Σπίτια κενά, αυτιά … ερμητικά κλειστά

Του Αργύρη Αργυριάδη, Δικηγόρου

Η κυβέρνηση προσπαθώντας να επιλύσει το οξύτατο πρόβλημα στέγασης που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές οικογένειες προωθεί ως λύση την «κοινωνική αντιπαροχή». Λύση παράδοξη, καθώς στο πλαίσιο αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας δίνεται η δυνατότητα σε εταιρίες real estate να αποκτούν άνευ ανταλλάγματος συγκυριότητα στην περιουσία αυτή, με μόνη υποχρέωση την ανέγερση και συντήρηση κατοικιών θεωρητικά για πολίτες που χρήζουν κρατικής υποστήριξης.

Προφανώς στην πράξη τίποτα από αυτά δεν θα γίνει γιατί η μίσθωση σε ασθενέστερες κοινωνικές ομάδες δεν πρόκειται να αποδειχθεί προσοδοφόρα για τους «επενδυτές». Αφού, λοιπόν, αποκτήσουν συγκυριότητα στην πορεία θα τους δοθεί και η δυνατότητα ελεύθερης αξιοποίησης των ακινήτων αυτών. Δυστυχώς, ουδείς από την αντιπολίτευση – τουλάχιστον όσο ο γράφων αναζήτησε στο διαδίκτυο – ασκεί τεκμηριωμένη κριτική στην πρωτοβουλία αυτή.

Ας κρίνουμε, ως υπόθεση εργασίας, ότι η πρωτοβουλία αυτή είναι λυσιτελής και θα συμβάλλει στην επίλυση του οξύτατου προβλήματος στέγης. Πότε θα είναι έτοιμα τα ακίνητα αυτά; Πότε αναμένεται η ενίσχυση του κτηριακού αποθέματος της χώρας; Στην καλύτερη περίπτωση αναμένεται να παραδοθούν μετά από 4-5 χρόνια. Το ερώτημα παραμένει: τι κάνουμε ΣΗΜΕΡΑ για το πρόβλημα; Μπορούν να υπάρξουν άμεσες πρωτοβουλίες;

Στη χώρα μας, περισσότερα από 2,2 εκατομμύρια σπίτια παραμένουν σήμερα κενά. Πρόκειται για ποσοστό που ξεπερνά το ένα τρίτο του συνολικού στεγαστικού αποθέματος της χώρας, κατατάσσοντάς την στις πρώτες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά τις ανενεργές κατοικίες. Αντίστοιχα, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τα ποσοστά κυμαίνονται μεταξύ 10% και 15%. Η γεωγραφική κατανομή αυτών των κενών κατοικιών αναδεικνύει πέντε βασικές περιφέρειες, όπου συγκεντρώνεται σχεδόν το 60% του φαινομένου. Συγκεκριμένα, στην Αττική εντοπίζονται πάνω από 500.000 κλειστά σπίτια, στην Κεντρική Μακεδονία περισσότερα από 360.000, ενώ ακολουθούν η Πελοπόννησος, η Δυτική Ελλάδα και η Θεσσαλία.

Εξάλλου, σύμφωνα με τα ευρήματα έρευνας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, οι κατοικίες που διατίθενται αποκλειστικά για βραχυχρόνιες μισθώσεις αποτελούν μόλις το 0,4% του συνολικού στεγαστικού αποθέματος. Συνεπώς, η βραχυχρόνια μίσθωση δεν είναι η αιτία του προβλήματος της έλλειψης στέγης προς πείσμα όσων έσπευσαν να τη δαιμονοποιήσουν.

Το ερώτημα είναι γιατί το 34% των ακινήτων της χώρας παραμένει κλειστό; Σίγουρα θα πρέπει να αφαιρέσουμε κάποια που «εμφανίζονται» κενά, ενώ στην ουσία εκμισθώνονται λάθρα. Ο διασταυρωτικός έλεγχος με τους λογαριασμούς ρεύματος και ύδατος πρέπει να γίνει άμεσα, ώστε να αποκαλυφθούν οι παραβάτες. Επίσης, βέβαιο είναι ότι πολλά από αυτά χρήζουν ουσιαστικής συντήρησης και οι ιδιοκτήτες τους δεν έχουν τους απαραίτητους πόρους. Η επέκταση προγραμμάτων ανακαίνισης και ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών είναι μια λύση.

Ωστόσο, κατά τη γνώμη του γράφοντος – εμπειρική και μη επιβεβαιωθείσα από κάποια έρευνα – οι σημαντικότερες αιτίες είναι η υπερχρέωση συμπολιτών μας και οι μη βιώσιμες ρυθμίσεις (κατασχεμένα ακίνητα ή ακίνητα που οι ιδιοκτήτες τους θεωρούν εν τοις πράγμασι «χαμένα» λόγω σημαντικών οφειλών στο Δημόσιο και στους χρηματοδοτικούς φορείς) και οι αποποιήσεις κληρονομιάς λόγω χρεών ή λόγω του υψηλού φόρου κληρονομιάς που καλούνται να πληρώσουν συγγενείς (όσοι τουλάχιστον δεν έχουν πρώτο βαθμό συγγένειας με τον κληρονομούμενο).

Στην πρώτη περίπτωση, η επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των υποχρεώσεων θα ήταν μια βιώσιμη λύση, αλλά τούτο σπανιότατα συμβαίνει στην περίπτωση των servicers που προκρίνουν την εμπροσθοβαρή ανάκτηση των απαιτήσεών τους. Στη δεύτερη, απαιτείται εκ βάθρων αλλαγή του κληρονομικού δικαίου (θέσπιση δικαιώματος μερικής αποποίησης ενεργητικού και παθητικού της κληρονομιάς, μεταρρύθμιση του καθεστώτος σχολαζουσών κληρονομιών επί τω τέλει εκποίησης των ακινήτων και όχι αποδοχής από το δημόσιο με το ευεργέτημα της απογραφής κλπ).