Ηράκλειο: Το σχέδιο για τη μονάδα καύσης απορριμμάτων και η αντιπαράθεση που σοβεί

Κριτική υπάρχει και για το γεγονός ότι το σχέδιο για τη μονάδα καύσης βγαίνει σε δημόσια διαβούλευση μέσα στον Αύγουστο

Πλήρη επιβεβαίωση του ρεπορτάζ μας για τη δημιουργία Μονάδας Καύσης Απορριμμάτων στο Ηράκλειο, η οποία θα καλύψει όλη την Κρήτη και μέρος του νοτίου Αιγαίου, με 140.000 τόνους ετησίως για την παραγωγή ενέργειας, έρχεται με τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ).

Η μελέτη που βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, εντάσσεται στον ευρύτερο σχεδιασμό της κυβέρνησης για τη διαχείριση αποβλήτων και αφορά στη δημιουργία, σε όλη τη χώρα, δικτύου έξι μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης απορριμμάτων από αστικά στερεά απόβλητα με τη μέθοδο της καύσης.

Μία από αυτές θα κατασκευαστεί στο Ηράκλειο και σύμφωνα με πληροφορίες του cretaone.gr, έχει «κλειδώσει» και η ακριβής τοποθεσία της, για τη τροφοδοσία της οποίας μάλιστα θα ενδέχεται να αναβαθμιστούν η υφιστάμενη Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) στο Αμάρι στο Ρέθυμνο, αλλά της νέας ΜΕΑ στο Ηράκλειο, ώστε αμφότερες να παράγουν από την επεξεργασία των απορριμάτων τους την «καύσιμη» ύλη που απαιτείται.

Πώς θα λειτουργεί η Μονάδα Καύσης

Η μονάδα στο Ηράκλειο (Δ.Ε.4) θα εξυπηρετεί το σύνολο της Κρήτης, καθώς και νησιωτικές περιοχές του Νότιου Αιγαίου, όπως η Σαντορίνη, η Ρόδος και η Κάρπαθος. Όπως έχουμε δημοσιεύσει, πρόκειται για ένα φιλόδοξο σχέδιο, με ορίζοντα υλοποίησης το 2030, που εντάσσεται στον εθνικό σχεδιασμό για την κυκλική οικονομία και την αποτελεσματική διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ). Είχε ανακοινωθεί από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, το 2019, χωρίς, ωστόσο, μέχρι σήμερα να προχωρήσει. 

Η πρόταση για την Ελλάδα με γνώμονα πληθυσμιακά κριτήρια προβλέπει την ετήσια καύση περίπου 1,3 εκατομμυρίων τόνων απορριμματογενών καυσίμων ΑΕΠΥ (για την Κρήτη 140.000), που προέρχονται από την επεξεργασία σύμμεικτων απορριμμάτων σε υφιστάμενες ή νέες μονάδες διαχείρισης αποβλήτων (RDF/SRF). Τα RDF και SRF είναι προϊόντα της επεξεργασίας σύμμεικτων σκουπιδιών, δηλαδή κοινά σκουπίδια που έχουν υποστεί επεξεργασία σε Μονάδες Διαχείρισης Απορριμμάτων (π.χ. Αμάρι) και έχουν μετατραπεί σε ένα είδος πέλετ.

SRF είναι καλύτερης ποιότητας και το RDF είναι υποδεέστερης ποιότητας. Παράλληλα, επιπλέον των 1,3 εκατ. τόνων, 150.000 τόνοι υψηλότερης ποιότητας καυσίμου θα συνεχίσουν να διοχετεύονται στην τσιμεντοβιομηχανία, η οποία ήδη αξιοποιεί ενεργειακά μέρος των απορριμμάτων.

Η Μονάδα στο Ηράκλειο θα υλοποιηθεί μέσω συμβάσεων παραχώρησης διάρκειας 25 ετών με τη συμμετοχή ιδιώτη επενδυτή, στον οποίο θα εξασφαλίζεται εγγυημένη ποσότητα απορριμματογενούς υλικού για επεξεργασία, καθώς και προβλεπόμενη τιμή πώλησης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας. 

