Λειψυδρία: Η Κρήτη δεν διψά από νερό αλλά στερείται σωστής διαχείρισης των υδάτων

Τι αποκαλύπτει ο υδρογεωλόγος και πρώην διευθυντής Υδάτων, Δρ. Ηρακλής Μπουλουκάκης στο cretaone, για τον Αλμυρό, τον Αποσελέμη και τα χαμένα δισεκατομμύρια κυβικά νερού

Την ώρα που η Κρήτη ζει έναν από τους πιο άνυδρους χειμώνες των τελευταίων δεκαετιών, ένας από τους κορυφαίους γνώστες των υδάτινων πόρων του νησιού λύνει, μιλάει στο cretaone του και επαναφέρει στο προσκήνιο μια αλήθεια που λίγοι τολμούν να πουν: το πρόβλημα δεν είναι το νερό αλλά η διαχείρισή του.

Ο Δρ. Ηρακλής Μπουλουκάκης, πρώην προϊστάμενος της Διεύθυνσης Υδάτων της Περιφέρειας, παρουσιάζει μια ρεαλιστική, επιστημονικά θεμελιωμένη και οικονομικά εφαρμόσιμη πρόταση για τον Αλμυρό ποταμό, ένα πείραμα δύο έως τριών ετών που, όπως υποστηρίζει, μπορεί να ανατρέψει δεκαετίες κακής διαχείρισης, λανθασμένων προτεραιοτήτων και αδράνειας. Με σαφήνεια που δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών, υπογραμμίζει ότι η Κρήτη διαθέτει νερό σε ποσότητες που αρκούν για να καλύψουν πολλαπλά τις ανάγκες της αλλά εκείνο που λείπει είναι η πολιτική βούληση, ο στρατηγικός σχεδιασμός και η ορθολογική αξιοποίηση των διαθέσιμων υποδομών.

Το «μυστικό» της Κρήτης: άφθονο νερό, μηδενική διαχείριση

Σε μια περίοδο που ο δημόσιος λόγος περιστρέφεται γύρω από τη λειψυδρία, την κλιματική κρίση και την αγωνία των παραγωγών, ο πρώην διευθυντής Υδάτων Ηρακλής Μπουλουκάκης αποκαθιστά μια μεγάλη αλήθεια: η Κρήτη δεν έχει πρόβλημα ποσότητας νερού, έχει πρόβλημα διαχείρισης του νερού.

Όπως τόνισε, η Κρήτη δέχεται ετησίως 7,5 έως 10 δισ. κυβικά νερού, ποσότητα που –όπως είπε χαρακτηριστικά– «θα ζήλευαν χώρες όπως η Κύπρος ή το Ισραήλ, που έχουν λύσει το θέμα του νερού μόνο με σωστή διαχείριση».

Οι καρστικοί υδροφορείς: ένα τεράστιο αποθεματικό που χάνεται

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Φωτιά σε κτηνοτροφική έκταση στη Μεσαρά – Αναζητείται υπότροπος βοσκός

Ο κ. Μπουλουκάκης υπογράμμισε ότι οι ορεινοί όγκοι του νησιού λειτουργούν ως ένα φυσικό «ταμιευτήριο», καθώς περίπου το 50% των βροχοπτώσεων καταλήγει στους καρστικούς υδροφορείς**.

Με βάση τα στοιχεία που παρουσίασε, 1,8 δισ. κυβικά νερού κατεισδύουν κάθε χρόνο στο υπέδαφος, εκ των οποίων:

• 800 εκατ. κυβικά χάνονται στη θάλασσα μέσω υπόγειων πηγών (Αλμυρός, Γεωργιούπολη, Άγιος Νικόλαος)
• 1 δισ. κυβικά παραμένουν διαθέσιμα στο υδροφόρο σύστημα

Όπως σημείωσε, «η Κρήτη θα μπορούσε να καλύψει όλες τις ανάγκες της για δύο ολόκληρα χρόνια μόνο από αυτό το αποθεματικό».

Η Μεσαρά και οι πεδιάδες: το νερό «φεύγει» χωρίς έργα εμπλουτισμού

Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στο πρόβλημα των πεδινών περιοχών, όπου το έδαφος κατακρατά μόλις το 18–20% των νερών της βροχής.
Όπως είπε, «χωρίς έργα τεχνητού εμπλουτισμού, χωρίς φράγματα ανάσχεσης, χωρίς διώρυγες, η Μεσαρά θα έχει πάντα έλλειμμα – όχι επειδή δεν έχει νερό, αλλά επειδή δεν το αποθηκεύει».

