Σκάνδαλο στον ΟΠΕΚΕΠΕ: Η «νόμιμη»… παρανομία και η… «ρετσινιά» στους Κρητικούς αγρότες 

Τι δηλώνει στο Cretaone η μοναδική Ελληνίδα παραγωγός Κεχριού στην Ελλάδα, Μαρία Μπότη

Στον κάμπο της Θεσσαλίας και στα φόρουμ της παγκόσμιας αγροδιατροφής, μια Ελληνίδα τολμά να αναστήσει ένα δημητριακό που χάθηκε για 100 ολόκληρα χρόνια: το κεχρί. Η Μαρία Μπότη, πρώτη και μοναδική καλλιεργήτρια κεχριού στη χώρα, επαναφέρει μια πανάρχαια τροφή με νέες τεχνολογίες, επιμένοντας πως η Ελλάδα μπορεί να σταθεί ξανά πρωταγωνίστρια στη διατροφή του μέλλοντος.

Πρόσφατα βρέθηκε στο FAO, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Γεωργίας και Τροφίμων, ενώ συμμετέχει και στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα EIT Food – Empowering Women in AgriFood, μαζί με άλλες γυναίκες που αναπτύσσουν την καινοτομία, από όλη την Ελλάδα.

Στη συνέντευξή της μιλά με πάθος για τη γη, τον αγρότη-επιχειρηματία, τη γυναικεία ηγεσία στον πρωτογενή τομέα και φυσικά, για το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, που συγκλόνισε παραγωγούς και κοινωνία.

Η επιστροφή του κεχριού: «Παράδοση και πρόοδος στο ίδιο χωράφι»

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Καιρός – Κολυδάς: «Προσοχή, έρχονται μεγάλα ύψη βροχής Τρίτη και Τετάρτη – Πως επηρεάζεται η Κρήτη

Η Μ. Μπότη οραματίζεται μια ολοκληρωμένη σειρά προϊόντων από κεχρί, «Το βασικό προϊόν είναι η αλευροποίηση. Μέσα από αυτό δημιουργούμε ζυμαρικά, μπάρες δημητριακών, μακαρόνια και, ναι, ακόμη και μπύρα χωρίς γλουτένη – η πρώτη στην Ελλάδα από αυτούσιο δημητριακό. Made in Greece, όπως πρέπει».

Γιατί κεχρί;

• Χαμηλές ανάγκες σε νερό
• Ανθεκτικότητα στην ξηρασία
• Ιδανικό για κοιλιοκάκη και όσους αποφεύγουν τη γλουτένη
• Θρεπτικό προφίλ υψηλής αξίας

Η ίδια το συνοψίζει σε έναν άξονα: «Το κεχρί είναι Κοινωνία – Οικονομία – Περιβάλλον»

Η καλλιέργεια ξεκίνησε από 500 δικά της στρέμματα, αλλά πλέον μιλάμε για χιλιάδες μέσα από ομάδα παραγωγών. Και όπως παραδέχεται γελώντας, «Έκανα ανάποδο marketing. Πρώτα παρήγαγα το προϊόν και μετά έψαξα που θα το πουλήσω. Είχα μια υπερ-πίστη ότι δεν γίνεται να μη δικαιωθεί αυτή η προσπάθεια.»

«Όλοι κάνουν χαρτογράφηση της αγοράς. Εγώ έκανα το αντίθετο. Πρώτα έφερα το προϊόν και μετά αναζήτησα τη θέση του.»

Εξαγωγές; Ακόμη όχι. «Θα ταξιδέψει κάποια στιγμή το προϊόν, και όταν ταξιδέψει θέλω να ταξιδέψουμε πολλοί μαζί. Μόνη, η επιτυχία, δεν με αφορά».

Δεν φοβάται τον ανταγωνισμό, δεν διψά για αποκλειστικότητα. Αναζητά συμμάχους, συνοδοιπόρους. Και μάλλον, αυτό είναι που κάνει την διαδρομή της όχι απλώς επιχειρηματική, αλλά πολιτισμική. Η επιχειρηματική της φιλοσοφία; Μια φράση που ξεχωρίζει, σχεδόν αξιακή, «Ένας ίσον κανένας», μας λέει, «Αν το κρατήσω μόνο για μένα, είναι σαν να μην έγινε ποτέ. Όλα τα ωραία πρέπει μοιράζονται.»

«Το επιχειρείν είναι παραπάνω από αυτά που έχεις» – Η κραυγή αγωνίας για τη χρηματοδότηση και τη στήριξη του πρωτογενούς τομέα

Όταν η κουβέντα φτάνει στο ζήτημα της χρηματοδότησης, η Μαρία Μπότη δεν ωραιοποιεί την πραγματικότητα, «Δεν υπάρχουν χρηματοδοτήσεις. Δεν υπάρχει στήριξη. Κάποια προγράμματα κατά καιρούς ανακοινώθηκαν, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις δεν ανταποκρίνονται στη ζωή όπως τη ζούμε. Δεν σκύβουμε πάνω από τους ανθρώπους που θέλουν να επενδύσουν και να συνεχίσουν.»

