Σημαντική αύξηση των γάμων μετά την ηλικία των 50

Τι δείχνουν τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ

Μια σχετικά νέα τάση διαμορφώνεται στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, όπου παρουσιάζεται αύξηση των γάμων μετά την ηλικία των 50 χρόνων.

Στην Ελλάδα σύμφωνα με στατιστική της ΕΛΣΤΑΤ του 2023, καταγράφηκαν 40.351 γάμοι και 15.069 σύμφωνα συμβίωσης και για πρώτη φορά έχουμε μια τόσο καθαρή εικόνα για τις ηλικίες των νεόνυμφων.

Στον πίνακα κατανομής της ηλικίας κατά τον πρώτο γάμο, 552 άνδρες και 278 γυναίκες παντρεύονται για πρώτη φορά στις ηλικίες 50-54 ετών, 225 άνδρες και 119 γυναίκες στις ηλικίες 55-59, 80 άνδρες και 28 γυναίκες στις ηλικίες 60-64, 37 άνδρες και 11 γυναίκες στα 65-69 τους χρόνια, 19 άνδρες και 8 γυναίκες στις ηλικίες 70-74, ενώ τέλος καταγράφονται και ελάχιστες περιπτώσεις ανθρώπων που επιλέγουν να παντρευτούν αφού έχουν συμπληρώσει τα 75 τους χρόνια. Αυτός ο αριθμός αφορά αποκλειστικά πρώτους γάμους· αν προστεθούν οι δεύτεροι και τρίτοι γάμοι αυτών των ηλικιακών ομάδων, ο πραγματικός όγκος των «γάμων 50+» είναι αισθητά μεγαλύτερος.

Τι συνέβαινε στην Ελλάδα των ’90ς και των ’00ς

Η σύγκριση με το παρελθόν δείχνει την αλλαγή. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και του 2000, η Ελλάδα ήταν ακόμη μια κοινωνία «νεανικού γάμου»: οι περισσότεροι παντρεύονταν στις ηλικίες 20-30, οι πολιτικοί γάμοι ήταν περιορισμένοι, τα σύμφωνα συμβίωσης ανύπαρκτα και οι γάμοι σε ηλικία άνω των 50 αποτελούσαν στατιστική εξαίρεση.
Τα επίσημα στοιχεία για το σύνολο των γάμων την περίοδο εκείνη είναι αποκαλυπτικά: το 1991 καταγράφονται 65.568 γάμοι, το 2001 58.491, σε ένα πλαίσιο όπου η κατανομή ηλικιών συγκεντρώνεται συντριπτικά κάτω των 40 ετών. Παρότι δεν διαθέτουμε για όλες τις χρονιές της δεκαετίας του 1990 την τόσο λεπτομερή ανάλυση ηλικιών που υπάρχει σήμερα, οι πίνακες της ΕΛΣΤΑΤ και το χαμηλότερο τότε μέσο ηλικίας πρώτου γάμου (γύρω στα 24-29) τεκμηριώνουν ότι οι γάμοι με νεόνυμφους άνω των 50 περιορίζονταν σε ποσοστό σαφώς κάτω του 1% του συνόλου.

Η νέα ελληνική οικογένεια

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Βορίζια: Αυτά ήταν τα τελευταία λόγια της 56χρονης πριν ξεψυχήσει

Το 2023 βλέπουμε κάτι διαφορετικό: οι γάμοι στο σύνολό τους έχουν μειωθεί και οι πρώτοι «ώριμοι» γάμοι είναι σημαντικά μεγαλύτεροι απ’ ό,τι 20 ή 30 χρόνια πριν, όπου αποτελούσαν περιθωριακή κατηγορία. Αν σε αυτούς προστεθούν οι καινούργιοι που γίνονται στα 50+ η εικόνα γίνεται ακόμη πιο καθαρή: ο γάμος μετά τα 50 δεν είναι πια ιστορία μεμονωμένων περιπτώσεων, αλλά σταθερό -έστω μικρό- κομμάτι της ελληνικής οικογενειακής πραγματικότητας. Η καινούργια τάση αποτυπώνει μια μεσαία και τρίτη ηλικία που δεν αντιμετωπίζει πια τον βίο της ως «κατάλοιπο», αλλά ως ενεργό πεδίο επιλογής, αγάπης και αυτοπροστασίας.