Η επαναλαμβανόμενη φράση του ήταν ξεκάθαρη: «δεν υπήρξε ποτέ πολιτική βούληση».

Ο Αλμυρός: 2,5 εκατομμύρια κυβικά την ημέρα… στη θάλασσα

Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκε ο Αλμυρός Ποταμός. Ο κ. Μπουλουκάκης αποκάλυψε ότι όταν το νερό του Αλμυρού είναι γλυκό (κάτι που συμβαίνει ανάλογα με τις βροχοπτώσεις), η πηγή μπορεί να δώσει έως 2,5 εκατ. κυβικά νερού την ημέρα.

«Όλο αυτό το νερό, ποιότητας εμφιαλωμένου, καταλήγει στη θάλασσα», ανέφερε, σημειώνοντας ότι πρόκειται για «ένα από τα μεγαλύτερα υδατικά παράδοξα της Μεσογείου».

Το ιστορικό χάος: μελέτες από το ’70 ως σήμερα – καμία εφαρμογή

Οι δηλώσεις του ήταν ιδιαίτερα αιχμηρές όταν μίλησε για τις μελέτες που έχουν γίνει, «Από το 1975 μέχρι σήμερα έχουν γίνει δεκάδες μελέτες για τον Αλμυρό, από πολλούς επιστήμονες. Καμία δεν αξιολογήθηκε, καμία δεν συγκρίθηκε, όλες έμειναν σε συρτάρια».

Αναφέρθηκε μάλιστα σε έγγραφα που είχε αποστείλει ο ίδιος το 2009 προς Περιφέρεια και Δήμους, τα οποία –όπως είπε– «δεν αξιοποιήθηκαν ποτέ».

Ο πρώην διευθυντής Υδάτων παρουσίασε μια λύση που χαρακτηρίζει «απλή, οικονομική και απολύτως εφαρμόσιμη». Στο επίκεντρο της πρότασής του βρίσκεται η επισκευή και ενεργοποίηση του υπάρχοντος φράγματος των 10 μέτρων στον Αλμυρό, με την εγκατάσταση νέας ρυθμιζόμενης θύρας, την αποκατάσταση των φθαρμένων θυροφραγμάτων, τον πλήρη καθαρισμό της κοίτης και την απαραίτητη ανύψωση της στέψης, ώστε το έργο να μπορεί επιτέλους να λειτουργήσει σωστά.

Παράλληλα, εισηγείται το κλείσιμο του Αλμυρού για μια πειραματική περίοδο δύο έως τριών ετών, μια περίοδο κατά την οποία θα καταγράφονται με ακρίβεια όλα τα κρίσιμα δεδομένα, δηλαδή, πότε και πόσο «γλυκαίνει» το νερό, σε ποιο ύψος διαμορφώνεται η στάθμη, αν εμφανίζονται φαινόμενα υφαλμύρινσης και ποια είναι η συνολική ποιότητα του νερού σε βάθος χρόνου.

Σύμφωνα με όσα ανέφερε, η χρήση σύγχρονων αισθητήρων και συστημάτων ιχνηθέτησης θα επιτρέψει να απαντηθούν με επιστημονική σαφήνεια ερωτήματα που στο παρελθόν έμεναν μετέωρα, υπογραμμίζοντας ότι «η τεχνολογία σήμερα δίνει λύσεις που τότε δεν υπήρχαν».

Παράλληλα, υποστήριξε ότι πρέπει να πραγματοποιηθεί νέα ιχνηθέτηση στον Ψηλορείτη, για να αποσαφηνιστεί οριστικά η υπόγεια διαδρομή του γλυκού νερού και να λυθεί η χρόνια επιστημονική διαφωνία σχετικά με τις υποθαλάσσιες πηγές του Μπαλί. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε, «μόνο με μια νέα, πλήρως τεκμηριωμένη ιχνηθέτηση μπορούμε να κλείσουμε το κεφάλαιο της αβεβαιότητας».

Ο κ. Μπουλουκάκης υπογράμμισε πως «μόνο μετά την ολοκλήρωση αυτής της τριετούς φάσης και της πλήρους τεχνικής παρακολούθησης μπορεί η Κρήτη να περάσει στη συγκριτική αξιολόγηση των μελετών». Όπως είπε, είναι αναγκαίο να συγκεντρωθούν όλες οι μελέτες των τελευταίων δεκαετιών, να εμπλουτιστούν με τα νέα δεδομένα και να εξεταστούν ενιαία, «διότι μέχρι σήμερα καμία από αυτές δεν αξιολογήθηκε σωστά». «Να δούμε αντικειμενικά τι είναι τελικά εφικτό, αποδοτικό και βιώσιμο για τον Αλμυρό και για την υδροδότηση του Ηρακλείου», καταλήγει.

