Οι ελιές που «ανηφορίζουν» και τα «νεκρά» εδάφη μετά τον Daniel

Σύμφωνα με Έλληνες κλιματικούς επιστήμονες

H κλιματική κρίση «διαβρώνει» την ελληνική γεωργία, καταλήγουν οι Ελληνες κλιματικοί επιστήμονες αλλά και παραγωγοί.

Για την ομάδα των ειδικών της Greenpeace, η οποία διοργάνωσε σήμερα την εκδήλωση «Κλίμα και Γεωργία σε αλληλένδετη κρίση: Μονόδρομος ένα βιώσιμο αγροτικό μοντέλο», η εντατική βιομηχανική γεωργία (και στη χώρα μας), και η οποία βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα, τις ακριβές και ρυπογόνες χημικές εισροές, την υψηλή κατανάλωση νερού και τις μονοκαλλιέργειες, έχει «τροφοδοτήσει» την κλιματική κρίση που τώρα «επιτίθεται» στην ελληνική γεωργία.

Οπως τόνισε η Ελενα Δανάλη, μέλος της Greenpeace για τη βιώσιμη γεωργία, παγκοσμίως, η γεωργία ευθύνεται για το ένα τρίτο των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ενώ η αλλαγή χρήσης της γης, κυρίως λόγω της κτηνοτροφίας, αποτελεί τον κύριο παράγοντα απώλειας της βιοποικιλότητας.

Η οργάνωση ανέθεσε στη μονάδα meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Κώστας Λαγουβάρδος, Βάσω Κοτρώνη, Σταύρος Ντάφης, Γιώργος Κύρος) να καταγράψει τις μεταβολές της βροχόπτωσης, της ξηρασίας και της θερμοκρασίας αέρα, στην ελληνική επικράτεια τα τελευταία τριάντα χρόνια (1994-2024):

Οπως προκείπτει από τα στοιχεία της έκθεσης «Μεταβολές μετεωρολογικών παραμέτρων στην Ελλάδα», η σημαντική αύξηση των ισχυρών βροχοπτώσεων, η σημαντική μείωση των ημερών παγετού και οι ακραίες θερμοκρασιακές συνθήκες συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα για την ελληνική γεωργία.

Οπως επισήμανε ο Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής Ερευνών Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και συντονιστής της ομάδας που συνέταξε την έκθεση, «το 2024 είχαμε μέχρι και 50% μείωση των βροχοπτώσεων σε κάποιες περιοχές (ανατολική Πελοπόννησος, Κορινθία, Αττική, ανατολική και δυτική Κρήτη και νησιά Αιγαίου), ενώ φετος βιώνουμε για άλλη μια φορά έναν ζεστό Μάρτιο. Μάλιστα, το ερχόμενο Σάββατο αναμένουμε 33 βαθμούς Κελσίου στην Κρήτη, απόκλιση 15 βαθμών πάνω από τις κανονικές θερμοκρασίες».

©_Yiannislivanosphotography__Greenpeace

Από αριστερά: Κώστας Λαγουβάρδος διευθυντής Ερευνών Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (πρώτος από αριστερά), Ναταλία Τσιγαρίδου, Grassroots & Special Projects Campaigner- Greenpeace, Ελενα Δανάλη, υπεύθυνη της εκστρατείας της Greenpeace για τη βιώσιμη γεωργία, Ηλίας Κάνταρος, γεωπόνος – σύμβουλος βιολογικής γεωργίας | φωτογραφία: Γιάννης Λιβανός

«Μεταβολές μετεωρολογικών παραμέτρων στην Ελλάδα»

Τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης της μονάδα meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών:

Στη βόρεια Ελλάδα και ειδικά σε περιοχές απομακρυσμένες από τη θάλασσα, η μέση θερμοκρασία έχει αυξηθεί περίπου 2 βαθμούς Κελσίου τα τελευταία 30 έτη. Μάλιστα σε Καστοριά, Γρεβενά, Φλώρινα, Κοζάνη η αύξηση έχει ξεπεράσει τους +2 βαθμούς.

Η μεγαλύτερη μείωση ημερών παγετού παρουσιάζεται στη βορειοδυτική ηπειρωτική χώρα, με την τάση μείωσης να προσεγγίζει τις 1,2 μέρες ανά χρόνο.

