Το Cretaone στο Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη – 68 χρόνια από το θάνατο του Κρητικού συγγραφέα, το έργο του παραμένει διαχρονικό κι επίκαιρο (φώτο)

Διπλή επέτειος, διπλή μνήμη – Τι δήλωσε στο Cretaone η αναπληρώτρια Διευθύντρια του Μουσείου Παρασκευή Βασιλειάδη

Συμπληρώνονται φέτος 68 χρόνια από τον θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη, που έφυγε από τη ζωή στις 26 Οκτωβρίου 1957, αφήνοντας πίσω του ένα έργο που εξακολουθεί να συγκινεί και να εμπνέει.

Ο σπουδαίος Κρητικός λογοτέχνης, φιλόσοφος και στοχαστής υπήρξε μια από τις πιο εμβληματικές μορφές των ελληνικών γραμμάτων, με δημιουργίες που ξεπέρασαν τα όρια της εποχής του και απέκτησαν παγκόσμια απήχηση.

Μέσα από τα έργα του,  όπως Ο Βίος και η Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, Ο Καπετάν Μιχάλης, Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται και Αναφορά στον Γκρέκο, ο Καζαντζάκης ανέδειξε τον αγώνα του ανθρώπου για ελευθερία, πνευματική υπέρβαση και δικαιοσύνη. Η βαθιά του πίστη στη δύναμη της ψυχής και του πνεύματος, καθώς και η διαρκής του αναζήτηση του νοήματος της ζωής, κάνουν το έργο του διαχρονικό και πάντα επίκαιρο!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Τραγωδία στην Κρήτη: Νεκρός οδηγός αυτοκινήτου που έπεσε στον γκρεμό

Το Cretaone βρέθηκε στη Μυρτιά Ηρακλείου (χωριό Βαρβάροι) και στο ομώνυμο μουσείο – την «πνευματική» στέγη του Κρητικού συγγραφέα, όπου συνομίλησε με την κ. Παρασκευή Βασιλειάδη, αναπληρώτρια διευθύντρια του Μουσείου «Νίκος Καζαντζάκης», σχετικά με το σπουδαίο έργο του, το οποίο αναδεικνύεται μέσα από την καθημερινότητα και τις δράσεις του μουσείου.

«Κάθε χρόνο η επέτειος του θανάτου του Νίκου Καζαντζάκη μάς υπενθυμίζει αυτή την επικαιρότητα και τη διαχρονικότητα που έχει το έργο του αλλά και την επίδραση της μορφής του», πράγμα που για τους ανθρώπους του Μουσείου του είναι η καθημερινότητα, η οποία επιβεβαιώνεται όχι μόνο από τους δεκάδες επισκέπτες αλλά και από ερευνητές από όλο τον κόσμο που συνεχίζουν την έρευνα πάνω στη ζωή και στο έργο του», δηλώνει χαρακτηριστικά.

Όπως επισημαίνει, «ο Νίκος Καζαντζάκης επηρέασε τόσο τον απλό κόσμο, τους καθημερινούς ανθρώπους που αναζητούν μηνύματα στο έργο του συγγραφέα αλλά και την ακαδημαϊκή κοινότητα, η οποία τις τελευταίες δεκαετίες τον μελετάει με ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρά την αρνητική κριτική στον συγγραφέα, όταν δεν είχε κοινή αποδοχή».

«Πάντα είναι και μια διπλή επέτειος, διπλή μνήμη. Η μνήμη της ημέρας του θανάτου και η μνήμη της κηδείας που έχει ιδιαίτερο βάρος για το νησί μας, την Κρήτη, καθώς έπειτα από πολλές μέρες η σορός του Νίκου Καζαντζάκη έφτασε στο Ηράκλειο με αεροσκάφος που διέθεσε ο Ωνάσης, τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα και ετάφη στον προμαχώνα Μαρτινέγκο∙ έγινε ένα με το μνημείο των Τειχών, ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της πόλης μας».

