Σχέδιο διαχείρισης νερού Δήμου Χερσονήσου: Προκλήσεις και προτάσεις

Γράφει ο Μάνος Παπαντωνάκης, Πρόεδρος του Αστικού Συνεταιρισμού Δασκάλων και Νηπιαγωγών Ν. Ηρακλείου «Βραχόκηπος» και πρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων eΕ.Φ.Κ.Α. Ανατολικής Κρήτης

Τον Δεκέμβριο του 2024, το Δημοτικό Συμβούλιο Δήμου Χερσονήσου ενέκρινε το «Ολοκληρωμένο Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων» με στόχο την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στην περιοχή . Το σχέδιο εστιάζει κυρίως σε μεγάλα έργα υποδομής, όπως η διεύρυνση του ταμιευτήρα Αποσελέμη, η στεγάνωση καναλιών, η κατασκευή νέων αγωγών και ακόμη η προοπτική ενός ενιαίου αγωγού Κρήτης. Αν και τέτοιες παρεμβάσεις μπορούν να ενισχύσουν την επάρκεια, ξεπερνούν τα στενά όρια του Δήμου και αφήνουν κενό σε μικρότερης κλίμακας δράσεις, πιο κοντά στις ανάγκες της καθημερινότητας των αγροτών και κτηνοτρόφων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η τηλεμετρία: το μοναδικό έργο που υλοποιείται αφορά τα Μάλια και την Χερσόνησο, ενώ εκτός μένουν Γούβες και Επισκοπή, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού του Δήμου. Τα συστήματα τηλεμετρίας, όπως SCADA και αισθητήρες ροής, δεν είναι πολυτέλεια αλλά βασικό εργαλείο: επιτρέπουν έγκαιρη ανίχνευση διαρροών, ορθολογικό προγραμματισμό παροχής και ακριβή εικόνα κατανάλωσης. Αυτό σημαίνει λιγότερη σπατάλη, χαμηλότερο ενεργειακό κόστος και διαφάνεια στη διαχείριση.

Συμπληρωματικά, ο Δήμος οφείλει να αξιοποιήσει το «κρυμμένο» υδατικό απόθεμα των βιολογικών καθαρισμών. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων θα μπορούσαν να αρδευτούν με νερό από βιολογικούς καθαρισμούς πάνω από 1,4 εκατομμύρια στρέμματα γεωργικής γης σε όλη τη χώρα, ενώ στην Κρήτη θα αυξάνονταν οι αρδευόμενες εκτάσεις κατά 5%. Με τριτοβάθμια επεξεργασία, η εκροή μπορεί να οδηγείται σε δεξαμενές αποθήκευσης και, μέσω ξεχωριστού δικτύου, να χρησιμοποιείται για άρδευση δημοτικών χώρων, αστικού πρασίνου και πιλοτικά, επιλεγμένων καλλιεργειών. Το όφελος είναι διπλό: μειώνουμε την πίεση σε γεωτρήσεις/πόσιμο νερό και εγγυόμαστε σταθερή παροχή για τους μήνες αιχμής, με χαμηλότερο ενεργειακό κόστος. Με προτεραιότητα στις Δημοτικές Ενότητες Γουβών και Επισκοπής, όπου οι ανάγκες άρδευσης είναι μεγαλύτερες, και με σαφείς κανόνες διανομής και τιμολόγησης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Νέο τροχαίο ατύχημα με τραυματία – Αυτοκίνητο τούμπαρε σε κεντρικό δρόμο

Για να αξιοποιηθούν ουσιαστικά οι τεχνικές λύσεις—τηλεμετρία, έξυπνη μέτρηση και επαναχρησιμοποίηση εκροών—χρειάζεται να αποτυπωθούν σαφείς κανόνες διάθεσης και προτεραιοτήτων. Η πολιτική για το νερό δεν είναι μόνο υποδομές· είναι και θεσμικό πλαίσιο που ορίζει ποιος παίρνει τι, πότε και με ποιους όρους ποιότητας και τιμολόγησης. Εκεί ακριβώς αποκτά σημασία ο νέος Κανονισμός Άρδευσης, ως εργαλείο που μπορεί να ενώσει την τεχνολογία με τη δίκαιη και διαφανή διαχείριση.

Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη διαβούλευση για τον νέο Κανονισμό Άρδευσης είναι η κατάλληλη στιγμή για μετατροπή των τεχνικών δυνατοτήτων σε σαφείς κανόνες που θα βελτιώσουν την καθημερινότητα όσων ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Χερσονήσου. Ένα πρώτο βήμα είναι η κατανομή ανά τοπικό διαμέρισμα και αρδευτικό τομέα, με εξειδικευμένους κανόνες: οι ανάγκες των παράκτιων ξενοδοχείων και θερμοκηπίων δεν ταυτίζονται με εκείνες της ενδοχώρας που βασίζεται σε ελιές και αμπέλια.

Καινοτομία θα αποτελούσε η διαφοροποίηση τιμολογίων. Σε άλλους δήμους έχει αποδειχθεί ότι υψηλότερες τιμές το καλοκαίρι αποτρέπουν την

υπερκατανάλωση, ενώ χαμηλότερες τον χειμώνα διευκολύνουν τους παραγωγούς. Παράλληλα, διαφοροποίηση ανά είδος καλλιέργειας εξασφαλίζει ορθότερη χρέωση: οι ελιές που χρειάζονται λιγότερο νερό δεν μπορεί να χρεώνονται το ίδιο με τα θερμοκήπια. Έτσι καλλιεργείται κουλτούρα εξοικονόμησης και δημιουργούνται έσοδα που μπορούν να επενδυθούν ξανά σε συντήρηση και νέα έργα.

Σημαντικό εργαλείο θα ήταν επίσης η δημιουργία μητρώου αρδευόμενων καλλιεργειών, ώστε ο Δήμος να γνωρίζει με ακρίβεια το είδος, την έκταση και τις ανάγκες κάθε παραγωγού. Ένα τέτοιο αρχείο θα ενίσχυε τη διαφάνεια, θα διευκόλυνε τον προγραμματισμό και θα απέτρεπε καταχρήσεις.

Τέλος, η διαχείριση νερού δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο σε μία κεντρική επιτροπή. Χρειάζεται θεσμοθέτηση Υπηρεσίας Άρδευσης με υδρονομείς ανά τομέα, ώστε να υπάρχει έλεγχος επί τόπου και άμεση παρέμβαση όταν χρειάζεται.

Η λειψυδρία δεν λύνεται μόνο με φράγματα και αγωγούς. Η πραγματική μάχη κερδίζεται στην καθημερινότητα: με τηλεμετρικά συστήματα, «έξυπνους» υδρομετρητές και ψηφιακές πλατφόρμες που δίνουν στον δημότη τη δυνατότητα να γνωρίζει και να ελέγχει την κατανάλωσή του σε πραγματικό χρόνο. Η τεχνολογία και η ενημέρωση μπορούν να δημιουργήσουν μια νέα εποχή διαφάνειας και συνεργασίας. Αν ο Δήμος Χερσονήσου θέλει να αντιμετωπίσει την πρόκληση του νερού, πρέπει να συνδυάσει τις μεγάλες υποδομές με πρακτικές λύσεις μικρής κλίμακας. Μόνο έτσι το νερό θα παραμείνει κοινό αγαθό και όχι πεδίο αντιπαράθεσης.

Γιατί το μέλλον δεν θα κριθεί στα φράγματα, αλλά στη σταγόνα που δεν χάνεται.