«Διψάει» η Ανατολική Κρήτη – Το νερό είναι πλέον αγαθό σε ανεπάρκεια

Το Λασίθι στην «καρδιά» της κρίσης του νερού

Διψάει η ανατολική Κρήτη και τα σημάδια είναι πλέον ορατά, καθώς το νερό, ο θεμέλιος λίθος της αγροτικής παραγωγής και της τουριστικής βιομηχανίας του νησιού, γίνεται αγαθό σε ανεπάρκεια.

Τα επιστημονικά δεδομένα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών αποτυπώνουν με ψυχρή ακρίβεια την κατάσταση στο νησί. Εστιάζουμε στις ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το Λασίθι, συγκρίνοντας το εφιαλτικό καλοκαίρι του 2025 με την αμέσως προηγούμενη, επίσης δύσκολη, χρονιά, για να κατανοήσουμε όχι μόνο πού βρισκόμαστε, αλλά και την ανησυχητική ταχύτητα της επιδείνωσης.

Οι αριθμοί της κρίσης: Η σύγκριση των καλοκαιριών 2024-2025

Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος του προβλήματος, η σύγκριση των δύο τελευταίων καλοκαιριών είναι αποκαλυπτική.

Το 2025 δεν ήταν μια επανάληψη του 2024 αλλά μια δραματική κλιμάκωση της προηγούμενης χρονιάς. Σύμφωνα με τις αναλύσεις, η βασική διαφορά μεταξύ των δύο περιόδων έγκειται στην «ένταση και τη γεωγραφική έκταση» του φαινομένου της ξηρασίας στην Κρήτη.

Το καλοκαίρι του 2024, αν και καταγράφηκε ως το θερμότερο στην ιστορία για την Ελλάδα, παρουσίασε μια πιο σύνθετη εικόνα για το νησί μας. Η απουσία βροχών τον Ιούνιο του 2024 είχε ήδη δημιουργήσει συνθήκες ξηρασίας, με την Ανατολική Κρήτη και το Λασίθι να αναφέρονται συγκεκριμένα ως πληγείσες περιοχές. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα, η επίδραση των μελτεμιών στο Αιγαίο λειτούργησε ως έναν βαθμό προστατευτικά, μετριάζοντας τις ακραίες θερμοκρασίες, με εξαίρεση βέβαια περιοχές της ενδοχώρας, όπως η πεδιάδα της Μεσαράς. Παρά τις δυσκολίες, η εικόνα του δείκτη ξηρασίας για την Κρήτη το 2024 χαρακτηρίζεται από τους επιστήμονες ως «λιγότερο δραματική» σε σύγκριση με αυτό που ακολούθησε.

Το καλοκαίρι του 2025, η κατάσταση άλλαξε άρδην. Η επιδείνωση ήταν άμεση και ποσοτικοποιημένη.

Από τις αρχές Ιουνίου και καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, οι αναλύσεις του meteo.gr κατέτασσαν σταθερά μεγάλα τμήματα της Κρήτης στις υψηλότερες κατηγορίες κινδύνου: έντονη και ακραία ξηρασία (επίπεδα 4 και 5).

Η κατάσταση αυτή δεν ήταν πλέον ένα τοπικό φαινόμενο, αλλά αφορούσε εκτεταμένες περιοχές του νησιού.

Η κορύφωση της έντασης ήρθε το κρίσιμο τριήμερο 7-9 Αυγούστου 2025.

Τότε, η ανάπτυξη ενός πεδίου υψηλών πιέσεων πάνω από τα Βαλκάνια σε συνδυασμό με τις χαμηλές πιέσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, οδήγησε σε σημαντική ενίσχυση των βόρειων ανέμων, που έφτασαν τα 7-8 μποφόρ.

Αυτός ο συνδυασμός ακραίας ξηρασίας και ισχυρών ανέμων εκτόξευσε στο «κόκκινο» τον κίνδυνο εκδήλωσης και ταχύτατης εξάπλωσης δασικών πυρκαγιών, μετατρέποντας την κρητική ύπαιθρο σε πυριτιδαποθήκη.

