Ο γνωστός εγκληματολόγος κ. Γιώργος Παπακωνσταντής μιλάει αποκλειστικά στο Cretaone για το φαινόμενο της οπλοκατοχής στην Κρήτη, και εξηγεί πότε η παράδοση γίνεται πληγή

Με αφορμή το πρόσφατο φονικό στο χωριό Έλος Χανίων, ο κ. Παπακωνσταντής, εξηγεί πώς ένα σύμβολο τιμής μετατράπηκε σε όργανο βίας και γιατί η «παράδοση» δεν μπορεί πια να αποτελεί άλλοθι για την παραβατικότητα.

Η Κρήτη είναι τόπος περηφάνιας, τόπος αγωνιστών και ανθρώπων με βαθιά ριζωμένη την έννοια της τιμής. Όμως πίσω από τη λεβεντιά και τη δύναμη του χαρακτήρα της, κρύβεται μια σκοτεινή πλευρά που κάθε τόσο επιστρέφει για να ταράξει τη συνείδηση όλων.

Το πρόσφατο φονικό στο χωριό Έλος Χανίων, που συγκλόνισε για ακόμα μια φορά την κοινωνία της Κρήτης, όπου -όπως αποδεικνύεται για κτηματικές διαφορές- ένας άνθρωπος έχασε τη ζωή του, φέρνει ξανά στην επιφάνεια το ερώτημα είναι τελικά η «παράδοση» άλλοθι για την παραβατικότητα;

«Το όπλο είναι προέκταση της ταυτότητας του Κρητικού»

Όπως εξηγεί ο εγκληματολόγος και κοινωνιολόγος Γιώργος Παπακωνσταντής, «ο Κρητικός βλέπει το όπλο ως μία προέκταση της δυνατότητάς του να δείξει ποιος είναι. Είναι μια κύρια προέκταση της ταυτότητάς του. Είτε υποκειμενικά ο ίδιος το θεωρεί έτσι, είτε γιατί και οι άλλοι, ακόμα και εκτός Κρήτης, τον έχουν ταυτίσει με αυτό. Η αλήθεια είναι ότι, ναι, στην Κρήτη υπάρχουν όπλα».

Η οπλοκατοχή στο νησί συνδέεται ακόμη με την έννοια της αντρειοσύνης και της τιμής. «Υπάρχει μια ισχυρή νοοτροπία ότι το όπλο είναι απαραίτητο για να είναι κάποιος “κάποιος”. Δηλαδή για να έχει οντότητα. Και αυτό περνά διαγενεακά -από γενιά σε γενιά- σαν μύηση, σαν άλλοθι, σαν μια διαστρεβλωμένη ανάγκη να κρατά κανείς “ζωντανό” το πνεύμα των παλιών επαναστατών».

όπλα Χανιά

Από την ανάγκη στο άλλοθι

«Το όπλο δεν ήταν ποτέ παράδοση», τονίζει ο κ. Παπακωνσταντής. «Παλιότερα ήταν ανάγκη. Οι Κρητικοί είχαν όπλα για να πολεμήσουν τους κατακτητές -στην Τουρκοκρατία, στην Αντίσταση, στη Γερμανική κατοχή. Σήμερα όμως δεν υπάρχει τέτοια ανάγκη».

Η κατάσταση άλλαξε ριζικά μετά τη δεκαετία του ’80

«Με την οικονομική ανάπτυξη, η “παραδοσιακή” πλευρά του όπλου έγινε άλλοθι. Οι άνθρωποι άρχισαν να αγοράζουν σύγχρονα, πανάκριβα όπλα, όχι για άμυνα αλλά για επίδειξη. Μιλάμε για όπλα μεγάλης δύναμης πυρός, όχι για κειμήλια. Το όπλο έγινε όργανο συμβολικής βίας. Είναι τρόπος να δείχνεις ισχύ και να λες, “μπορώ να ασκήσω βία”», αποσαφηνίζει ο ίδιος.

«Η παράδοση είναι άλλοθι για την παραβατικότητα»

Ο κ. Παπακωνσταντής είναι κατηγορηματικός, «προφανώς η παράδοση λειτουργεί ως άλλοθι. Είναι μια διαστρεβλωμένη έννοια, χωρίς καμία σχέση με το πραγματικό περιεχόμενο της παράδοσης. Η προέκταση του εαυτού μέσω του όπλου τονίζει χαρακτηριστικά που υπολείπονται, όπως, ανασφάλεια, φόβο, ανάγκη παρουσίας, ανάγκη επίδειξης. Είναι ένα όργανο που κρύβει ψυχολογικές και κοινωνικές ανεπάρκειες».

