Κρήτη: Τα δυστυχήματα στα οποία εμπλέκονται ηλικιωμένοι οδηγοί και οι προτάσεις των ειδικών για τα διπλώματα

Εχει το τιμόνι όριο ηλικίας στην Κρήτη; 

Είχε νυχτώσει και ο 18χρονος οδηγός μιας μοτοσικλέτας κατευθυνόταν προς τις Μοίρες Ηρακλείου στην Κρήτη, όταν ένα αυτοκίνητο παραβίασε πινακίδα Stop, τον εμβόλισε στη δεξιά πλευρά και τον εκσφενδόνισε με ορμή στο αντίθετο ρεύμα, τουλάχιστον δέκα μέτρα μακριά. Στο αυτοκίνητο βρισκόταν ένας 85χρονος, στερούμενος άδειας ικανότητας οδήγησης, καθώς δεν είχε φροντίσει να την ανανεώσει. Τα παιδιά του φέρεται να τον είχαν προτρέψει εδώ και καιρό να αφήσει το τιμόνι, αλλά εκείνος δεν μπορούσε να το αποδεχθεί.

Το ατύχημα έγινε πριν από λίγα χρόνια, η ασφαλιστική εταιρεία αποζημίωσε τον νεαρό, ο οποίος διαγνώστηκε με ποσοστό αναπηρίας 35% και πλέον έχει στραφεί κατά του ηλικιωμένου οδηγού για να διεκδικήσει από εκείνον το χρηματικό ποσό που απέδωσε στον τραυματία. Πιο πρόσφατα, άλλα διαδοχικά και θανατηφόρα τροχαία ανά την Ελλάδα απασχόλησαν την επικαιρότητα.

Τον περασμένο μήνα στο Νέο Ψυχικό μια 88χρονη οδηγός έχασε τον έλεγχο, προσέκρουσε σε σταθμευμένο όχημα, έπειτα πέρασε στο αντίθετο ρεύμα, συγκρούστηκε με ένα βανάκι και παρέσυρε δύο μοτοσικλέτες. Ενας άνθρωπος έχασε τη ζωή του, άλλοι πέντε τραυματίστηκαν. Πριν από λίγες ημέρες ένα αγροτικό που οδηγούσε 82χρονος εξήλθε από αγροτικό δρόμο έξω από τον Βόλο, παραβίασε προτεραιότητα και χτύπησε πλαγιομετωπικά μια μηχανή μεγάλου κυβισμού. Το ζευγάρι των αναβατών, ηλικίας 31 και 32 ετών, έχασε τη ζωή του.

Τα κριτήρια

Αυτά και άλλα συμβάντα έφεραν εκ νέου στο προσκήνιο το ζήτημα της οδηγικής ικανότητας σε συσχέτιση με την ηλικία. Εκπρόσωποι συλλόγων που δραστηριοποιούνται στα θέματα οδικής ασφάλειας, καθώς και εκπαιδευτές οδήγησης που μίλησαν στην «Καθημερινή» επισημαίνουν ότι η σχετική συζήτηση δεν διεξάγεται πάντα στη σωστή βάση. Τονίζουν ότι υπάρχουν πιο σημαντικά ζητήματα που πρέπει να προτάσσονται, όπως η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ, και υποστηρίζουν ότι η ηλικία από μόνη της δεν αποτελεί κριτήριο, αλλά κάθε περίπτωση πρέπει να κρίνεται εξατομικευμένα.

Ο Γιώργος Γιαννής, καθηγητής Διαχείρισης και Ασφάλειας της Κυκλοφορίας και διευθυντής του τομέα Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδομής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, εξηγεί ότι η ελληνική νομοθεσία είναι μεν αυστηρή, αλλά το πρόβλημα είναι πώς αυτή εφαρμόζεται. Οι οδηγοί άνω των 65 ετών μπορούν να ανανεώσουν το δίπλωμα για τριετία, εφόσον εξεταστούν από παθολόγο και οφθαλμίατρο. Οι άνω των 80 ετών ανανεώνουν για διετία, αφού εξεταστούν επίσης και από ωτορινολαρυγγολόγο και από νευρολόγο ή ψυχίατρο.