Η «λύση ανάγκης»: γεωτρήσεις και αφαλάτωση ως ενίσχυση – όχι ως πυλώνας

Για το άμεσο παρόν, ο κ. Μπουλουκάκης ήταν εξίσου σαφής, «Μέχρι να γίνει το πείραμα στον Αλμυρό, το Ηράκλειο χρειάζεται ενίσχυση από νέες γεωτρήσεις. Η αφαλάτωση πρέπει να υπάρχει, αλλά μόνο ως συμπληρωματική λύση, όχι ως βασική».

Στο ζήτημα της αφαλάτωσης, εμφανίστηκε κατηγορηματικός: τη χαρακτήρισε «έσχατη λύση», η οποία πρέπει να ενεργοποιείται μόνο σε ακραίες περιπτώσεις και όχι ως πρώτη επιλογή. Όπως σημείωσε, οι γεωτρήσεις μπορούν να καλύψουν άμεσα το έλλειμμα, με βασικό εμπόδιο «το υψηλό ενεργειακό κόστος που εμποδίζει την πλήρη αξιοποίησή τους».

Παράλληλα, παρέθεσε στοιχεία-σοκ για να υπογραμμίσει ότι η Κρήτη δεν στερείται νερού αλλά διαχείρισης. Σε ξηρά έτη πέφτουν 4–5 δισ. κυβικά νερών, εκ των οποίων 1,3 δισ. κυβικά κατεισδύουν φυσικά στα υδροφόρα συστήματα, την ώρα που οι ετήσιες ανάγκες είναι μόλις 500 εκατ. κυβικά. Υπογράμμισε ότι η ποιότητα του νερού στους καρστικούς υδροφορείς είναι εξαιρετική και ότι «το κόστος ενέργειας είναι το πραγματικό πρόβλημα – όχι η έλλειψη νερού».

Ποιος πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλία;

Τέλος, ο πρώην προϊστάμενος υπήρξε ξεκάθαρος για το ποιος πρέπει να αναλάβει την όλη διαδικασία. Υποστήριξε ότι η Περιφέρεια Κρήτης, σε συνεργασία με την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, οφείλουν να δημιουργήσουν έναν ειδικό, ενιαίο φορέα διαχείρισης. «Οι Δήμοι δεν έχουν την τεχνική δυνατότητα, ούτε το εξειδικευμένο προσωπικό για να χειριστούν τόσο σύνθετα υδρολογικά έργα», σημείωσε με έμφαση.

Το τελικό συμπέρασμα: η Κρήτη δεν «διψά» από νερό – διψάει από στρατηγική

Ο κ. Μπουλουκάκης δεν μάσησε τα λόγια του. Με τρόπο σαφή και απόλυτο ανέφερε ότι, «Στην Κρήτη πρόβλημα νερού δεν υπάρχει. Υπάρχει πρόβλημα διαχείρισης και πολιτικής βούλησης. Αν λυθεί το θέμα της ενέργειας, δεν υπάρχει ούτε ένα υδατικό ζήτημα που να μην αντιμετωπίζεται».

Το συνολικό συμπέρασμα είναι βαθιά αισιόδοξο: η Κρήτη διαθέτει τεράστιες ποσότητες εξαιρετικής ποιότητας νερού, αλλά χρειάζεται οργάνωση, ενιαία στρατηγική και επιστημονική διαχείριση. Με ένα σωστά σχεδιασμένο τριετές πείραμα και συγκριτική αξιολόγηση όλων των δεδομένων, το νησί μπορεί να αποκτήσει σταθερή υδροδοτική ασφάλεια χωρίς να προσφύγει σε πανάκριβες λύσεις ανάγκης.

Και καταλήγει, «Αυτό που χρειάζεται είναι σωστή διαχείριση. Όλα τα άλλα είναι προσχήματα».

**Οι καρστικοί υδροφορείς είναι υπόγειοι ορίζοντες νερού που σχηματίζονται σε καρστικά πετρώματα όπως ο ασβεστόλιθος και ο γύψος, όπου το νερό κινείται μέσα από διευρυμένες ασυνέχειες, σπήλαια και καρστικά έγκοιλα. Αυτή η κίνηση νερού είναι πολύ πιο γρήγορη από αυτήν σε κοκκώδεις υδροφορείς και οι καρστικοί υδροφορείς είναι ευαίσθητοι στη ρύπανση.