Φωτογραφία αρχείου freepik

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Η υποκρισία πίσω από τον «τοπικισμό της ευθιξίας»

Ο πυρετός που δεν πέφτει: Οι θερμοκρασιακές αποκλίσεις ως επιταχυντής

Η ξηρασία δεν είναι απλώς αποτέλεσμα της έλλειψης βροχής. Τροφοδοτείται και επιταχύνεται από τις παρατεταμένα υψηλές θερμοκρασίες, οι οποίες αυξάνουν την εξάτμιση από το έδαφος και τις υδάτινες επιφάνειες, και εντείνουν τις ανάγκες των καλλιεργειών σε νερό. Τα δεδομένα των αποκλίσεων της μέγιστης θερμοκρασίας, σε σχέση με τον μέσο όρο της δεκαετίας 2010-2019, είναι αδιάψευστοι μάρτυρες αυτής της τάσης.

Η πορεία προς την κρίση του 2025 ξεκίνησε νωρίτερα. Τον Ιούνιο του 2024, η Κρήτη βίωσε θερμοκρασίες κατά +3.6°C υψηλότερες από τον μέσο όρο, μια από τις μεγαλύτερες θετικές αποκλίσεις που καταγράφηκαν στη χώρα. Ο Ιούλιος του 2024 ακολούθησε με μια ακραία απόκλιση +3.4°C στην ευρύτερη περιοχή. Αυτό το θερμό υπόβαθρο στέγνωσε το έδαφος και μείωσε τα αποθέματα νερού, θέτοντας τις βάσεις για το επόμενο, ακόμα χειρότερο καλοκαίρι.

Το 2025, η τάση συνεχίστηκε. Ένας ασυνήθιστα θερμός Μάρτιος, με απόκλιση +2.0°C για την Κρήτη, σήμανε ότι το έδαφος δεν πρόλαβε να αναπληρώσει την υγρασία του πριν την έναρξη της θερμής περιόδου. Ο Ιούνιος και ο Ιούλιος του 2025 ήταν επίσης σημαντικά θερμότεροι από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα, με αποκλίσεις που κυμαίνονταν από +1.4°C έως και +2.5°C σε διάφορα τμήματα του νησιού. Αυτός ο συνεχής «πυρετός» του περιβάλλοντος λειτουργεί σωρευτικά. Κάθε μήνας που περνά με θερμοκρασίες πάνω από τον μέσο όρο, προσθέτει ένα ακόμη βάρος στο ήδη επιβαρυμένο υδατικό ισοζύγιο του νησιού.

Το φθινόπωρο της αλήθειας: Μια βροχή δεν φέρνει την άνοιξη

Οι πρόσφατες βροχοπτώσεις του Οκτωβρίου έδωσαν σε πολλούς την ψευδαίσθηση μιας ανάκαμψης. Ωστόσο, η επιστημονική ανάλυση του δείκτη ξηρασίας αποκαλύπτει μια διαφορετική, πολύ πιο σκληρή πραγματικότητα. Οι ειδικοί του meteo.gr εξετάζουν την υγρασία του εδάφους σε δύο επίπεδα: το επιφανειακό (7-28 εκατοστά), που αντιδρά γρήγορα στις βροχοπτώσεις, και το βαθύτερο (28-100 εκατοστά), το οποίο έχει μεγαλύτερη «αδράνεια» και αντικατοπτρίζει το μακροπρόθεσμο υδατικό έλλειμμα.

Η σύγκριση είναι αποστομωτική. Στις 8 Οκτωβρίου 2025, μετά τα επεισόδια βροχής, το επιφανειακό στρώμα εδάφους στο σύνολο σχεδόν της ηπειρωτικής χώρας πέρασε σε κατάσταση «πλεονάσματος υγρασίας». Η Κρήτη, όμως, αποτέλεσε τη μεγάλη εξαίρεση. Εδώ, το έδαφος παρέμεινε στεγνό. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το εύρημα για το βαθύτερο στρώμα. Ενώ την 1η Οκτωβρίου μεγάλο μέρος της Κρήτης βρισκόταν ήδη σε κατάσταση έντονης και ακραίας ξηρασίας, οι βροχές που ακολούθησαν δεν κατάφεραν να αλλάξουν την εικόνα. Στις 8 Οκτωβρίου, μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου και της Κρήτης παρέμενε σε συνθήκες έως και ακραίας ξηρασίας σε αυτό το κρίσιμο για τα υδατικά αποθέματα επίπεδο. Αυτό αποδεικνύει ότι το υδατικό έλλειμμα είναι πλέον τόσο βαθύ, που μερικές σποραδικές βροχές λειτουργούν απλώς ως μια σταγόνα στον ωκεανό.