Στη Δυτική Ελλάδα, κυρίως στην Ηπειρο και στα Ιόνια νησιά, παρατηρείται αύξηση των βροχοπτώσεων. Η αύξηση φτάνει τα 12 – 15 mm ανά έτος. Ταυτόχρονα, υπάρχει τάση μείωσης του ετήσιου ύψους βροχοπτώσεων σε περιοχές της Κεντρικής Θεσσαλίας, της Ανατολικής Πελοποννήσου και στα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη.

Περιοχές της βόρειας Ελλάδας παρουσιάζουν αυξητική τάση των διαδοχικών ημερών ξηρασίας, ενώ εκτεταμένες περιοχές της ανατολικής και νότιας Ελλάδας (συμπεριλαμβανομένων των νησιών του Αιγαίου και την Κρήτη) παρουσιάζουν πτωτική τάση των διαδοχικών ημερών ξηρασίας.

Ο χειμώνας του 2023-2024 καταγράφεται ως ο θερμότερος στα χρονικά. Μάλιστα τα τελευταία 4 χρόνια έχουν καταγραφεί οι 3 θερμότεροι χειμώνες.

Το καλοκαίρι του 2024 καταγράφεται ως το θερμότερο στα χρονικά, ξεπερνώντας κατά +2,9°C τη μέση τιμή της περιόδου 1991-2020.

Οι ζώνες καλλιέργειας μετακινούνται

Τα αποτελέσματα της επελαύνουσας κλιματικής κρίσης στην ελληνική γεωργία είναι ήδη γεγονός, σύμφωνα με τον Ηλία Κάνταρο, γεωπόνο – σύμβουλο βιολογικής γεωργίας και συνεργάτη της Greenpeace.

Οπως σημείωσε, «η εικόνα με τη ζώνη των σιτηρών, τη ζώνη της αμπέλου κ.τ.λ. όπως τη γνωρίζουμε, δεν θα υπάρχει στο πολύ άμεσο μέλλον, αν δεν αναστραφεί αυτή η κατάσταση. Ειδικότερα στις δενδρώδεις καλλιέργειες (ελιά, αμπέλι, πυρηνόκαρπα, μηλοειδή) θα δούμε απίστευτες αλλαγές. Για παράδειγμα θα είναι πιο παραγωγικές οι ελιές στη Θράκη απ’ ό,τι στην Πελοπόννησο. Το 2024 σε αρκετές περιοχές της χώρας, οι υψηλές θερμοκρασίες της άνοιξης σε συνδυασμό με την ξηρασία επηρέασαν τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά τις ετήσιες καλλιέργειες, δηλαδή σιτηρά, κηπευτικά και όσπρια.

»Αυτό μπορεί να σημαίνει τη σταδιακή μεταφορά των ζωνών καλλιέργειας πιο βόρεια. Οι καλλιέργειες που έχουν πληγεί περισσότερο είναι οι μη αρδευόμενες (ετήσιες και δενδρώδεις), λόγω της ακραίας ξηρασίας. Ακόμα και στις αρδευόμενες όμως, όπως η βιομηχανική ντομάτα, το καλαμπόκι και τα κηπευτικά, η μείωση της παραγωγής το 2024 ήταν αισθητή».

Στη μη αρδευόμενη ελιά, η παρατεταμένη ανομβρία σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες εμπόδισε τη φυσιολογική ανάπτυξη του καρπού, με αποτέλεσμα οι τελικές αποδόσεις σε ελαιόλαδο το 2024 να είναι τόσο χαμηλές, που σε κάποιες περιπτώσεις τα έξοδα συγκομιδής και ελαιοποίησης του καρπού ήταν υψηλότερα από την αξία του παραγόμενου ελαιόλαδου.

Στην επιτραπέζια ελιά –αν και αρδευόμενη– η μικροκαρπία και τα εγκαύματα υποβάθμισαν αισθητά την ήδη μειωμένη παραγωγή. Στους μη αρδευόμενους αμπελώνες, παρατηρήθηκε μείωση παραγωγής και υποβάθμιση προϊόντος. Η υπερβολική ακτινοβολία επηρέασε ακόμη και τους αρδευόμενους αμπελώνες με εγκαύματα στον καρπό. Παρόμοιες επιπτώσεις (εγκαύματα) έπληξαν και άλλες αρδευόμενες δενδρώδεις καλλιέργειες όπως ροδάκινα, νεκταρίνια, μήλα, αχλάδια, κ.λπ.

