Εγκεφαλικό επεισόδιο: Δεν φαντάζεστε… ποια μυαλά αποδυναμώνει με ξέφρενη ταχύτητα

Όλα όσα πρέπει να ξέρετε 

Η γνωστική επιδείνωση αποτελεί μια κοινή αλλά ανησυχητική επιπλοκή που μπορεί να προκύψει στα χρόνια που ακολουθούν ένα εγκεφαλικό επεισόδιο.

Εντούτοις, νέα επιστημονικά δεδομένα προκαλούν έκπληξη: σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο JAMA Network Open, οι επιζώντες εγκεφαλικού που έχουν ολοκληρώσει κάποιο επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ενδέχεται να εμφανίσουν ακόμη πιο απότομη νοητική πτώση.

Η ανατροπή της καθιερωμένης υπόθεσης

Μέχρι πρότινος, οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι το επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί αξιόπιστο δείκτη της λεγόμενης γνωστικής εφεδρείας, δηλαδή της ικανότητας διατήρησης υψηλής λειτουργικότητας παρά τις εγκεφαλικές βλάβες που συσσωρεύονται με την ηλικία. Με βάση αυτή τη θεωρία, η ερευνητική ομάδα της Mellanie V. Springer, M.D., M.S., συν-συγγραφέας της μελέτης από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Michigan, ανέμενε ότι τα άτομα με ανώτερη εκπαίδευση θα παρουσίαζαν βραδύτερη γνωστική παρακμή μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο. Αντιθέτως, τα αποτελέσματα της μελέτης ανέτρεψαν την υπόθεση.

Σε μακροχρόνια ανάλυση των γνωστικών λειτουργιών περισσότερων από 2.000 ασθενών που αξιολογήθηκαν για εγκεφαλικό επεισόδιο μεταξύ 1971-2019, οι απόφοιτοι κολεγίου παρουσίασαν υψηλότερες επιδόσεις στις αρχικές εξετάσεις μετά το συμβάν. Αυτές αφορούσαν τη συνολική γνωστική ικανότητα, συμπεριλαμβανομένων της μνήμης, της προσοχής και της ταχύτητας επεξεργασίας πληροφοριών.

Ωστόσο, το πραγματικά αξιοσημείωτο εύρημα εντοπίζεται στην πορεία αυτών των επιδόσεων. Τα άτομα με οποιοδήποτε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παρουσίασαν ταχύτερη επιδείνωση των εκτελεστικών λειτουργιών, δηλαδή των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την οργάνωση και εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων, όπως η εργασιακή μνήμη και η επίλυση προβλημάτων, σε σύγκριση με εκείνους που διέθεταν μόνο απολυτήριο λυκείου, με κάτω του μέσου όρου επιδόσεις.

Όπως εξήγησε η Springer «η εγκεφαλική ατροφία είναι μια αναπόφευκτη διαδικασία που προκύπτει με την πάροδο του χρόνου, ανεξαρτήτως επιπέδου εκπαίδευσης. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι η ανώτερη εκπαίδευση προσφέρει, αρχικά, αυξημένη γνωστική ανθεκτικότητα. Όμως, όταν το επίπεδο εγκεφαλικής βλάβης μετά από εγκεφαλικό υπερβεί ένα κρίσιμο όριο, η γνωστική αντιστάθμιση φαίνεται να καταρρέει, οδηγώντας σε απότομη έκπτωση».

Η άνοια ως κυρίαρχη απειλή μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο

Παρόλο που ο πρωταρχικός φόβος των ασθενών και των οικείων τους αφορά την πιθανότητα ενός δεύτερου εγκεφαλικού, σύμφωνα με τη Δρ. Deborah A. Levine, M.D., M.P.H., επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και καθηγήτρια εσωτερικής παθολογίας και νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Michigan, «η άνοια συνιστά τη σοβαρότερη απειλή».

Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες που να αποτρέπουν ή να επιβραδύνουν τη γνωστική έκπτωση και την εμφάνιση άνοιας σε ασθενείς μετά από εγκεφαλικό. Η συγκεκριμένη μελέτη συμβάλλει ουσιαστικά στην εμβάθυνση της επιστημονικής κατανόησης και ανοίγει νέες προοπτικές για τον εντοπισμό των υποκείμενων αιτίων και των ομάδων ασθενών υψηλού κινδύνου.

Επίσης, σημαντικό εύρημα της μελέτης είναι ότι η παρουσία πολλαπλών αλληλόμορφων του γονιδίου ApoE4, ενός γενετικού παράγοντα κινδύνου για τη νόσο Αλτσχάιμερ, δεν επηρέασε τη σχέση ανάμεσα στο επίπεδο εκπαίδευσης και τη γνωστική έκπτωση μετά το εγκεφαλικό. Ομοίως, ο αριθμός των επεισοδίων που είχε υποστεί ένας ασθενής δεν φάνηκε να παίζει καθοριστικό ρόλο.

Αυτό υποδηλώνει, σύμφωνα με τη Springer, ότι η κατάρρευση της γνωστικής αντιστάθμισης σε άτομα υψηλής μόρφωσης μπορεί να προκληθεί ακόμη και από ένα και μόνο εγκεφαλικό επεισόδιο, ανεξαρτήτως γενετικής προδιάθεσης. «Ο εντοπισμός των επιζώντων εγκεφαλικού που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης είναι κρίσιμος για την ανάπτυξη μελλοντικών στοχευμένων παρεμβάσεων για την επιβράδυνση της γνωστικής παρακμής», κατέληξε.