Μια μεγάλη δράση που ετοιμάζεται με αφορμή την κηδεία του, στις 5 Νοεμβρίου, είναι η παρουσίαση ενός μικρού αποσπάσματος- ντοκουμέντο από τον Παπασταύρο Καρπαθιωτάκη, τον μοναδικό ιερέα που συνόδευσε το νεκρό μέχρι το Μαρτινέγκο.

Το Μουσείο τον τίμησε δέκα χρόνια πριν και ο ίδιος κατέθεσε στον τότε Προέδρο του Μουσείου, τον Στέλιο Ματζαπετάκη και όλο το Διοικητικό Συμβούλιο που ήταν εκεί την μαρτυρία του για την ημέρα της κηδείας του σπουδαίου συγγραφέα.

«Θα προβληθεί ένα απόσπασμα από τη συνέντευξη, το οποίο θα αποτελέσει κάλεσμα προς όλους όσοι βρέθηκαν εκεί, την ημέρα της κηδείας του Νίκου Καζαντζάκη, να μοιραστούν μαζί μας την ανάμνησή τους. Στόχος είναι να συγκεντρωθούν και να καταγραφούν οι προσωπικές τους μαρτυρίες — είτε με την αποστολή ενός σύντομου βίντεο είτε με γραπτή κατάθεση. Πρόκειται για μία σπουδαία μνήμη που αξίζει να διασωθεί, καθώς αποτελεί πολύτιμο τεκμήριο για το Μουσείο και για την καταγραφή της τοπικής ιστορίας: πώς δηλαδή βίωσαν οι άνθρωποι εκείνα τα γεγονότα από κοντά», όπως περιγράφει η κ. Βασιλειάδη. 

Άλλωστε, το μνημόσυνο του μουσείου για τον συγγραφέα συντελείται καθημερινά, μέσα από την αποστολή των ανθρώπων του να συντηρούν τη μνήμη του Νίκου Καζαντζάκη.

Η σπουδαία παρακαταθήκη του Νίκου Καζαντζάκη

Το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη με την πάροδο των χρόνων μετεξελίσσεται από ένα μουσείο της περιφέρειας σε ένα πολιτιστικό ίδρυμα με διεθνή ακτινοβολία και πολλαπλές δραστηριότητες και δράσεις.

Πρόκειται για ένα κτιριακό σύμπλεγμα, το οποίο αποτελείται από τη Μόνιμη Έκθεση, τον Πολυχώρο-Πωλητήριο και το κτίριο Διοίκησης. Μόνο ένα μέρος από τις συλλογές του, περίπου 500 εκθέματα εκτίθενται στη Μόνιμη Έκθεσή του, ενώ 50.000 είναι το σύνολο του υλικού που σώζεται στο αρχείο και σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Ωστόσο, μέσα από σύγχρονους τρόπους όπως είναι οι περιοδικές εκθέσεις ή ψηφιακές εκθέσεις και σύγχρονες εφαρμογές για κινητά κατά καιρούς αναδεικνύεται αυτό το υλικό. Ως το τέλος του χρόνου θα παραδοθεί στην παγκόσμια κοινότητα ένα μεγάλο έργο με τίτλο «Επιστολογραφία Νίκου Καζαντζάκη» που θα περιλαμβάνει την πλήρη ψηφιακή προβολή 1000 επιστολών του Καζαντζάκη με δυνατότητα απομακρυσμένης προσπέλασης.

Το Μουσείο Καζαντζάκη έχει ψηφιοποιήσει τις συλλογές του εδώ και πολλά χρόνια αλλά ως ανοιχτό αρχείο εμπλουτίζεται διαρκώς.

