Ωρα για αφύπνιση της Ευρωπαϊκής Ενωσης

Του Κωνσταντίνου Φίλη – Οι Ευρωπαίοι πρέπει να είναι επαρκώς προετοιμασμένοι για να δώσουν πειστικές απαντήσεις και κυρίως να λάβουν γρήγορες αποφάσεις. Η Ευρώπη (κακώς) ξύπνησε αιφνιδιασμένη από τη νίκη Τραμπ, το ερώτημα είναι αν πρόκειται να αφυπνιστεί και προς ποια κατεύθυνση. Ο επόμενος ένοικος του Λευκού Οίκου έχει εκφραστεί αρνητικά στο παρελθόν για την Ε.Ε., προφανώς θεωρώντας την ένα γραφειοκρατικό μηχανισμό με τον οποίο χάνει τον χρόνο του, όταν μπορεί να συνομιλεί απευθείας με τους ηγέτες των κρατών που κάθε φορά τον ενδιαφέρουν.

Δύσκολα θα αλλάξει μοτίβο. Αυτό εκ των πραγμάτων δίνει πόντους στους εντός Ευρώπης συνομιλητές του, με τους οποίους μπορεί να συνεννοείται καλύτερα και τους οποίους θα επιλέξει για να διαπραγματεύεται ή να περνάει μηνύματα στους υπόλοιπους ή να μπλοκάρει ή τελοσπάντων να ελέγχει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Προσώρας κερδισμένοι βγαίνουν ο Ορμπαν και η Μελόνι, όπως και άλλοι ηγέτες με παρόμοιες αντιλήψεις με αυτές του Τραμπ, αλλά και με εν γένει αντισυστημικές προσεγγίσεις ενάντια στο κατεστημένο.

Είναι κρίσιμο τόσο για τις ευρωαμερικανικές σχέσεις όσο και για το επόμενο βήμα της Ε.Ε., που αυτή τη στιγμή μοιάζει μετέωρο, πώς θα διαμορφωθούν οι σχέσεις των εκλεκτών ηγετών του Τραμπ μαζί του και κυρίως πώς θα επηρεάσουν τα ευρωπαϊκά δρώμενα. Θα τους ενθαρρύνει να στηρίξουν την αυτονόμηση της Ευρώπης, δεδομένου ότι θα θέλει να αποδεσμεύσει αμερικανικό κεφάλαιο, αλλά και ανθρώπινο δυναμικό από τη Γηραιά Ηπειρο; Αραγε, πώς θα αντιδράσουν σε αυτή την προοπτική το κατεστημένο του Πενταγώνου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ; Επίσης, θα προσφέρει ο Τραμπ κάλυψη στους Ευρωπαίους συνοδοιπόρους του για την αποστροφή τους για τις Βρυξέλλες και την περιχαράκωση στα εθνικά σύνορα, καθώς και την (κοινή) απροθυμία τους να προωθήσουν την «πράσινη» ατζέντα; Επίσης, αν τελικά ο Τραμπ υλοποιήσει την προεκλογική του δέσμευση για διευθέτηση του Ουκρανικού –πιθανότατα με τρόπο προβληματικό για το Κίεβο–, με το βάρος της επιτήρησης των συμφωνηθέντων να πέφτει στους ώμους των Ευρωπαίων, αν δεν συμφωνήσουν οι τελευταίοι πώς θα κινηθεί; Θα τους εκβιάσει για να τους μεταπείσει;

Γνωρίζοντας τον εκρηκτικό και απρόβλεπτο χαρακτήρα του, τον οποίο χρησιμοποιεί για να επιβάλει την άποψή του, έχει την αποφασιστικότητα η Ευρώπη να (του) αντισταθεί; Μήπως, ωστόσο, αυτή είναι η ευκαιρία των Ευρωπαίων να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ασφάλεια της Ουκρανίας και γιατί όχι να στείλουν στρατεύματα στην ουδέτερη ζώνη; Ισως μοιάζει πρόωρο, αλλά οι Ευρωπαίοι οφείλουν να είναι προετοιμασμένοι για το παραπάνω σενάριο. Γιατί είναι πιθανό το Ουκρανικό να αποτελέσει από τις πρώτες (χρονικά) παρεμβάσεις του Τραμπ. Και ενδέχεται να κρίνει τόσο το επίπεδο των ευρωαμερικανικών σχέσεων, τον βαθμό εμπιστοσύνης, αλλά και την πρόσληψη άλλων δρώντων για το διπλωματικό εκτόπισμα της Ε.Ε.

Ασφαλώς, ο υπαρκτός κίνδυνος επιβολής δασμών σε ευρωπαϊκά προϊόντα θα επηρεάσει τις αποφάσεις των Ευρωπαίων. Πώς δηλαδή θα μπορούν Ευρωπαίοι και Αμερικανοί να είναι εταίροι σε ζητήματα ασφαλείας, αλλά ανταγωνιστές σε θέματα οικονομίας και εμπορίου; Και πόσο εφικτό είναι η Κίνα να επιχειρήσει στην αναμπουμπούλα να «τραβήξει» πιο κοντά της την Ε.Ε.; Στα παραπάνω ερωτήματα και τα επακόλουθα σενάρια, οι Ευρωπαίοι πρέπει να είναι επαρκώς προετοιμασμένοι για να δώσουν πειστικές απαντήσεις και κυρίως να λάβουν γρήγορες αποφάσεις.

* Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολεγίου Ελλάδος.