«Στην έντονη ξηρασία το δέντρο προσπαθεί να αυτοσυντηρηθεί» εξήγησε ο κ. Κάνταρος προσθέτοντας πως «κάποια στιγμή σταματάει η ανάπτυξή του. Παρατηρήσαμε αυτό το φαινόμενο στη Μυτιλήνη όπου ύστερα από έξι μήνες ξηρασίας, οι ελιές σταματήσαν να αναπτύσσονται. Το αποτέλεσμα ήταν η απόδοση σε λάδι πέρυσι να πέσει κάτω από 17% στο νησί».

«Η ελιά ανηφορίζει προς Ανατολική και Δυτική Μακεδονία» πρόσθεσε ο κ. Χρήστος Τσαντίλας, γεωπόνος και διδάκτορας εδαφολόγος, τονίζοντας: «Επειδή η ελιά έχει αποδειχθεί ανθεκτική σε βάθος αιώνων στην ξηρασία, δεν πρέπει να της αλλάξουμε θέση και ζώνη καλλιέργειας αλλά να τη βοηθήσουμε στην απαίτησή της για νερό και σε καλή θερμοκρασία».

Πολλά παράλληλα προβλήματα

Στη Θεσσαλία, τα επικλινή εδάφη καταστράφηκαν τελείως μετά τον Daniel, επεήμανε ο γεωπόνος και διδάκτορας εδαφολόγος, Χρήστος Τσαντίλας
«Στη Θεσσαλία, τα επικλινή εδάφη καταστράφηκαν τελείως μετά τον Daniel. Δεν υπάρχει μορφή διάβρωσης που να μην την είδαμε» λέει ο κ. Τσαντίλας και συνεχίζει: «Ανοίχτηκαν ορύγματα μέχρι και 1,5-2 μέτρων, ενώ σε ό,τι αφορά τις επίπεδες περιοχές που πλημμύρισαν, μετά την αποξήρανση αντικρίσαμε νεκρά εδάφη».

Ενα συγκλονιστικό βίωμα

Την εμπειρία της από τη σαρωτική επίδραση της κλιματικής κρίσης κατέθεσε η Κική Χατζησάββα, δημιουργός των «Αμπελώνων Χατζησάββα» στον Εβρο. «Τον Αύγουστο του 2023 κάηκε το σύνολο του αμπελώνα μου από την καταστροφική πυρκαγιά. Δεξιά και αριστερά από τον αμπελώνα υπήρχαν ρέματα με πουρναρόδασος και από πάνω πευκόδασος. Η πυρκαγιά ξεκίνησε 25 χιλιόμετρα μακριά αλλά τελικά ήρθε και σε εμάς. Είχαν προηγηθεί 4,5 μήνες ανομβρίας, ενώ για 25 ημέρες στην περιοχή επικρατούσαν πάνω από 9 μποφόρ αέρα.

Η Κική Χατζησάββα (αριστερά), δημιουργός των «Αμπελώνων Χατζησάββα», κατέθεσε την εμπειρία της από τη σαρωτική επίδραση της κλιματικής κρίσης

»Μόλις ξεπέρασα το σοκ ήμουν πολύ θυμωμένη. Εφάρμοζα στο αμπέλι μου, όλες τις καλές πρακτικές της γεωργίας. Εκανα ό,τι μπορούσα για την εξοικονόμηση ενέργειας και νερού. Επέλεξα ξηρική καλλιέργεια, ψέκαζα με εκχυλίσματα από βότανα. Εκανα τον αμπελώνα όσο γίνεται πιο φιλικό στο περιβάλλον: με αγριολούλουδα και κυψέλες από τις οποίες έβγαλα εξαιρετικό ανθόμελο. Είχα φυτέψει περιμετρικά οπωροφόρα δέντρα και αρωματικά φυτά. Ενας παράδεισος. Και κάηκε. Φωτιές είχαμε και θα έχουμε πάντα. Ομως αυτό που είδαμε εμείς τo 2023 ήταν μια μεγα-πυρκαγιά ασταμάτητη. Ηταν τρομαχτικό. Σε όλους τους χάρτες που έδειξε ο κ. Λαγουβάρδος, η Αλεξανδρούπολη είναι στο κόκκινο. Ημουν υπέρμαχος της ξηρικής καλλιέργειας, πλέον δεν μπορώ να συνεχίσω έτσι. Κάθε χρόνο ξεραίνονται φυτά».

Πηγή: kathimerini.gr