«Δεν ξανακάνω φυλακή»: Ποιος ήταν ο Καπετανάκης που είχε «ντούγκλα στο μουστάκι» και η σχέση του με την Κρήτη

Οι διαφορετικές εκδοχές, για τον «Καπετανάκη» του γνωστού ρεμπέτικου τραγουδιού

Το 1975, μια μελωδία που άγγιξε τις καρδιές των θαμώνων σε ταβέρνες και σκυλάδικα, το τραγούδι «Δεν ξανακάνω φυλακή με τον Καπετανάκη…», έφερε τη φωνή του Παναγιώτη Μιχαλόπουλου να ζωντανέψει ιστορίες του δρόμου. Η μουσική, έργο του Λεονάρδου Μπουρνέλη, συναντά τους στίχους του Μιχαλόπουλου, δημιουργώντας έναν ύμνο της εποχής, γεμάτο πάθος και αλήθεια.

Οι στίχοι του τραγουδιού:

«Δεν ξανακάνω φυλακή.
με τον Καπετανάκη
που `χει ντούγκλα στο μουστάκι
τα μιλήσαμε, τα συμφωνήσαμε.

Τη δόλια τη μανούλα μου
την πότισες φαρμάκι,
αχ, εσύ Καπετανάκη.
Τα μελιτζανιά να μην τα βάλει πια.

Ξυπνώ και βλέπω σίδερα,
στη γη στερεωμένα
τα παιδάκια τα καημένα.
Τα μιλήσαμε, τα συμφωνήσαμε».

Ποιος ήταν ο «Καπετανάκης»

Το θρυλικό ρεμπέτικο τραγούδι «Δεν ξανακάνω φυλακή με τον Καπετανάκη…» αποτελεί εδώ και δεκαετίες σημείο αναφοράς για μελετητές της λαϊκής μουσικής και της κοινωνικής ιστορίας της Ελλάδας. Η καταγωγή και η ταυτότητα του μυστηριώδους «Καπετανάκη» παραμένουν αντικείμενο συζήτησης, ενώ το τραγούδι, που πιθανώς πρωτοτραγουδήθηκε από τον Παναγιώτη Μιχαλόπουλο το 1975, συνδέεται στενά με τα δρώμενα και τα πρόσωπα της φυλακής.

Οι ειδικοί επισημαίνουν τις σημαντικές ομοιότητες μεταξύ του «Καπετανάκη» και του τραγουδιού «Καταστράφηκα» του 1957, σε μουσική του Γιώργου Ροβερτάκη και ερμηνεία των Στέλιου Σουγιουλτζή και Βούλας Γκίκα. Σύμφωνα με τον Ηλία Πετρόπουλο, που συμπεριέλαβε το «Καπετανάκη» στην έκδοση του 1968 του βιβλίου του «Ρεμπέτικα τραγούδια» στο κεφάλαιο «Της φυλακής», το τραγούδι υπήρχε ήδη τη δεκαετία του 1920 και πιθανόν αναφέρεται σε δεσμοφύλακα της εποχής.

Ιστορικές έρευνες αναφέρουν πως υπήρξε επιστάτης φυλακών από την Κρήτη με το επώνυμο Καπετανάκης στην Παλιά Στρατώνα του Μοναστηρακίου, που το 1920 απέτρεψε απόπειρα απόδρασης κρατουμένων κατά τη διάρκεια εξέγερσης. Ωστόσο, άλλη θεωρία συνδέει το όνομα με τον Νικόλαο Καπετανάκη, λοχαγό στη Μικρασιατική Εκστρατεία, αν και η σχέση του με το τραγούδι και τις φυλακές είναι αμφίβολη.

Μια ιδιαίτερη ερμηνεία δίνει η προέλευση του όρου «ντούγκλα», που πιθανολογείται ότι προέρχεται από τον διάσημο ηθοποιό Douglas Fairbanks, γνωστό για το χαρακτηριστικό του μουστάκι, που αποτέλεσε πρότυπο για το στιλ μαλλιών και μουστακιού της εποχής.

Η θεωρία του εθνομουσικολόγου Γιάννη Πλεμμένου

Ο εθνομουσικολόγος Γιάννης Πλεμμένος παραθέτει τη θεωρία πως ο «Καπετανάκης» ίσως δεν ήταν δεσμοφύλακας, αλλά κρατούμενος, υποστηρίζοντας πως το χαρακτηρισμό «ρουφιάνος» συνήθως αποδίδουν οι συγκρατούμενοι και όχι οι φύλακες. Ο γνωστός ρεμπετολόγος Νίκος Πολίτης συμφωνεί, επισημαίνοντας πως ο κατάδικος δεν επιλέγει τον δεσμοφύλακά του, και συνεπώς η φράση «δεν ξανακάνω φυλακή με τον Καπετανάκη» μάλλον εκφράζει φόβο ή αποστροφή προς έναν κρατούμενο που λειτουργούσε ως πληροφοριοδότης.

Η πιο στενή σύνδεση με το τραγούδι φαίνεται να αφορά τον Τάσο Καπετανάκη από την Καλαμάτα, ο οποίος συνελήφθη το 1943 από τους Γερμανούς και αργότερα γνώρισε τον Παναγιώτη Μιχαλόπουλο στις φυλακές των Βούρλων, όπου και συνεργάστηκαν καλλιτεχνικά. Ο Τάσος περιγραφόταν ως ψηλός, με γυριστό μουστάκι, αλλά με ευαίσθητη φύση — στοιχεία που ταιριάζουν με το πρόσωπο του τραγουδιού.

Οι σχέσεις τους στη φυλακή ήταν δύσκολες, και η φράση «τη δόλια τη μανούλα μου την πότισες φαρμάκι» στο τραγούδι υποδηλώνει έντονες προσωπικές διαμάχες. Ο Καπετανάκης είχε υπηρετήσει στην ΕΑΤ-ΕΣΑ και φέρεται να απολάμβανε προνομιακή μεταχείριση, γεγονός που ενδεχομένως ενίσχυε την αντιπάθεια των συγκρατουμένων του.

Τελικά, η φράση «δεν ξανακάνω φυλακή με τον Καπετανάκη» μπορεί να ερμηνευθεί ως μια υπόσχεση αποφυγής της επανεισόδου στη φυλακή όσο εκείνος βρίσκεται εκεί, χωρίς όμως να υπάρχει οριστική απάντηση για την ταυτότητα ή το ρόλο του Καπετανάκη — ένα μυστήριο που συνεχίζει να γοητεύει τους μελετητές του ρεμπέτικου και της λαϊκής κουλτούρας.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι, οριστική απάντηση για την ταυτότητα του «Καπετανάκη» δεν μπορούμε να πάρουμε…

Με πληροφορίες από «ΦΩΣ»