«Οι γεννήσεις θα είναι λιγότερες για 40 χρόνια»: Η Ελλάδα μπροστά στη σκληρή δημογραφική πραγματικότητα

Ακόμη και με τα πιο ευνοϊκά μέτρα, η χώρα θα χάνει κάθε χρόνο πληθυσμό όσο μια μεγάλη πόλη – Οι εκτιμήσεις του καθηγητή Βύρωνα Κοτζαμάνη

Η Ελλάδα βαδίζει σε μια μακρά περίοδο δημογραφικής συρρίκνωσης, με τους θανάτους να ξεπερνούν κατά δεκάδες χιλιάδες τις γεννήσεις. Σύμφωνα με τον καθηγητή Δημογραφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Βύρωνα Κοτζαμάνη, ακόμη κι αν εφαρμοστούν τα πλέον ευνοϊκά μέτρα για την οικογένεια, οι γεννήσεις δεν θα ξεπεράσουν τις 75.000 ετησίως, την ώρα που οι θάνατοι θα αγγίζουν σταθερά τις 128-130 χιλιάδες. Αυτό σημαίνει ότι, για τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες, η χώρα θα χάνει πληθυσμό που ισοδυναμεί με μια πόλη 50.000 κατοίκων κάθε χρόνο.

Δημογραφική βόμβα στην Ελλάδα: Μια πόλη «χάθηκε» μέσα σε ένα χρόνο

Ανησυχητικά τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ – Οι θάνατοι ξεπέρασαν κατά 58.449 τις γεννήσεις το 2024, ενώ οι ειδικοί προειδοποιούν για τις επιπτώσεις στις επόμενες δεκαετίες

Όπως αναφέρει το άρθρο του Νίκου Μαρουλίδη, στο iefimerida.gr, το δημογραφικό εξελίσσεται σε μείζον εθνικό ζήτημα, καθώς σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η Ελλάδα το 2024 μέτρησε 126.916 θανάτους έναντι μόλις 68.467 γεννήσεων, καταγράφοντας μια «απώλεια» που ισοδυναμεί με έναν ολόκληρο αστικό πληθυσμό. Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και καλούν την Πολιτεία να θέσει την αντιμετώπιση του προβλήματος στην κορυφή της ατζέντας.

Δημογραφικό: Τι περιμένουμε τα επόμενα χρόνια

Όπως λέει ο καθηγητής Κοτζαμάνης, αρχικά «αυτό που βλέπουμε είναι ένα έλλειμμα 58,5 χιλιάδων, δηλαδή έχουμε περισσότερους θανάτους από γεννήσεις. Πρόκειται για αναλογία 1,85 θανάτων ανά γέννηση σε εθνικό επίπεδο. Αυτός είναι ο δείκτης. Οι θάνατοι είναι αυτοί που είναι, δεν πρόκειται να μειωθούν. Θα κυμαίνονται, ούτως ή άλλως, την επόμενη τριακονταετία γύρω στις 127 με 130 χιλιάδες ετησίως. Από μόνοι τους οι θάνατοι δεν μπορούν να μειωθούν. Αυξάνεται ο αριθμός των ηλικιωμένων, κερδίζουμε χρόνια ζωής, αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής μας. Όμως, από μόνες τους αυτές οι δύο παράμετροι -η αύξηση των ηλικιωμένων και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής- οδηγούν σε μια μικρή αύξηση των θανάτων, που δεν μπορεί να ξεπεράσει τις 130 χιλιάδες ετησίως τα επόμενα 40 χρόνια».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Κρήτη: Βαρύ πένθος για τον θάνατο γνωστού επιχειρηματία στο Ηράκλειο

Ο καθηγητής Δημογραφίας στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βύρων Κοτζαμάνης / Φωτογραφία: Σωτήρης Δημητρόπουλος / Eurokinissi

«Οι γεννήσεις θα είναι λιγότερες τα επόμενα 40 χρόνια»

Απεναντίας, αναλύοντας τα δεδομένα των γεννήσεων στη χώρα μας, ο κ. Κοτζαμάνης εκτιμά ότι στο μέλλον αυτές θα είναι πολύ λιγότερες συγκριτικά με τους θανάτους, για πολλά χρόνια ακόμη, ακόμη και εάν υιοθετηθούν τα ευνοϊκότερα μέτρα για την οικογένεια.

