πράγματα γίνονται πιο ανησυχητικά είναι στη σχέση ύπνου και γήρανσης του εγκεφάλου: νέες μελέτες υποδεικνύουν ότι η αϋπνία, το ροχαλητό ή η υπνηλία μέσα στη μέρα δεν είναι απλώς «ενοχλητικά συμπτώματα», αλλά πιθανόν να επιταχύνουν τη φθορά του.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Απίστευτο περιστατικό: Διανομέας έβρισε και έφτυσε μητέρα οδηγό μπροστά στην 6χρονη κόρη της

Αυτό ακριβώς κατέγραψε μια εκτενής μελέτη του Karolinska Institutet, που δημοσιεύθηκε στο eBioMedicine: όσοι κοιμούνται άσχημα εμφανίζουν εγκεφάλους βιολογικά πιο «γερασμένους» από την πραγματική τους ηλικία. Ένας πιθανός μηχανισμός πίσω από τη συσχέτιση φαίνεται να είναι η χρόνια φλεγμονή.

Η μελέτη

Στην ανάλυση συμμετείχαν 27.500 μεσήλικες και ηλικιωμένοι από τη βάση δεδομένων UK Biobank. Οι εθελοντές υποβλήθηκαν σε μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου, ενώ οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αλγορίθμους μηχανικής μάθησης για να εκτιμήσουν τη βιολογική του ηλικία με βάση περισσότερα από χίλια χαρακτηριστικά απεικόνισης. Η ποιότητα του ύπνου αξιολογήθηκε μέσα από 5 δείκτες που ανέφεραν οι ίδιοι οι συμμετέχοντες: χρονότυπος (πρωινός ή βραδινός τύπος), διάρκεια ύπνου, παρουσία αϋπνίας, ροχαλητό και υπνηλία την ημέρα.

Στη συνέχεια, κατηγοριοποιήθηκαν σε 3 ομάδες:

• Υγιής ύπνος (≥4 βαθμοί)
• Μέτριος ύπνος (2–3 βαθμοί)
• Κακός ύπνος (≤1 βαθμός)

Τα αποτελέσματα

«Το χάσμα ανάμεσα στη βιολογική και τη χρονολογική ηλικία του εγκεφάλου αυξανόταν κατά περίπου 6 μήνες για κάθε μείωση ενός πόντου στη βαθμολογία ύπνου», εξηγεί η επικεφαλής της μελέτης, Abigail Dove, ερευνήτρια στο Karolinska Institutet. «Οι άνθρωποι με κακή ποιότητα ύπνου εμφάνιζαν εγκεφάλους που έμοιαζαν κατά μέσο όρο ένα χρόνο πιο γηρασμένοι».

Συγκεκριμένα, τα ποσοτικά ευρήματα ήταν:

• +1 έτος επιταχυνόμενης γήρανσης για κακό ύπνο
• +6 μήνες για μέτρια ποιότητα ύπνου
• +5 μήνες ανά μονάδα μείωσης στη βαθμολογία ύπνου

Η φλεγμονή χαμηλού βαθμού εξηγούσε (λίγο) πάνω από το 10% της σχέσης μεταξύ κακού ύπνου και γερασμένου εγκεφάλου. Το φαινόμενο παρατηρήθηκε πιο έντονα στους άνδρες, ενώ δεν διαφοροποιήθηκε από την ηλικία ή από το γονίδιο APOE4, που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ. Άλλοι μηχανισμοί που ενδέχεται να εξηγούν τη σύνδεση είναι η αποδυνάμωση του «συστήματος καθαρισμού αποβλήτων» του εγκεφάλου, που λειτουργεί κυρίως στον ύπνο, ή η επιβάρυνση της καρδιαγγειακής υγείας, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει τον εγκέφαλο.

Αξίζει να αναφερθεί ότι οι ερευνητές αναγνωρίζουν περιορισμούς, καθώς οι συμμετέχοντες του UK Biobank είναι γενικά πιο υγιείς από τον μέσο πληθυσμό, ενώ η ποιότητα ύπνου βασίστηκε σε αυτοαναφορές. Ωστόσο, τα ευρήματα προσθέτουν σημαντικά κομμάτια στο παζλ που συνδέει τον ύπνο με τη γνωστική υγεία.

Συμπέρασμα

«Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι ο κακός ύπνος μπορεί να συμβάλλει στην επιτάχυνση της γήρανσης του εγκεφάλου, με τη φλεγμονή να αποτελεί έναν από τους βασικούς μηχανισμούς. Δεδομένου ότι ο ύπνος είναι τροποποιήσιμος παράγοντας, η υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών μπορεί να προλάβει την πρόωρη φθορά του εγκεφάλου και, πιθανώς, να μειώσει τον κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης», υπογραμμίζει η Dove.

Η μελέτη με μια ματιά

• 27.500 συμμετέχοντες από το UK Biobank
• +1 έτος γήρανσης εγκεφάλου σε όσους κοιμούνταν άσχημα
• 10% της συσχέτισης εξηγείται από χρόνια φλεγμονή
• Επίδραση πιο έντονη στους άνδρες
• Ο ύπνος αναδεικνύεται ως τροποποιήσιμος παράγοντας πρόληψης.