Η γαλλική εμπειρία

Στη Γαλλία, το ποσοστό των διαζυγίων που αφορά γυναίκες άνω των 50 ετών από 10% το 1990 εκτινάχθηκε στο 47% το 2020, σε ένα πλαίσιο όπου το προσδόκιμο ζωής, η αυτονομία των γυναικών και η εξοικείωση με τον χωρισμό τρέφουν την ιδέα ότι «η ζωή δεν τελειώνει με το πρώτο διαζύγιο». Ο λόγος είναι δημογραφικός και κοινωνικός: οι ηλικιωμένοι (65 ετών και άνω), που αποτελούν σήμερα το 20,5 % του πληθυσμού, ζουν πολύ περισσότερο και καλύτερα από ότι παλαιότερα, γεγονός που επιτρέπει στον καθέναν να βλέπει τη ζωή σε μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα. «Η ηλικία έχει “ανανεωθεί”», τονίζει στη Figaro, ο Γάλλος κοινωνιολόγος Σερζ Γκερέν. «Στην ίδια ηλικία, δείχνουμε νεότεροι από τους γονείς μας. Είναι ένα κοινωνιολογικό όσο και βιολογικό φαινόμενο».

Οι λόγοι είναι πολλοί

–Το προσδόκιμο ζωής και η βελτίωση της υγείας: το να ξεκινά κανείς ή να ανανεώνει μια ένωση στα 55 ή στα 60 δεν βιώνεται ως «ύστερο στάδιο», αλλά ως επένδυση για δύο ή και τρεις δεκαετίες ζωής.
–Η οικονομική και προσωπική αυτονομία, ιδιαίτερα των γυναικών, που επιτρέπει την έξοδο από γάμους χωρίς ουσία και την αναζήτηση μιας σχέσης πιο ταιριαστής με τις πραγματικές τους ανάγκες.
–Η εξοικείωση με το διαζύγιο και η σταδιακή κατάρρευση του ηθικού στίγματος γύρω από τον χωρισμό και τον δεύτερο γάμο: η γενιά που σήμερα περνά τα 50 έχει μεγαλώσει βλέποντας αυξημένα διαζύγια από τη δεκαετία του ’90 και μετά, άρα βλέπει τον γάμο ως επιλογή που μπορεί να επαναδιατυπωθεί, όχι ως ένα συμβόλαιο «μία φορά για πάντα».
–Ο ρόλος της νομικής και οικονομικής ασφάλειας: σε μια κοινωνία που γερνά, ο γάμος προσφέρει πλαίσιο προστασίας για τον/την σύντροφο σε επίπεδο σύνταξης, περιουσίας και νομιμοποίησης της σχέσης σε περίπτωση ασθένειας ή θανάτου. Όσο η ηλικία ανεβαίνει, τόσο αυτά τα κριτήρια περνούν από το περιθώριο στο κέντρο της απόφασης για μια σοβαρή δέσμευση.

Ο cool ρομαντισμός των 50+

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η επιλογή αυτή είναι κυνική ή στεγνά υπολογιστική. Αντίθετα, όπως και στο αντίστοιχο γαλλικό ρεπορτάζ της Figaro, έτσι και στην ελληνική πραγματικότητα ο γάμος μετά τα 50 μοιάζει να είναι το σημείο στο οποίο ο ρομαντισμός δε σταματά να υπάρχει. Παύει όμως να είναι αφελής. Και η λογική υπάρχει, χωρίς να είναι όμως ψυχρή. Οι άνθρωποι που ξαναπαντρεύονται ή παντρεύονται για πρώτη φορά σε αυτή την ηλικία έχουν ήδη δοκιμάσει, έχουν διαψευστεί, έχουν μεγαλώσει παιδιά, έχουν ζήσει απώλειες, και μπαίνουν σε έναν νέο γάμο με μεγαλύτερη επίγνωση του τι δεν θέλουν να επαναλάβουν: όχι άλλες σιωπές, όχι άλλες σχέσεις χωρίς σεβασμό, όχι άλλα χρόνια μέσα σε ένα σπίτι που λειτουργεί μόνο ως συνεταιρισμός. Γι’ αυτό και οι τελετές συχνά είναι πιο λιτές, πιο προσωπικές, με μικρούς κύκλους ανθρώπων, με επιλογές που έχουν συμβολικό βάρος και όχι επίδειξη.