Του Αργύρη Κατσαμάνη – Θα μου πείτε: ε, και; Δεν είναι δημοκρατικό; Παρά τις αναφορές σε «σεβασμό της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης», η πρόταση της ΕΝΔΕ να εκλέγεται απευθείας από το σώμα των δικαστών ο Πρόεδρος ή ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου δεν ισχύει σε καμία ευρωπαϊκή χώρα και δεν αποτελεί μέρος των συστημάτων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οφείλει βέβαια να μας ενημερώσει σε ποιο Ευρωπαϊκό κράτος γίνεται ΚΑΤ αυτό τον τρόπο που υποστηρίζει ο ίδιος η εκλογή της ηγεσίας…

Η επιθυμία ορισμένων — όπως της ομάδας του κ. Σεβαστιδη — να καθορίζει το ίδιο το δικαστικό σώμα την ηγεσία του, δημιουργεί εύλογες ανησυχίες ότι επιδιώκεται εσωτερικός έλεγχος της δικαστικής εξουσίας μέσα από μηχανισμούς επιρροής και φατριαστικής πόλωσης. Σήμερα δηλαδή εάν είχαμε ένα τέτοιο σύστημα θα είχαμε και ως Πρόεδρο ή Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου πρόσωπο εκλεγόμενο από την ίδια ομάδα…

Θα μου πείτε: ε, και; Δεν είναι δημοκρατικό;

Όχι, απαντώ ευθέως. Η ηγεσία του Αρείου Πάγου οφείλει να αντιπροσωπεύει κάτι ευρύτερο – το κύρος, την ενότητα, την ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος – και όχι μια ομάδα ή παράταξη, η οποία ενδέχεται να μην έχει καμία απήχηση στην κοινωνία, ούτε θεσμική νομιμοποίηση πέρα από εσωτερικούς συσχετισμούς…

Στην Ευρώπη, η ηγεσία της Δικαιοσύνης δεν εκλέγεται άμεσα από τους ίδιους τους δικαστές αλλά οι εκλογές αφορούν μόνο ορισμένα από τα μέλη των Ανώτατων Δικαστικών Συμβουλίων — και αυτές όχι πάντα άμεσα από το σώμα. Τα συμβούλια αυτά έχουν ρόλο διοικητικό και πειθαρχικό και σε ορισμένες περιπτώσεις εισηγούνται ή επιλέγουν πρόσωπα. Ουδέποτε όμως αποφασίζουν άμεσα για την ηγεσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου όλα τα μέλη του σώματος.

Ακόμη και αυτά τα συμβούλια έχουν σύνθεση μικτή και προσεκτικά ισορροπημένη, ώστε να προστατεύεται η ανεξαρτησία, αλλά και να μη μετατραπεί η Δικαιοσύνη σε αυτόνομο, ανεξέλεγκτο κλειστό σύστημα. Σε καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν δίνεται στο σύνολο των δικαστών η δυνατότητα να επιλέγουν μόνοι τους την ηγεσία, γιατί κάτι τέτοιο ανοίγει τον δρόμο στον φατριασμό, στις εσωτερικές αντιπαραθέσεις και στην κυριαρχία συγκεκριμένων ομάδων. Είναι μαθηματικά βέβαιο ότι μια τέτοια διαδικασία θα προκαλέσει διάσπαση του Σώματος, πόλωση, εξαρτήσεις και μεγαλύτερες συναλλαγές, με τελικό θύμα την αντικειμενικότητα και την ενότητα της Δικαιοσύνης προτιμότερο δηλαδή το παρών σύστημα.

Ταυτόχρονα, η πολιτική επιρροή είναι βέβαιο πως δεν θα περιοριστεί, αλλά απλώς θα μεταφερθεί μέσα στο ίδιο το δικαστικό σώμα. Η δημιουργία ομάδων με «εκλογικές βλέψεις», οι εσωτερικές προεκλογικές εκστρατείες και η καλλιέργεια προσωπικών συμμαχιών δεν έχουν καμία θέση σε έναν θεσμό που οφείλει να διαφυλάσσει την αμεροληψία του.