«Ας πάμε τώρα στις γεννήσεις. Οι γεννήσεις, τα επόμενα 40 χρόνια, θα είναι πολύ λιγότερες από τους θανάτους, ό,τι κι αν κάνουμε. Το ερώτημα είναι: τι σημαίνει πολύ λιγότερες; Μπορεί να παραμείνουν σταθερά γύρω στις 58-60 χιλιάδες τον χρόνο, ό,τι κι αν κάνουμε, ακόμη δηλαδή κι αν πάρουμε τα πιο ευνοϊκά μέτρα για την οικογένεια και το παιδί. Αυτό σημαίνει ότι θα δώσουμε τη δυνατότητα στα ζευγάρια να κάνουν τον αριθμό των παιδιών που επιθυμούν, πράγμα που τώρα δεν συμβαίνει, αφού υπάρχει απόσταση μεταξύ του αριθμού των παιδιών που τα νέα ζευγάρια θέλουν να κάνουν και του αριθμού που πραγματικά κάνουν. Αυτή η απόσταση είναι μεγάλη στη χώρα μας, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου οι δύο αριθμοί είναι πολύ πιο κοντά».

Όπως σημειώνει, «ακόμη κι αν δημιουργήσουμε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την οικογένεια και το παιδί, οι γεννήσεις θα εξακολουθήσουν να είναι λιγότερες από τους θανάτους. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Σημαίνει ότι τα επόμενα 40 χρόνια οι θάνατοι θα κυμαίνονται στις 128-130 χιλιάδες ετησίως, ενώ οι γεννήσεις θα κυμαίνονται μεταξύ 65 και 75 χιλιάδων. Αυτό είναι το εύρος. Δηλαδή, εάν δεν κάνουμε κάτι, θα είναι κατά μέσο όρο γύρω στις 65.000, ενώ εάν λάβουμε ορισμένα μέτρα, θα κυμανθούν γύρω στις 75.000. Το άνοιγμα, δηλαδή, θα είναι 48 έως 58 χιλιάδες άτομα κατ’ έτος, κατά μέσο όρο».

Πού οφείλεται αυτή η κατάσταση;

Σύμφωνα με τον καθηγητή, «από το 2009 και μετά έχουν αρχίσει να έρχονται σε ηλικία τεκνοποίησης άτομα που είναι όλο και λιγότερα σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές. Γιατί είναι λιγότερα; Επειδή προέρχονται από γενιές που γεννήθηκαν σε περιόδους ήδη μειωμένων γεννήσεων. Ποιοι μπαίνουν σήμερα, το 2025, σε ηλικία τεκνοποίησης; Αυτοί που γεννήθηκαν πριν από 25-30 χρόνια. Οι γεννήσεις όμως δεν άρχισαν να μειώνονται το 2010· άρχισαν να μειώνονται ήδη από το 1980. Το 1980 είχαμε 145.000 γεννήσεις, ενώ στη δεκαετία του 1990 πέσαμε στις 100.000, δηλαδή 45.000 λιγότερες. Αυτοί που γεννήθηκαν τότε είναι τώρα οι γονείς της νέας γενιάς. Επομένως, έχουμε όλο και λιγότερα άτομα σε αναπαραγωγική ηλικία». Ταυτόχρονα, όπως προσθέτει, αυτοί οι άνθρωποι κάνουν λιγότερα παιδιά από όσα επιθυμούν. «Επιθυμούν πάνω από δύο, αλλά κάνουν κατά μέσο όρο 1,4-1,5».