Το Λασίθι στο μάτι του κυκλώνα: Οι τοπικές συνέπειες

Μέσα σε αυτό το ζοφερό τοπίο, το Λασίθι, όπως τονίζουν οι αναλυτές, «συμμετέχει ενεργά στην κλιμάκωση της ξηρασίας». Οι επιπτώσεις δεν είναι πλέον θεωρητικές, αλλά διαπερνούν οριζόντια την τοπική οικονομία και κοινωνία.

Οι ελαιοκαλλιέργειες, τα φημισμένα πρώιμα κηπευτικά της Ιεράπετρας και οι καλλιέργειες στο Οροπέδιο Λασιθίου υφίστανται παρατεταμένο υδατικό στρες. Οι παραγωγοί βλέπουν την παραγωγή να μειώνεται, την ποιότητα να υποβαθμίζεται και το κόστος παραγωγής να εκτοξεύεται, καθώς η ανάγκη για άρδευση γίνεται επιτακτική και διαρκής. Η κτηνοτροφία, επίσης, πλήττεται από την έλλειψη βοσκοτόπων και την ανάγκη για μεταφορά νερού.

Η εικόνα ενός τόπου που αντιμετωπίζει λειψυδρία έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την υπόσχεση για ποιοτικές διακοπές. Οι ανάγκες των ξενοδοχειακών μονάδων, των πισινών και του αστικού πρασίνου δημιουργούν τεράστια πίεση στα ήδη εξαντλημένα αποθέματα, ειδικά κατά τους θερινούς μήνες.

Τα φράγματα και οι ταμιευτήρες, όπως αυτός των Μπραμιανών, βλέπουν τις στάθμες τους να υποχωρούν σε ανησυχητικά επίπεδα. Η τοπική αυτοδιοίκηση καλείται να διαχειριστεί μια κρίση με περιορισμένα εργαλεία, αναζητώντας λύσεις που απαιτούν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και σημαντικούς πόρους.

Η αποξηραμένη βλάστηση μετατρέπει τις δασικές και αγροτικές εκτάσεις του νομού σε μια αόρατη απειλή, έτοιμη να εκδηλωθεί με τον παραμικρό σπινθήρα και να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, όπως έδειξε ο κίνδυνος του Αυγούστου.

φωτογραφία αρχείου

Η επόμενη μέρα: Από τη διαπίστωση στη δράση

Τα στοιχεία είναι συντριπτικά. Η Κρήτη, και ειδικότερα το Λασίθι, βρίσκεται αντιμέτωπη με μια υδατική κρίση που επιδεινώνεται με ανησυχητικούς ρυθμούς, ως άμεση συνέπεια της κλιματικής αλλαγής. Η αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου δεν μπορεί πλέον να περιορίζεται σε ευχολόγια ή αποσπασματικά μέτρα. Απαιτείται μια ολιστική, μακροπρόθεσμη στρατηγική που θα συνδυάζει την εξοικονόμηση, την ορθολογική διαχείριση και την εξεύρεση νέων υδατικών πόρων. Η επισκευή των πεπαλαιωμένων δικτύων ύδρευσης για τον δραστικό περιορισμό των απωλειών, η προώθηση σύγχρονων μεθόδων άρδευσης, η στροφή σε καλλιέργειες ανθεκτικές στην ξηρασία και η σοβαρή συζήτηση για μεγάλα έργα, είναι βήματα που έπρεπε ήδη να έχουν γίνει. Αλλά κι αυτά που γίνονται σταματάνε.

Πηγή: anatolh.com