Σύμφωνα με στοιχεία του Παρατηρητηρίου Οδικής Ασφάλειας στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, τα οποία βασίζονται σε δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ και της Αστυνομίας, το 2022 καταγράφηκαν 103 νεκροί οδηγοί ηλικίας 65 ετών και άνω, ενώ αντίστοιχα οι θανόντες από 25 έως 44 ετών ήταν 138. Το ίδιο έτος είχαν εμπλακεί σε τροχαία συμβάντα 1.853 οδηγοί άνω των 65 ετών, ενώ η πολυπληθέστερη κατηγορία ήταν εκείνη των 25 έως 34 ετών με 3.484 εμπλεκομένους. Οπως παρατηρεί ο κ. Γιαννής, στην Ελλάδα οι νεκροί ηλικιωμένοι μειώνονται πιο αργά σε σχέση με άλλες κατηγορίες. Ενδεικτικά, από το 2012 έως το 2022 οι νεκροί οδηγοί άνω των 65 ετών μειώθηκαν κατά 17%, ενώ οι 18 έως 24 ετών ήταν λιγότεροι κατά 30%.

Ο Γιάννης Λιονάκης, πρόεδρος του Εθελοντικού Συλλόγου Πρόληψης Τροχαίων Ατυχημάτων με έδρα την Κρήτη, εστιάζει την προσοχή του στον τρόπο ανανέωσης των αδειών. Αναφέρει ότι παλαιότερα οι υποψήφιοι άνω των 80 ετών εξετάζονταν από δευτεροβάθμιες ιατρικές επιτροπές σε δημόσια νοσοκομεία. «Οταν σταμάτησε η λειτουργία των επιτροπών για οικονομικούς λόγους και πήγαιναν σε ιδιώτες γιατρούς, έπεσε δραματικά ο αριθμός των αδειών που αφαιρούνταν», λέει.

Η κατάρρευση των φίλτρων – Παλαιότερα οι υποψήφιοι άνω των 80 ετών εξετάζονταν από δευτεροβάθμιες ιατρικές επιτροπές σε δημόσια νοσοκομεία. «Οταν σταμάτησε η λειτουργία των επιτροπών για οικονομικούς λόγους και πήγαιναν σε ιδιώτες γιατρούς, έπεσε δραματικά ο αριθμός των αδειών που αφαιρούνταν».

Περιγράφει, ως παράδειγμα, την περίπτωση ενός 91χρονου, ο οποίος είχε ζητήσει από τον γιο του 500 ευρώ για να ανανεώσει το δίπλωμα και στη σύντομη διαδρομή που συνήθιζε να καλύπτει με το αυτοκίνητο είχε τη γυναίκα του στη θέση του συνοδηγού προκειμένου να τον ενημερώνει για τα σήματα στον δρόμο.

Ο δικηγόρος Σπήλιος Σπηλιόπουλος εκπροσωπεί δύο νεαρά θύματα τροχαίων. Στη μια περίπτωση, όπως περιγράφει, ο 75χρονος οδηγός που έπεσε στον εντολέα του είχε θέματα όρασης και ελέγχεται εάν εκείνη την ημέρα φορούσε τα γυαλιά του. Στο άλλο περιστατικό ευθυνόταν ένας 80χρονος. Από την πλευρά του θύματος εκτιμάται ότι η διαδικασία ανανέωσης του διπλώματος δεν ήταν εξονυχιστική και λεπτομερής. Ενα ζήτημα που τίθεται συνήθως είναι εάν οι ιατρικές εξετάσεις γίνονται ενδελεχώς ή με διαδικασίες-εξπρές.

Με αφορμή το θανατηφόρο τροχαίο στο Ψυχικό τον Φεβρουάριο, ο Πανελλήνιος Σύλλογος Εκπαιδευτών Οδήγησης είχε ανακοινώσει ότι η στοχοποίηση των ηλικιωμένων είναι μια μορφή ρατσισμού και επισήμανε ότι απαιτείται διεπιστημονική προσέγγιση που θα διαμορφώσει σύγχρονα πρωτόκολλα αξιολόγησης.

«Οχι οριζόντια»

«Αλλιώς γηράσκει ο καθένας», παρατηρεί ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Εκπαιδευτών Οδήγησης, Αρης Ζωγράφος. «Και τα αυτοκίνητα αλλάζουν και το προσδόκιμο ζωής. Οποιοδήποτε οριζόντιο μέτρο θα ήταν απαράδεκτο, κάθε οδηγός πρέπει να αξιολογείται ατομικά». Ως σύλλογος έχουν καταθέσει στο παρελθόν την πρόταση για δημιουργία διπλώματος κινητικότητας, το οποίο θα βασίζεται στη διά βίου εκπαίδευση και αξιολόγηση των οδηγών. Δεν θα ελέγχονται μόνο φυσικές και γνωστικές ικανότητες, αλλά πώς ανταποκρίνονται σε πραγματικές συνθήκες οδήγησης. «Το προτείναμε, αλλά δεν υπάρχει πολιτική βούληση για να προχωρήσει», λέει ο κ. Ζωγράφος.