Μάλιστα για να δείξει πόσο δύσκολο είναι να αλλάξει η εικόνα, χρησιμοποιεί ένα ενδεικτικό παράδειγμα: «Ας υποθέσουμε ότι, με ένα μαγικό ραβδί, ο δείκτης γονιμότητας το 2025 ανέβαινε από το 1,25 στο 2, μια τεράστια, συνταρακτική αλλαγή. Ξέρετε τι θα γινόταν; Δεν θα είχαμε παραπάνω από 97.000 γεννήσεις ετησίως. Δηλαδή, ακόμα και τότε, θα είχαμε αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων της τάξης των 20 έως 30 χιλιάδων τον χρόνο». «Όσο πιο γρήγορα κινηθούμε θα δούμε σταθεροποίηση»

Αναφορικά με το τι πρέπει να γίνει προκειμένου να μπει ένα «φρένο» στην τρέχουσα κατάσταση ο κ. Κοτζαμάνης αναφέρει: «Τα επόμενα 40-50 χρόνια έχουμε δύο επιλογές. Είτε δεν κάνουμε τίποτα, είτε δημιουργούμε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την οικογένεια και το παιδί. Ανάλογα με το πόσο γρήγορα θα το κάνουμε, θα δούμε πρώτα σταθεροποίηση και, πολύ αργότερα, ίσως μια μικρή αύξηση των γεννήσεων. Το βασικό πρόβλημα είναι ότι όσοι μπαίνουν σε ηλικία τεκνοποίησης είναι όλο και λιγότεροι, γιατί οι γεννήσεις μειώθηκαν ήδη από τη δεκαετία του 1980. Παράλληλα, ένα μέρος του πληθυσμού -κυρίως σε παραγωγική ηλικία- έχει μεταναστεύσει στο εξωτερικό».

Μάλιστα, όπως σημειώνει αν δεν υπήρχε η συμβολή των αλλοδαπών, η φυσική μείωση του πληθυσμού θα είχε ξεκινήσει 10-12 χρόνια νωρίτερα. Είναι χαρακτηριστικό το 2004 μέχρι το 2023, περίπου το 11% των γεννήσεων (1 στις 9) είναι από αλλοδαπές μητέρες.

Χώρες που κέρδισαν το στοίχημα του δημογραφικού

Όπως υπογραμμίζει ο καθηγητής Δημογραφίας η ιστορία δείχνει ότι υπάρχουν χώρες που κατάφεραν να αναστρέψουν την πτώση των γεννήσεων «όπως οι σκανδιναβικές χώρες, η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Γαλλία και η Ισλανδία». Εκεί, τα ζευγάρια που γεννήθηκαν το 1980 κάνουν σχεδόν τον ίδιο αριθμό παιδιών με τους γονείς τους που γεννήθηκαν το 1960 — γύρω στα δύο παιδιά.

«Η πτώση εκεί είναι ελάχιστη (1,8 – 1,9). Στη Γαλλία μάλιστα δεν υπάρχει ουσιαστική μείωση. Εμείς, αντίθετα, δεν κάναμε τίποτα για να δημιουργήσουμε ευνοϊκές συνθήκες για την οικογένεια και το παιδί. Επαναπαυθήκαμε για ένα διάστημα λόγω της μετανάστευσης, που συγκάλυψε το πρόβλημα, αλλά αυτό τελείωσε», σημειώνει.

Ο παράγοντας μετανάστευση

Κλείνοντας ο καθηγητής έκανε και μια αναφορά στους Έλληνες που φεύγουν στο εξωτερικό σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Υπάρχει και μια άγνωστη παράμετρος η οποία είναι η μετανάστευση. Εάν συνεχίσουμε να φεύγουμε, οι νέοι κυρίως, τα πράγματα θα είναι ακόμα χειρότερα.