Η κ. Βασιλειάδη αναφέρθηκε στη δράση του Μουσείου λέγοντας τα εξής:

«Το επόμενο διάστημα θα πάρει «σάρκα και οστά» ένα πολύ μεγάλο επιστημονικό έργο, στο οποίο περιλαμβάνονται 1000 επιστολές με αποστολέα τον Νίκο Καζαντζάκη και δεν είναι μόνο τα ψηφιακά αντίγραφα που θα δει κανείς online αλλά είναι η μεταγραφή των χειρόγραφων, τα μεταφρασμένα κείμενα και η τεκμηρίωσή τους ενώ θα υπάρχουν και δυνατότητες αναζήτησης∙ ένα ολοκληρωμένο έργο παρουσίασης της επιστολογραφίας του συγγραφέα.

Στόχος είναι τα επόμενα χρόνια αυτή η πλατφόρμα να συμπεριλάβει το σύνολο της αλληλογραφίας του συγγραφέα, όπως γίνεται και στο εξωτερικό, μια κοινή πρακτική δηλαδή για τους συγγραφείς ή τις μεγάλες καλλιτεχνικές προσωπικότητες, κάποια στιγμή να συγκεντρώνεται η αλληλογραφία τους, καθώς προκύπτουν από αυτήν κρίσιμες πληροφορίες για τη βιογραφία και αποτελεί ανεκτίμητη πηγή για την ερμηνεία του έργου.

Ακόμα, το Μουσείο έχει αναπτύξει εκπαιδευτική δραστηριότητα πολύ πιο οργανωμένα πριν από 10-11 χρόνια όταν δημιουργήθηκαν τα πρώτα εκπαιδευτικά προγράμματα κι έκτοτε συνεχίζει κάθε χρόνο προσφέροντας εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολικές ομάδες και όχι μόνο.

Τα τελευταία χρόνια και στα εκπαιδευτικά μας προγράμματα δίνεται έμφαση σε πτυχές του συγγραφέα λίγο πιο άγνωστες, όπως το πρόγραμμα για τα γράμματα του Καζαντζάκη ενώ προωθούμε θέματα που έχουν να κάνουν με τη συμπερίληψη».

Η ίδια συνεχίζει λέγοντας: «Ένα από τα πιο δημοφιλή προγράμματα του Μουσείου αποτελεί το «Φτάσε όπου δεν μπορείς» και έχει να κάνει με την οπτική αναπηρία. Φέτος εγκαινιάσαμε το πρόγραμμα «Κρητικό πικ-νικ με τον Νίκο Καζαντζάκη» για μικρούς μαθητές, το οποίο σχεδιάστηκε στο πλαίσιο «Κρήτη γαστρονομική περιφέρεια της Ευρώπης για το 2026, στο οποίο θα αναδειχθεί το θέμα της κρητικής διατροφής και οι προτιμήσεις του συγγραφέα που συνδέονταν με τον τόπο του, ενώ εξίσου ζητούμενο και πολύ σημαντικό είναι να αναδειχθεί το επόμενο διάστημα η σχέση του Καζαντζάκη με τον μινωϊκό πολιτισμό».

«Και οι δράσειςδεν σταματούν, σύμφωνα με την κ. Βασιλειάδη, μιας και θα δημιουργηθεί ένας επετειακός οίνος, εμπνευσμένος από τον Ζορμπά, στο πλαίσιο αυτής της δικτύωσης και των ενεργειών που είναι απαραίτητες για την προώθηση του πολιτιστικού προϊόντος του τόπου μας».

Ο Γιώργος Ανεμογιάννης και η ίδρυση του μουσείου

Παρόλο που κανένα από τα σπίτια που έζησε πραγματικά ο Νίκος Καζαντζάκης δεν σώζονται σήμερα, ο Γιώργος Ανεμογιάννης δημιούργησε μια πνευματική στέγη για τον Κρητικό συγγραφέα. Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1983 όταν κι εγκαινιάστηκε από την τότε Υπουργό Πολιτισμού την Μελίνα Μερκούρη κι έκτοτε λειτουργεί αδιάλειπτα.

«Ο Γιώργος Ανεμογιάννης είναι μια πολύ σπουδαία μορφή του τόπου μας και μακάρι όλο και περισσότερο να γίνεται γνωστό το έργο του», αναφέρει χαρακτηριστικά για τον ιδρυτή του μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, η κ. Βασιλειάδη.