Σχετικά με τα στατιστικά στοιχεία που συλλέγονται επισημαίνει ότι για να υπάρξει πληρέστερη εικόνα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα χιλιόμετρα που διανύει το όχημα, καθώς ένας οδηγός μεγαλύτερης ηλικίας ενδέχεται να μην κυκλοφορεί το ίδιο συχνά με νεότερους ή να καλύπτει μικρότερες αποστάσεις.

Το τραύμα τού να χάνεις τα κλειδιά

Ο ψυχίατρος Σπύρος Καλημέρης θυμάται να βλέπει σε κάποιες συνεδρίες ανθρώπους που, μεταξύ άλλων, ανέφεραν ότι ανησυχούσαν για τους γονείς τους και να λένε ότι ζορίζονται, γιατί εκείνοι εξακολουθούσαν να οδηγούν παρότι τους προέτρεπαν να σταματήσουν. Η στάση του οικογενειακού περιβάλλοντος σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να είναι κομβική. Πότε και πώς θα μπορούσε κάποιος να παρέμβει, χωρίς να προσβάλει ή να προκαλέσει την αντίθετη αντίδραση;

Ο Γιάννης Λιονάκης, πρόεδρος του Εθελοντικού Συλλόγου Πρόληψης Τροχαίων Ατυχημάτων, τονίζει ότι οι ηλικιωμένοι δεν αντιδρούν στη στέρηση της οδήγησης γιατί υπερεκτιμούν τις δυνατότητές τους, αλλά γιατί εκλαμβάνουν αυτή την απαγόρευση ως απώλεια αυτονομίας. «Θεωρούν ότι περιορίζεις την ελευθερία των κινήσεών τους. Αλλες χώρες που αφαιρούν διπλώματα έχουν οργανώσει καλύτερα συστήματα μεταφοράς ή προσφέρουν πιο φθηνή χρέωση», λέει.

«Αν του αφαιρέσεις την κινητικότητα τον στέλνεις στο σπίτι του, στην απομόνωση, ίσως και στην κατάθλιψη. Θα έπρεπε να υπάρχουν υποδομές που θα διευκόλυναν έπειτα τη μετακίνηση», παρατηρεί και ο Αρης Ζωγράφος, πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Εκπαιδευτών Οδήγησης. Πρόσφατα ο σύλλογος είχε προτείνει, πέρα από τη βελτίωση των δημόσιων συγκοινωνιών, τη δημιουργία υπηρεσιών μεταφοράς για ηλικιωμένους, καθώς και την οικονομική υποστήριξη της χρήσης ταξί ή άλλων μέσων μέσω ειδικών κουπονιών.

Εναλλακτική προσέγγιση στο γήρας

«Πρέπει η κάθε περίπτωση να κρίνεται εξατομικευμένα. Οσο μεγαλώνουμε μειώνονται οι νοητικές αλλά και σωματικές ικανότητες, και μας επηρεάζει ψυχολογικά αυτό. Εάν κάποιος μπορεί πλέον να κάνει λιγότερα από πριν, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη ή αγχώδη διαταραχή. Αυτή η φθορά συμβολικά υποδηλώνει βαθύτερα και τον ίδιο τον θάνατο. Μπορεί καθετί που δεν δύναται κάποιος πλέον να κάνει, να του θυμίζει ότι πλησιάζει προς τα εκεί. Για πολλούς είναι δύσκολο να το αντέξουν. Η απώλεια της αυτονομίας, ότι δεν μπορεί κάποιος να βγει μια βόλτα με το αυτοκίνητο, να ψωνίσει ή να φέρει εις πέρας μια υποχρέωση, μπορεί να επηρεάσει και την ψυχική κατάσταση», εξηγεί ο κ. Καλημέρης.

Οπως υπογραμμίζει ο ίδιος, πάντως, με όση προσοχή και αν κάποιος συγγενής διατυπώσει την ανησυχία του, ο ηλικιωμένος θα αντιμετωπίσει στο τέλος τη στέρηση της οδήγησης σαν μια απώλεια. Κάποια στιγμή θα κληθεί να συμβιβαστεί με αυτή την εξέλιξη, αλλά το πώς ή πότε θα συμβεί αυτό εξαρτάται κυρίως από τον τρόπο που ο καθένας αντιδρά. «Εάν το μεταφέρει επιθετικά ή αγχωτικά προς τον ηλικιωμένο, μπορεί εκείνος να μην το δεχτεί εύκολα», σημειώνει ο κ. Καλημέρης. «Εξαρτάται, όμως, και από τα ατομικά χαρακτηριστικά κάποιου. Υπάρχουν άνθρωποι πιο δεκτικοί και ψύχραιμοι και άλλοι πιο αντιδραστικοί και απόλυτοι», επισημαίνει.

Πηγή: kathimerini.gr