Σήμερα η συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν: Η βαριά ατζέντα και τα «αγκάθια» του ραντεβού

Μέσα σε ένα κλίμα γεωπολιτικής αστάθειας, που εκτείνεται από τον πόλεμο Ρωσίας–Ουκρανίας έως τις εντάσεις στη Μέση Ανατολή, και ενώ το Παλαιστινιακό ζήτημα παραμένει στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής, πραγματοποιείται η δέκατη συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μέσα στα τελευταία έξι χρόνια.

Στόχος της Αθήνας είναι όχι απλώς να διατηρηθούν ανοικτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας– και μάλιστα στο ανώτερο δυνατό επίπεδο- αλλά να παραμείνουν λειτουργικοί προκειμένου να προλαμβάνονται κρίσεις. Αυτό, τουλάχιστον, επισημαίνουν διπλωματικές πηγές με γνώση του σκεπτικού με το οποίο προσέρχεται στο τετ α τετ ο Έλληνας πρωθυπουργός απόψε στις 21:00 στο «Σπίτι της Τουρκίας», με την ατμόσφαιρα πάντως να μην θυμίζει σε πολλά τα λεγόμενα «ήρεμα νερά» που επικρατούσαν μετά τον Φεβρουάριο του 2023 και τους καταστροφικούς σεισμούς που έπληξαν τη γείτονα.

Δεν είναι, απλώς, οι ελληνικές πρωτοβουλίες των τελευταίων μηνών που έχουν προκαλέσει εκνευρισμό στην Άγκυρα, ούτε η επαναφορά της τουρκικής αναθεωρητικής ατζέντας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Η τροχιά αντιπαράθεσης Ελλάδας – Τουρκίας

Η μεγάλη περιφερειακή ένταση, αλλά και τα παντελώς διαφορετικά συμφέροντα στα θέατρα της Λιβύης, της Αιγύπτου, της Συρίας, φυσικά της Κύπρου, στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής αμυντικής αλλά και στις διμερείς σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες φέρνουν Ελλάδα και Τουρκία σε τροχιά αντιπαράθεσης. Την ίδια ώρα όμως αμφότεροι οι ηγέτες θέλουν να μεταδώσουν την εικόνα ότι οι δύο χώρες επιθυμούν να διατηρήσουν «ζωντανό» τον ελληνοτουρκικό διάλογο, κάθε ένας για τους δικούς του λόγους.

Στην Αθήνα δεν διστάσουν να επαναλαμβάνουν ότι κατά τη διάρκεια της τρέχουσας συγκυρίας πρέπει να αποφευχθεί η επιστροφή στην εποχή των εντάσεων. Στη δε Άγκυρα επιχειρούν να φιλοτεχνήσουν την εικόνα του καλού γείτονα που προκειμένου να συμμετάσχει απρόσκοπτα στην ευρωπαϊκή άμυνα, αλλά και να συμπεριληφθεί εκ νέου στο αμερικανικό εξοπλιστικό πρόγραμμα, είναι διατεθειμένοι να συνδιαλέγονται με όλους παρά τις δομικές διαφορές.

Το μεγάλο ερώτημα, όμως, έγκειται στην ατζέντα της συνάντησης. Αν αυτή περιοριστεί στην εθιμοτυπία ή έστω στην απλή ανταλλαγή απόψεων για τα «διεθνή και περιφερειακά θέματα» τότε μάλλον ο στόχος θα επιτευχθεί. Αν, όμως, τεθούν τα ζητήματα για τα οποία έχει δεσμευτεί ο πρωθυπουργός όπως το casus belli και η επανέναρξη των ερευνών για το καλώδιο, αλλά και αυτά που ενοχλούν τον Ταγίπ Ερντογάν, όπως τα εμπόδια που φέρονται διατεθειμένες να βάλουν Ελλάδα και Κύπρος για τη συμμετοχή της Τουρκίας στο SAFE, τότε τα πράγματα θα κυλήσουν διαφορετικά.

«Πρέπει να συνομιλούμε, αναγνωρίζοντας τις διαφορές». Σε αυτήν την αποστροφή, ίσως, συμπυκνώνεται η ουσία της συνάντησης κορυφής. Το Βήμα θυμάται τα προηγούμενα εννιά ραντεβού, αποτυπώνοντας την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων από το 2019 έως σήμερα.

Νέα Υόρκη, 25 Σεπτεμβρίου 2019

Η πρώτη συνάντηση των δύο ηγετών μετά την εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη στην πρωθυπουργία πραγματοποιήθηκε στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Ήταν η εποχή της έξαρσης των τουρκικών παράνομων παρεμβάσεων εντός της κυπριακής ΑΟΖ, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού καταγράφονταν εξαιρετικά αυξημένες μεταναστευτικές ροές, προκαλώντας ξανά συνθήκες κρίσης στα νησιά του Αιγαίου. Οι δύο άνδρες, πάντως, συμφώνησαν οικοδόμηση καλύτερου κλίματος «για το όφελος των δύο λαών».

Λονδίνο, 4 Δεκεμβρίου 2019

Πρόκειται για την πλέον «παγωμένη» συνάντηση Μητσοτάκη- Ερντογάν, καθώς πραγματοποιήθηκε μόλις λίγες εβδομάδες μετά την υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου. Στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ καταγράφηκαν οι διαφωνίες των δύο πλευρών, με τον κ. Μητσοτάκη να ζητά από τον κ. Ερντογάν αναδίπλωση της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής.