«Σε αυτόν οφείλουμε την δημιουργία του Μουσείου αλλά και στην διατήρηση μεγάλου μέρους του αρχείου του Νίκου Καζαντζάκη, όπως κι ένα μοναδικό θεατρικό αρχείο, το Αρχείο Γιώργου Ανεμογιάννη», σημειώνει.

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ηράκλειο, σπούδασε σκηνογραφία και ενδυματολογία στο εξωτερικό και ήταν από τους πιο αναγνωρισμένους στο χώρο του.

Με τον Καζαντζάκη τον συνέδεε μακρινή συγγενική σχέση, ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν πολύ στενός φίλος του πατέρα του Γιώργου Ανεμογιάννη, του Αντώνη Ανεμογιάννη και μάλιστα είχαν μεγάλη αλληλογραφία για πάρα πολλά χρόνια.

Ο Ανεμογιάννης λοιπόν βρήκε στα κατάλοιπα του πατέρα του αρκετές επιστολές με τον Νίκο Καζαντζάκη, οι οποίες φαίνεται να αποτέλεσαν και το βασικό πυρήνα γύρω από τις οποίες συγκροτήθηκε αυτό το τεράστιο αρχείο του μουσείου του Νίκου Καζαντζάκη, καθώς σήμερα υπάρχουν πάνω από 50.οοοτεκμήρια τα οποία ταξινομήθηκαν σε 10 Συλλογές: Επιστολές, Ολόγραφα – Αυτόγραφα, Εκδόσεις – Άρθρα – Μελέτες, Δημοσιεύματα Τύπου, Φωτογραφίες, Ηχητικά ντοκουμέντα, Τεκμήρια κινούμενης εικόνας, Θεατρικό υλικό, Έργα Τέχνης, Προσωπικά αντικείμενα.

Μια άλλη πολύ σπουδαία μορφή, η Τέα Ανεμογιάννη, είχε κάνει πάρα πολλές κινήσεις και προσπάθειες να αγοραστεί το πατρικό σπίτι του Καζαντζάκη και να γίνει μουσείο εδώ στο Ηράκλειο, πράγμα το οποίο δεν κατέστη δυνατόν οπότε ύστερα από πολλά χρόνια, είκοσι χρόνια μετά η κοινότητα των Βαρβάρων, όπως λεγόταν τότε η Μυρτιά, ζήτησε από τον Γιώργο Ανεμογιάννη να παραχωρήσει μια οικία που υπήρχε εκεί στο χωριό της οικογένειάς του για την κοινότητα.

Ο Ανεμογιάννης φαίνεται ότι ήδη είχε καλλιεργήσει μέσα του το όραμα αυτό της δημιουργίας ενός Μουσείου για τον Καζαντζάκη και το δέχτηκε με μόνη προϋπόθεση αυτό το κτίριο να λειτουργήσει ως μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, αφού είκοσι χρόνια σχεδόν από το θάνατο του συγγραφέα δεν υπήρχε άλλο μουσείο αποκλειστικά αφιερωμένο σε αυτόν.

«Υπήρχε βέβαια στο Ηράκλειο και συγκεκριμένα στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, όπως υπάρχει ακόμα η αίθουσα Καζαντζάκη όπου γίνεται γνωστό το έργο του συγγραφέα αλλά δεν υπήρχε ένα μουσείο εξ ολοκλήρου αφιερωμένο σ’ αυτόν. Αυτό το τόλμησε και το πραγματοποίησε ο Γιώργος Ανεμογιάννης», τονίζει.

Το μουσείο δημιουργήθηκε λοιπόν, λόγω της κοινής τους καταγωγής, από τον Γιώργο Ανεμογιάννη, ο οποίος ήθελε να αναδείξει τις ρίζες του συγγραφέα από την πλευρά του πατέρα του, ο οποίος καταγόταν από το λεγόμενο τότε χωριό Βάρβαροι. Ωστόσο, η μορφή του Νίκου Καζαντζάκη δεν μένει στα όρια του μουσείου. 