Επιπλέον, είναι αφελές και παραπλανητικό το επιχείρημα ότι “τελικά θα αποφασίζει η Βουλή”. Διότι όταν προκρίνεται συγκεκριμένος υποψήφιος από το σώμα, η πολιτική πίεση στη Βουλή να τον αποδεχτεί είναι τεράστια. Οποιαδήποτε άρνηση θα εμφανιστεί ως παρέμβαση, ως “απόρριψη της φωνής των δικαστών”. Συνεπώς, η επιλογή της Βουλής θα είναι τυπική — στην πράξη θα έχει επιβληθεί το αποτέλεσμα από το εσωτερικό του σώματος.

Αντίστοιχα παραπλανητική είναι και η πρόταση απαγόρευσης επαγγελματικής δραστηριότητας των αφυπηρετούντων δικαστών ή της συμμετοχής τους σε δημόσιες επιτροπές, τάχα ως «αντάλλαγμα» για την αλλαγή του τρόπου επιλογής της ηγεσίας. Σε καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν ισχύει τέτοια απαγόρευση. Η σύνδεση των δύο αυτών θεμάτων είναι καθαρά δημαγωγική και αποσκοπεί στο να εμφανιστεί η θεσμικά επικίνδυνη πρόταση ως δήθεν «εξυγιαντική μεταρρύθμιση». Στο σημείο αυτό προκαλώ να μας αναφέρουν ένα Ευρωπαϊκό κράτος στο οποίο ισχύει η οριζόντια απαγόρευση της εργασίας αφυπηρετουντων δικαστικών λειτουργών…

Συνεπώς, η πρόταση για άμεση εκλογή της ηγεσίας δεν είναι ευρωπαϊκό πρότυπο. Είναι μια προσπάθεια στην ουσία χειραγώγησης της ηγεσίας και μέσω της ηγεσίας της ίδια της Δικαιοσύνης δημιουργεί φατριασμούς, διάσπασης του Σώματος και υπονόμευσης της εμπιστοσύνης του πολίτη στη Δικαιοσύνη. Και όλα αυτά στο όνομα μιας «ανεξαρτησίας» που, στην πραγματικότητα, οδηγεί στην εσωτερική χειραγώγηση και στην απώλεια αντικειμενικότητας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και στην Ιταλία, η οποία είναι το μοναδικό κράτος στον κόσμο όπου η πολιτική εξουσία δεν έχει καμία συμμετοχή στην εκλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, τα ίδια τα προβλήματα που ανέκυψαν από την υπερσυγκέντρωση εξουσίας εντός του σώματος έχουν οδηγήσει σε πρωτοβουλίες αναθεώρησης.

Συγκεκριμένα, μέλη του (CSM) — του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου της Ιταλίας — προτείνουν πλέον την κατάργηση της εκλογής και την αντικατάστασή της με σύστημα κλήρωσης. Ο λόγος; Η κατακόρυφη αύξηση του φατριασμού, των εσωτερικών συναλλαγών, της παραταξιακής οργάνωσης των δικαστών και της πολιτικοποίησης των εσωτερικών εκλογών.

Αυτό σημαίνει πως ακόμη και εκεί όπου η Δικαιοσύνη λειτουργεί χωρίς εξωτερικές πολιτικές παρεμβάσεις, η εκλογή των οργάνων της από το ίδιο το σώμα έχει οδηγήσει σε κρίση θεσμικής αξιοπιστίας. Η ίδια η ιταλική εμπειρία αποδεικνύει ότι η απόλυτη αυτοεκλογή όχι μόνο δεν εγγυάται ανεξαρτησία, αλλά αντιθέτως παράγει νέες εξαρτήσεις, αυτή τη φορά εσωτερικές και αδιαφανείς.

Στην τρέχουσα συγκυρία, όπου επανέρχεται στο δημόσιο διάλογο το θέμα της εκλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, οφείλουμε να απαντήσουμε με θεσμική σοβαρότητα και όχι με αυτοσχεδιασμούς. Το ζητούμενο είναι να ενισχυθεί η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, να διαφυλαχθεί η ενότητά της, αλλά και να προστατευτεί όχι μόνο από εξωτερικούς αλλά και από εσωτερικούς κινδύνους χειραγώγησης.

Αργύρης Κατσαμάνης Ο κ. Κατσαμάνης, Πρωτοδίκης ΕΕ, Μέλος Εφετειακής Ανατολικής Κρήτης