Βρυξέλλες, 14 Ιουνίου 2021

Ήταν η πρώτη συνάντηση των δύο ανδρών μετά τις επικίνδυνες κρίσεις του Έβρου (Φεβρουάριος- Μάρτιος) και του Ορούτς Ρέις στο Καστελλόριζο το καλοκαίρι του 2020, με στόχο τη διάνοιξη προσωπικών διαύλων επικοινωνίας προκειμένου να αποφεύγονται περιστατικά ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης. Είχε προηγηθεί η αλλαγή σκυτάλης στον Λευκό Οίκο, με τον νέο αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν να επιχειρεί να φρενάρει τον τουρκικό αναθεωρητισμό, ενώ παραλλήλως βρίσκονταν σε εξέλιξη προσπάθειες ευρωπαϊκής διαμεσολάβησης.

Κωνσταντινούπολη, 13 Μαρτίου 2022

Στην προεδρική κατοικία Βαχντετίν στην Κωνσταντινούπολη και με μάσκες λόγω του κορονοϊού, οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν απασχολήθηκαν κυρίως με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία που είχε ξεκινήσει μόλις τρεις εβδομάδες πριν. Οι περισσότεροι πίστεψαν ότι καθώς αυτό που απαιτείτο ήταν η αδιατάραχτη ενότητα του ΝΑΤΟ, η Τουρκία θα μετρίαζε την επιθετική συμπεριφορά της έναντι της Ελλάδας. Εν τέλει το 2022 ήταν η χρονιά- ρεκόρ σε υπερπτήσεις και παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου.

Βίλνιους, 12 Ιουλίου 2023

Μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του Φεβρουαρίου κι ενώ Αθήνα και Άγκυρα είχαν έρθει εγγύτερα ακριβώς λόγω της ανθρωπιστικής τραγωδίας, οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν συναντήθηκαν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ. Είχε προηγηθεί η επανεκλογή αμφότερων, και στο Βίλνιους της Λιθουανίας πραγματοποιήθηκε το πρώτο βήμα για την επανέναρξη του ελληνοτουρκικού διαλόγου στους πυλώνες των πολιτικών διαβουλεύσεων, της θετικής ατζέντας και των Μέτρων Οικοδόμηση Εμπιστοσύνης, υπό την αιγίδα των υπουργών Εξωτερικών. Συμφωνήθηκε η διεξαγωγή Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας.

Αθήνα, 7 Δεκεμβρίου 2023

Πριν από τη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας, οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν υπέγραψαν τη Διακήρυξη των Αθηνών, ένα κείμενο- πλαίσιο βάσει του οποίου οι δύο πλευρές διατηρώντας τις θέσεις τους, δεσμεύτηκαν να απέχουν από ενέργειες που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν το πνεύμα της φιλίας και της καλής γειτονίας. Στις δηλώσεις των δύο ηγετών καταγράφηκαν μεν οι δομικές διαφορές των δύο πλευρών, όμως σε ήπιους τόνους. Η Διακήρυξη των Αθηνών καταγγέλθηκε αργότερα στο εσωτερικό ως προσπάθεια κατευνασμού της Τουρκίας δια της αποχής από την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Άγκυρα, 13 Μαΐου 2024

Επρόκειτο ουσιαστικά για την ανταπόδοση της επίσκεψης Ερντογάν στην Αθήνα, με Ελλάδα και Τουρκία να επιδεικνύουν εμπράκτως διάθεση να διατηρήσουν, παρά τις διαφορές, ανοικτούς τους διαύλους επικοινωνίας αλλά και να συνεχιστεί ο ελληνοτουρκικός διάλογος. Ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή, ο χαρακτηρισμός της Χαμάς ως τρομοκρατικής οργάνωσης από τον πρωθυπουργό, αλλά και η μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί ηλέκτρισαν την ατμόσφαιρα στη συνέντευξη Τύπου, με την ένταση πάντως να παραμένει ελεγχόμενη.

Ουάσιγκτον, 10 Ιουλίου 2024

Λίγες ημέρες πριν από τη συμπλήρωση 50 ετών από τη μαύρη επέτειο της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, οι δύο ηγέτες συμφώνησαν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ να διατηρηθεί το θετικό κλίμα, ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέδειξε και τα οφέλη της ανάσχεσης των μεταναστευτικών ροών κατόπιν της συνεργασίας με τις τουρκικές αρχές. Αποφασίστηκε να συναντηθούν ξανά στα Ηνωμένα Έθνη, όπου και θα διαπιστωνόταν η πρόοδος του ελληνοτουρκικού διαλόγου, πάντοτε στο τρίπτυχο πολιτικές διαβουλεύσεις- θετική ατζέντα- ΜΟΕ.

Νέα Υόρκη, 24 Σεπτεμβρίου 2024

Ήταν, τελικά, η τελευταία συνάντηση των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν καθώς έκτοτε κάθε προσπάθεια που πραγματοποιήθηκε για τη διεξαγωγή του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας στην Άγκυρα δεν τελεσφόρησε. Έκτοτε έως και σήμερα μεσολάβησε η δημόσια παραδοχή, τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, των δύο υπουργών Εξωτερικών ότι Αθήνα και Άγκυρα δεν βρίσκουν κοινό έδαφος ώστε να ξεκινήσει η συζήτηση για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2025 μια σειρά από εκατέρωθεν πρωτοβουλίες συνεχίζουν να φέρνουν στην επιφάνεια τις δομικές διαφορές των δύο πλευρών.