«Η κοινωνία δείχνει ανοχή και η ανοχή γίνεται συνενοχή»

«Η κρητική κοινωνία», σημειώνει, «δυστυχώς δείχνει ανοχή. Οι περισσότεροι ανέχονται την οπλοκατοχή, λιγότεροι την οπλοφορία και ακόμη λιγότεροι την οπλοχρησία. Όμως η ανοχή αυτή μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. Κανείς δεν σκέφτεται πως η εποχή έχει αλλάξει, πως το όπλο δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα όργανο βίας. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο το όπλο, αλλά η νοοτροπία που κρύβεται πίσω του, γιατί κανένα όπλο δεν σκοτώνει μόνο του».

Το πρόσφατο φονικό και η «συγκρουσιακή βία» της Κρήτης

Αναφερόμενος στο πρόσφατο φονικό στα Χανιά, ο Γιώργος Παπακωνσταντής είναι σαφής, «είναι ένα συνδυασμός πολλών πραγμάτων. Στην Κρήτη υπάρχει αναπτυγμένη η συγκρουσιακή βία, αυτό που λέμε “οικογενειακά”. Υπάρχουν διαφορές, έχθρες, και πολλές φορές υπάρχει η ροπή να λύνουμε τα προβλήματά μας μέσω βίας, μέσω τραμπουκισμού. Δεν είναι μόνο το όπλο, είναι και οι κατσούνες, οι επιθέσεις, οι σωματικές βλάβες. Όταν σε αυτό προστεθεί η εύκολη πρόσβαση στο όπλο, το μείγμα γίνεται εκρηκτικό και οδηγεί στο έγκλημα».

χανιά όπλα

«Το κράτος δεν μπορεί να λύσει μόνο του το πρόβλημα»

«Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές», λέει χαρακτηριστικά ο γνωστός εγκληματολόγος . «Άμεση λύση δεν υπάρχει. Ούτε το κράτος ούτε η αστυνομία μπορούν να λύσουν ένα ζήτημα που ακουμπά στο DNA της Κρητικής κοινωνίας. Δεν είναι θέμα ενός νόμου ή ενός άρθρου, χρειάζεται βάθος χρόνου, μελετημένες παρεμβάσεις, συνέπεια και βούληση».

Και προσθέτει, «το να πούμε ότι θα κάνουμε μια εκδήλωση εναντίον των όπλων είναι απλώς συμβολικό. Όταν όμως βλέπουμε πολιτικούς παρόντες σε πυροβολισμούς, αντιλαμβανόμαστε πόσο βαθιά είναι το πρόβλημα. Χρειάζεται πολιτική και κοινωνική βούληση, σχέδιο 20ετίας, για να αλλάξει η νοοτροπία. Να αποτινάξουμε την ιδέα ότι το όπλο είναι τιμή και να διασώσουμε την ουσία της κρητικής παράδοσης, το φιλότιμο, τη λεβεντιά, την ανδρεία».

«Η λύση δεν είναι η αυστηροποίηση, αλλά η διάκριση και η παιδεία»

Ο κύριος Παπακωνσταντής υπογραμμίζει ότι «δεν χρειάζεται αυστηρότερη ποινικοποίηση, αλλά πιο ευέλικτη νομοθεσία. Γιατί όταν κάνεις αυστηρή νομοθεσία πρέπει να μπορείς να την εφαρμόζεις κιόλας, κάτι που είναι πάρα πολύ δύσκολο. Επίσης, είναι σημαντικό να υπάρξει ένας σαφής διαχωρισμός. Δηλαδή, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται το ίδιο ένα όπλο του 1904 με ένα σύγχρονο καλάσνικοφ. Πρέπει να διαχωριστούν τα κειμήλια, να αδειοδοτηθούν και να καταγραφούν έτσι ώστε και η ίδια η πολιτεία να γνωρίζει ποια είναι, που είναι, ποιοι τα έχουν στην κατοχή τους. Παράλληλα, να υπάρξει έλεγχος των κυνηγετικών όπλων που επίσης είναι φονικά όργανα με συγκεκριμένο τρόπο, και φυσικά να υπάρξει ουσιαστική εκπαίδευση για την άρση της νοοτροπίας της κοινωνίας υπέρ του όπλου».

«Η Κρήτη δεν είναι μόνο αυτό»

Στο τέλος της συνέντευξης, ο εγκληματολόγος στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα, «είναι κρίμα η Κρήτη να βρίσκεται στην επικαιρότητα μόνο για αυτά. Η Κρήτη έχει τόσα καλά, τόση ομορφιά, πολιτισμό και ψυχή. Δεν είναι μόνο αυτό η Κρήτη».

Η οπλοκατοχή στην Κρήτη δεν είναι απλώς ένα κοινωνικό φαινόμενο, είναι καθρέφτης μιας βαθιάς ψυχολογικής και πολιτισμικής ταυτότητας. Όμως, όπως λέει και ο κύριος Γιώργος Παπακωνσταντής, ήρθε η ώρα να ξεχωρίσουμε την ανδρεία από τη βία και την παράδοση από την παρανομία.