Η μορφή του Νίκου Καζαντζάκη δεν μένει στα όρια του μουσείου

Οι επισκέπτες με μια περιήγηση στο χωρίο Μυρτιά, όπου στεγάζεται το μουσείο, θα συνειδητοποιήσουν πως η ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη δεν μένουν στα όρια του μουσείου, αλλά επεκτείνονται στον περιβάλλοντα χώρο αυτού του μέρους, κάνοντας τους επισκέπτες να νιώσουν οικεία και να έρθουν πιο κοντά στη μορφή του Κρητικού συγγραφέα.

Η κ. Βασιλειάδη αναφέρει χαρακτηριστικά, «όλα τα μουσεία που δραστηριοποιούνται στην περιφέρεια ενός τόπου, όπως και το μουσείο Καζαντζάκη ενδιαφέρονται πάρα πολύ να συνδεθούν με την τοπική κοινωνία τόσο ως κομμάτι της αποστολής τους, δηλαδή ως κατεξοχήν φορείς συμπερίληψης που πρέπει να είναι ανοιχτοί σε όλη την κοινωνία, αλλά όσο και να χρησιμοποιούν στρατηγικά την περιοχή τριγύρω ως δημιουργικό τόπο για να απλώνεται η δραστηριότητά τους, όπως κι έχουν γίνει στοχευμένες δράσεις στο παρελθόν».

Επίσης, η ίδια αναφέρθηκε στο γεγονός ότι «τo Moυσείο ενθαρρύνει μια πιο ουσιαστική εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας — των ίδιων των ανθρώπων του τόπου— ώστε να συμμετέχουν δημιουργικά στην αποστολή του Μουσείου.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, για την ευρύτερη ανάπτυξη του τόπου, όλες οι τοπικές δυνάμεις να συνεργαστούν οργανωμένα και μεθοδικά, ώστε η περιφέρεια να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο. Τα επόμενα χρόνια, με τη λειτουργία του νέου αεροδρομίου, η περιοχή αναμένεται να γνωρίσει ακόμη μεγαλύτερη άνθιση. Στόχος είναι οι επισκέπτες που θα φτάνουν εδώ να έχουν τη δυνατότητα να απολαμβάνουν εμπειρίες υψηλής ποιότητας — από τη διατροφή και τη διασκέδαση, έως τις φυσιολατρικές δραστηριότητες και την επαφή με τον πολιτισμό και για αυτό είναι αναγκαία έργα τοπικής ανάπτυξης που αφορούν τις υποδομές, το οδικό δίκτυο και άλλα πρακτικά ζητήματα της περιοχής».

Καταλήγοντας, τόνισε πως «το έργο που επιτελεί το Μουσείο μοιάζει με μια δημιουργία που χτίζεται διαρκώς μέσα στον χρόνο· δεν ξεκινά ποτέ από το μηδέν, καθώς κάθε άνθρωπος που συμμετέχει προσθέτει κάτι νέο και πολύτιμο. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι κάθε επισκέπτης αναγνωρίζει το Μουσείο ως κρυμμένο διαμάντι στην καρδιά της Κρήτης και φεύγοντας ηχεί μέσα του η φωνή η φωνή του συγγραφέα που μας εμπνέει και μας δυναμώνει όλους. Το πνεύμα και η σκέψη του Νίκου Καζαντζάκη εξακολουθούν να εμπνέουν και να καθοδηγούν το Μουσείο στον δημιουργικό δρόμο που πορεύεται εδώ και 42 χρόνια, συμβάλλοντας παράλληλα στη διεθνή του αναγνώριση. Μα πάνω απ’ όλα, αγγίζουν βαθιά τον καθένα από εμάς, καλώντας μας να στοχαστούμε, να δημιουργήσουμε και να αναζητήσουμε διαρκώς την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας».