Σεισμός-Μέγαρο Κοθρή: Πόσο θα αντέξει το διατηρητέο περιμένοντας καρτερικά να γίνει δημοτική πινακοθήκη;

Αντί να το απολαμβάνουμε ως  δημοτική πινακοθήκη , είδαμε το ετοιμόρροπο μέγαρο Κοθρή να «πληγώνεται» από τον σεισμό 

Πόσο θα αντέξει αλήθεια ακόμα  το ιστορικό, διατηρητέο  μέγαρο Κοθρή-λιοπυράκη , όσο περιμένει καρτερικά να γίνει κάποια στιγμή δημοτική πινακοθήκη είναι το ερώτημα που πλανάται εύλογα στο Ηράκλειο μετά και το σημερινό σεισμό, όπου από τύχη, χάρη και στο πολύ πρωινό της ώρας της σεισμικής δόνησης,  γλυτώσαμε τα χειρότερα κατά τις καταπτώσεις τμημάτων του εμβληματικού διατηρητέου επί της 25ης Αυγούστου.

Λόγω του σεισμού που ταρακούνησε νωρίς το πρωί ολόκληρη την Κρήτη, έπεσαν κομμάτια από την πρόσοψη του ιστορικού Μεγάρου που δεσπόζει ακόμα, αν και έντονα «λαβωμένο»  επί της οδού Πλάνης . Κι αν  από τύχη, ένεκα φυσικά και της πολύ πρωινής ώρας, δεν σημειώθηκε κάποιος τραυματισμός ή ατύχημα, εντούτοις η εικόνα της μερικής κατάρρευσης στο εμβληματικό διατηρητέο , ήρθε να μας «πονέσει» όλους.

Το 2017 παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού στον Δήμο Ηρακλείου για 30 χρόνια, χωρίς ανταλλάγματα  το μέγαρο Κοθρή-Λιοπυράκη , με στόχο την μετατροπή του σε δημοτική πινακοθήκη και πολυχώρο πολιτισμού. Σήμερα, μια 8ετία μετά, και κατόπιν εμπλοκών, καθυστερήσεων και γραφειοκρατικών αγκυλώσεων, είμαστε πολύ μακριά ακόμα από τον τελικό στόχο της διάσωσης-επανάχρησης του σπουδαίου νεοκλασσικού, αφού βρισκόμαστε ακόμα στο πρώιμο στάδιο των μελετών.

Μετά από μακρά αναμονή και καθυστέρηση, η σύμβαση για την εκπόνηση μελέτης για την αποκατάσταση και επανάχρηση του Μεγάρου Κοθρή-Λιοπυράκη υπεγράφη πριν από ένα περίπου χρόνο , και συγκεκριμένα στις αρχές Απριλίου 2024  από τον δήμαρχο Ηρακλείου Αλέξη Καλοκαιρινό.
Η μελέτη χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κρήτη», Άξονας Προτεραιότητας 2 «Βιώσιμη Ανάπτυξη με αναβάθμιση του περιβάλλοντος και αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην Κρήτη», ο οποίος συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), με τίτλο Δράσης 6.c.5: «Μελέτες ωρίμανσης έργων Πολιτισμού, για το ΕΣΠΑ 2021-2027». Ο προϋπολογισμός της σύμβασης για την εκπόνηση της μελέτης ανέρχεται στα 655.000 ευρώ και έχει χρονοδιάγραμμα υλοποίησης τους 18 μήνες.
Από διαδικαστικής πλευράς υπάρχει πολύ “ψωμί” ακόμα μέχρι να δούμε την ολοκλήρωση του εγχειρήματος διάσωσης του εμβληματικού διατηρητέου μνημείου, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι μιλάμε για ένα πολύπλοκο, επίπονο εγχείρημα, καθώς το αρχιτεκτονικό αυτό αριστούργημα παρουσιάζει σοβαρά στατικά προβλήματα και ζητήματα ετοιμορροπίας, κάτι που σημαίνει ότι θα απαιτηθούν πολλά χρήματα και πολύς χρόνος για να το δούμε να μεταμορφώνεται, παραδιδόμενο σε χρήση με βάση τον σχεδιασμό.

Άλλωστε, το σημερινό σκηνικό με την κατάπτωση τμημάτων της πρόσοψης λόγω του σεισμού, μιλά από μόνο του για την κατάσταση ετοιμορροπίας στην οποία έχει περιέλθει το μέγαρο Κοθρή μετά από τόσα χρόνια εγκατάλειψης.

To μέγαρο Κοθρή-Λιοπυράκη αποτελεί το κορυφαίο δείγμα κτίσματος του αρχιτεκτονικού ρεύματος του εκλεκτικισμού με πλήθος στοιχείων του ρομαντικού νεοκλασικισμού στο Ηράκλειο. Χρονολογείται στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα και φέρει τη σφραγίδα του αρχιτέκτονα Δημήτρη Κυριακού.

Η λειτουργία της Δημοτικής Πινακοθήκης, όταν με το καλό αποκατασταθεί το Μέγαρο Κοθρή-Λιοπυράκη, σύμφωνα με τη σχετική απόφαση του Δήμου Ηρακλείου, θα περιλαμβάνει την αξιοποίηση και την έκθεση της συλλογής που διαθέτει ο Δήμος Ηρακλείου (πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, χαρακτικά, κ.ά.), η οποία αποτελείται από έργα αξιόλογων καλλιτεχνών, μεταξύ αυτών Θεοτοκόπουλου, Βασιλείου, Τσαρούχη, Μόραλη, Μ. Τζομπανάκη, Φασιανού, Φανουράκη κ.ά. Επιπλέον, θα περιλαμβάνει τη διοργάνωση περιοδικών θεματικών και ατομικών εκθέσεων, τη συντήρηση έργων τέχνης και τη λειτουργία πωλητηρίου και art-cafe, με αξιοποίηση της αυλής του κτηρίου.

Το ιστορικό αλλά δυστυχώς  ετοιμόρροπο Μέγαρο Κοθρή-Λιοπυράκη 

Το Μέγαρο Κοθρή-Λιοπυράκη χρονολογείται από το 1915 και έχει παραχωρηθεί από το 2017, δωρεάν για 30 χρόνια, στον Δήμο Ηρακλείου.

Σύμφωνα με στοιχεία της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου Ηρακλείου, το Μέγαρο Λιοπυράκη αποτελεί αναμφισβήτητα το κορυφαίο δείγμα κτίσματος του αρχιτεκτονικού ρεύματος του εκλεκτικισμού, με πλήθος στοιχείων του ρομαντικού νεοκλασικισμού στο Ηράκλειο. Το κτήριο χρονολογείται στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 20ού αι. και φέρει τη σφραγίδα του αρχιτέκτονα Δημήτρη Κυριακού. Πρόκειται για ένα από τα πιο μεγαλοπρεπή μέγαρα που κατασκευάστηκαν την εποχή εκείνη, στον σημαντικότερο οδικό άξονα της πόλης, τη λεωφόρο Μαρτύρων 25ης Αυγούστου, η οποία συνέδεε το λιμάνι με το κέντρο της πόλης.

Η κατασκευή των μεγάρων αυτών, τα οποία συνέθεσαν ένα γοητευτικό αρχιτεκτονικό σύνολο, προσέδωσε στον δρόμο μια νέα, ευρωπαϊκής υφής μορφή, διαμορφώνοντας την πρώτη εικόνα για όποιον έφτανε στην πόλη.

Τα εν σειρά κατασκευασμένα μέγαρα έγιναν η αιτία να ονομαστεί σκωπτικά η ενετική Ruga Maistra, που ήταν γνωστή κατά την τουρκοκρατία με την ονομασία Βεζίρ Τσαρσί, “Λεωφόρος της Απάτης” ή της “Πλάνης”, επειδή έδινε εσφαλμένη εντύπωση στον επισκέπτη για τη μορφή της πόλης πίσω από αυτή.

Το μέγαρο είναι γωνιακό, σχήματος Γ, τριώροφο με ενδιάμεσα τρία διώροφα τμήματα. Τα τριώροφα τμήματα καλύπτονται με ξύλινη κεραμοσκεπή στέγη, ενώ τα διώροφα με δώμα.

Στη γωνία του κτίσματος δεσπόζει ευρεία απότμηση μορφολογημένη με ιδιαίτερη προσοχή. Το οικοδόμημα χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα σημαντικές αρχιτεκτονικές λύσεις. Η κυρίαρχη ρυθμολογική διακόσμηση αναπτύσσεται στον πρώτο όροφο, ενώ το ισόγειο αποκτά τη στιβαρότητα βάσης-βάθρου. Ο δεύτερος όροφος διαμορφώνεται ως “αττικόν”, έχει δηλαδή μειωμένο ύψος και απλούστερα μορφολογικά στοιχεία από τον πρώτο όροφο, όπου αναπτύσσεται η ζώνη του ρυθμού. Διακόπτεται σε τρία σημεία, όπου εκεί παρεμβάλλονται τα δώματα.

Η τοποθέτηση των ανοιγμάτων και των εξωστών, στις δύο κύριες όψεις καθώς και στη γωνιακή απότμηση του οικοδομήματος, σχεδιάστηκε με τη χρήση αυστηρών αξόνων συμμετρίας. Η ρυθμική επανάληψη αρχιτεκτονικών και μορφολογικών στοιχείων δημιουργεί ένα αισθητικά εξαιρετικό αποτέλεσμα.

Το κτήριο Κοθρή έχει χρησιμοποιηθεί ως κατοικία, μαθητική εστία και γραφεία της 1ης Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (μέχρι το 1996).

Η απομάκρυνση της Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων μετά από σεισμό σηματοδότησε και την εγκατάλειψη χρήσης των ορόφων της βόρειας πτέρυγας του μεγάρου, χωρίς να χρησιμοποιηθεί ξανά.