Οι αντιδράσεις

Μέσω του σχεδίου η κυβέρνηση φιλοδοξεί να μεταβεί από το υφιστάμενο γραμμικό μοντέλο διαχείρισης των υπολειμμάτων επεξεργασίας απορριμμάτων (μέσω υγειονομικής ταφής) σε ένα σύγχρονο, αποδοτικό, φιλικό προς το περιβάλλον και ανταγωνιστικό κυκλικό μοντέλο διαχείρισης (ενεργειακή αξιοποίηση) μέχρι το 2030. Στόχος του σχεδίου είναι τόσο η μείωση έως το 2030 της ποσότητας των αστικών στερεών αποβλήτων που καταλήγουν σε ΧΥΤΥ το πολύ σε 10% κ.β. των παραγόμενων αστικών στερεών αποβλήτων, όσο και η συνακόλουθη προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, σε συμμόρφωση με τους σχετικούς όρους και τις προϋποθέσεις της εθνικής και της ενωσιακής νομοθεσίας και με εφαρμογή των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών.

Ωστόσο δεν λείπουν οι αντιδράσεις για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της συγκεκριμένης επιλογής.

Ταυτόχρονα, κριτική υπάρχει και για το γεγονός ότι το σχέδιο βγαίνει σε δημόσια διαβούλευση μέσα στον Αύγουστο.

Από τη μία πλευρά, λέγεται πως οι εγκαταστάσεις τύπου «waste-to-energy» παράγουν ηλεκτρική ενέργεια μέσω των αποβλήτων και η διαδικασία είναι καλύτερη για το περιβάλλον εάν συγκριθεί με τους χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων. Ωστόσο, νεότερες μελέτες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, υποστηρίζοντας ότι η ρύπανση που παράγεται από αυτές τις «waste-to-energy» εγκαταστάσεις βλάπτει το περιβάλλον και την υγεία σε βαθμό ανησυχητικά υψηλό. Σύμφωνα με το Politico, «η Ε.Ε. έχει μειώσει δραστικά τη χρηματοδότηση τέτοιου τύπου έργων, ενώ οι δήμοι εξακολουθούν να αποπληρώνουν τα χρέη που συσσώρευσαν για τη χρηματοδότησή τους».

Πώς θα λειτουργεί η νέα Μονάδα Καύσης Απορριμμάτων στην Κρήτη

Σήμερα σε επίπεδο Ε.Ε. λειτουργούν περίπου 500 μονάδες μετατροπής αποβλήτων σε ενέργεια, καίγοντας περίπου το ένα τέταρτο των καθημερινών σκουπιδιών της Ευρώπης. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές τους, αυτές οι οι μονάδες είναι απαραίτητες προκειμένου η Ευρώπη να επιτύχει τον στόχο που έχει θέσει να στέλνει λιγότερο από το 10% των οικιακών απορριμμάτων σε χώρους υγειονομικής ταφής έως το 2035.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακυκλώνει μεγαλύτερο ποσοστό αποβλήτων σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη περιοχή παγκοσμίως. Ωστόσο, συνεχίζει να απορρίπτει σημαντικές ποσότητες σκουπιδιών μέσω ταφής. Ενδεικτικά, το 2023 περισσότεροι από 50 εκατομμύρια τόνοι αστικών αποβλήτων οδηγήθηκαν σε χώρους υγειονομικής ταφής. Την ίδια χρονιά, περίπου 58 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων αποτέλεσαν αντικείμενο καύσης, με σχεδόν το σύνολο αυτής της ενέργειας να αξιοποιείται για την παραγωγή ενέργειας. Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, ωστόσο, προτεραιότητα θα πρέπει να δίνεται στην επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των αποβλήτων έναντι της καύσης και της ταφής.

Στον αντίποδα, σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις στο σχεδιασμό δεν γίνεται καθόλου αναφορά στους άλλους στόχους μείωσης της παραγωγής σκουπιδιών, της κυκλικής οικονομίας και της αύξησης του ποσοστού ανακύκλωσης και του ποσοστού κομποστοποίησης. Ενδεικτικά, υπενθυμίζεται πως βασικός στόχος και Οδηγία για την Ελλάδα είναι η επίτευξη 60% ποσοστού ανακύκλωσης μέχρι το 2030, και 65% μέχρι το 2035.

Παράλληλα, επιστημονικές φωνές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, επισημαίνοντας ότι δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τις επιπτώσεις που ενδέχεται να αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι περιοχών γύρω από μονάδες αποτέφρωσης.

Στον αντίποδα φορείς λειτουργίας αυτών των εγκαταστάσεων υποστηρίζουν ότι η πρόοδος της τεχνολογίας σε συνδυασμό με την αποτελεσματική διαλογή απορριμμάτων μπορεί να περιορίσει σημαντικά τη ρύπανση. Παρ’ όλα αυτά, οι ανησυχίες των τοπικών κοινωνιών αυξάνονται – χαρακτηριστικό είναι ότι σε χώρες όπως η Ιταλία και η Γαλλία παρατηρούνται ολοένα και περισσότερες αντιδράσεις.

Αυτός είναι ο λόγος που η Ένωση δεν χρηματοδοτεί μέσω προγραμμάτων την εγκατάσταση και λειτουργία μονάδων αποτέφρωσης αποβλήτων.

Το κόστος

Το κόστος για τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα κυμαίνεται από 100 έως 140 ευρώ ανά τόνο αποβλήτων, ήτοι 18.000.000 ευρώ με μία μέση τιμή 120 ευρώ/τόνο, χωρίς την πρόβλεψη ειδικού “premium gate fee” 10 ευρώ/τόνο για πλεονάζουσες ποσότητες. Με αυτόν τον τρόπο ο επενδυτής προσφέρει ένα «γενναίο» κίνητρο στο Δημόσιο για ανεξάντλητη καύσιμη ύλη στη Μονάδα, πλέον της συμβατικής υποχρέωσης του τελευταίου. Η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια θα πωλείται στο δίκτυο με εγγυημένη τιμή 80,92 ευρώ/MWh, ενώ θα προκύπτουν και έσοδα από την πώληση σκραπ μετάλλων (50 ευρώ/τόνο).

Μολονότι, αναγνωρίζεται πως το συνολικό κόστος της ενεργειακής αξιοποίησης είναι υψηλότερο από αυτό της ταφής έως και 25%, χαρακτηρίζεται ως απευκταίο αναπόφευκτο μέτρο για τη συμμόρφωση της Ελλάδας με τους στόχους της ΕΕ για τη διαχείριση των αποβλήτων μας, σύμφωνα με τους οποίους η δέσμευση της χώρας είναι να θάβει μόνο το 10% των σκουπιδιών που παράγει.

Σε κάθε περίπτωση όπως σημειώνουν ειδικοί στο Cretaone το πρόβλημα εντοπίζεται στη διαλογή στην πηγή, αλλά και στην αδυναμία ανάκτησης καλής ποιότητας ανακυκλώσιμου υλικού από τις υφιστάμενες Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ), με αποτέλεσμα και το ανακυκλώσιμο να καταλήγει για ταφή στους ΧΥΤΑ μαζί με τα σύμμεικτα σκουπίδια.

Θάβουν στην Κρήτη 120 φορτηγά πλαστικού από την «υπερσύγχρονη» Μονάδα στο Αμάρι

Η επόμενη φάση περιλαμβάνει τη μελέτη των σχολίων και παρατηρήσεων και προτάσεων από πολίτες και φορείς πάνω στην ΣΜΠΕ. Μετά τη ΣΜΠΕ σειρά παίρνει η έγκριση της ΣΜΠΕ με Κοινή Υπουργική Απόφαση, η θεσμική οριοθέτηση του εγχειρήματος από τα συναρμόδια υπουργεία με την έγκριση από τις αρμόδιες αρχές και στη συνέχεια η προκύρηξη διαγωνισμού.

Το κείμενο της ΣΜΠΕ βρίσκεται αναρτημένο εδώ