Όπως μας εξηγεί, χωρίς να χάνει την αισιοδοξία της, «Δεν υπάρχει τραπεζικό σύστημα που να στηρίζει. Δεν υπάρχει βοήθεια. Μπορεί να έχεις την ιδέα, αλλά να μην έχεις τη δυνατότητα να την αξιοποιήσεις. Κι όταν δεν υπάρχει σταθερότητα, είναι λογικό να φοβάσαι να επενδύσεις τα χρήματά σου. Κι αν τα χάσεις; Πάλι χαμένος είσαι.»

«Το επιχειρείν είναι το παραπάνω από αυτά που έχεις. Είναι το μυαλό σου. Είναι όταν οι σκέψεις ξεφεύγουν από τις δυνατότητες, όταν οι ικανότητες ξεπερνούν τα μέσα που διαθέτεις.»

Η ίδια γνωρίζει τι σημαίνει αυτό. Δεν μιλά θεωρητικά, καθώς μεγάλωσε μέσα σε επιχειρηματική οικογένεια. «Πάντα κάναμε το παραπάνω από αυτό που ζητούσε η αγορά. Αυτή είναι στάση ζωής. Και όταν είσαι καινοτόμος, βλέπεις μια ιδέα εκεί που οι άλλοι δεν βλέπουν τίποτα. Τότε χρειάζεσαι εμπνευστές, ανθρώπους που θα πιστέψουν. Και, φυσικά, επενδυτές».

«Ένας άνθρωπος μόνος του δεν μπορεί να φέρει αλλαγή. Επτά χρόνια υπηρετώ αυτή την ιδέα με την ίδια σταθερότητα. Αλλά κάποια στιγμή, αν θέλεις να προοδεύσει ένας άνθρωπος, πρέπει να του δώσεις και τα εφόδια. Όχι βαρίδια.»

Τονίζει, χωρίς υπερβολές, ότι αυτή η έλλειψη στήριξης εκδιώκει τα πιο λαμπρά μυαλά της υπαίθρου, «Υπάρχουν τόσα νέα παιδιά με σπουδαίες ιδέες. Δεν είμαι η μόνη. Δεν ανακάλυψα το φεγγάρι. Και όμως, πολλοί εγκαταλείπουν γιατί δεν τους δίνεται η δυνατότητα να αποκτήσουν μηχανήματα, να προχωρήσουν. Εγώ η ίδια απορρίφθηκα από πρόγραμμα νέων αγροτών. Κι έχω δεχθεί bullying. ‘Μια γυναίκα, τι τα θέλει όλα αυτά;’ μου είπαν.»

Και εδώ ανακαλεί τα λόγια του Βασίλη Παπακωνσταντίνου, «Φοβάμαι αυτά που θα γίνουν για μένα, χωρίς εμένα. Έγιναν πράγματα χωρίς τη φωνή μας. Και αυτό δεν είναι απλώς μια ιστορία, είναι καταστροφή. Νέοι άνθρωποι έφυγαν από το επάγγελμα, γιατί δεν τους δόθηκε η δυνατότητα να αποκτήσουν μηχανήματα, μέσα από προγράμματα που είχαν αιτηθεί. Πώς να εμπιστευτείς ένα κράτος που σου στερεί τα εργαλεία πριν καν ξεκινήσεις;»

Όταν την ρωτώ γιατί συχνά βλέπουμε φωτογραφίες της μέσα σε υπουργικά γραφεία, εκείνη απαντά χωρίς δισταγμό, «Το θεωρώ αυτονόητο. Αν δεν συζητήσουν με εμάς, με ποιους θα συζητήσουν; Δεν γίνεται να έχουμε μεταφραστές στις σκέψεις μας. Θα γίνει σαν το σπασμένο τηλέφωνο. Θα φτάσει άλλη λέξη στα αυτιά τους.»

Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, οι «νόμιμες παρανομίες» και η στοχοποίηση των Κρητικών

Η υπόθεση με τις παράτυπες επιδοτήσεις του ΟΠΕΚΕΠΕ άφησε βαθύ αποτύπωμα στον αγροτικό κόσμο, προκαλώντας οργή, δυσπιστία και ένα συλλογικό αίσθημα αδικίας. Η Μαρία Μπότη, χωρίς να μασάει τα λόγια της, τοποθετείται:

«Αυτό που αποκαλύφθηκε το τελευταίο διάστημα ήταν κάτι που λέγαμε χρόνια, «το έβλεπα, δεν το πίστευα». Ξέραμε ότι “κάτι συμβαίνει με τα χρήματα“, αλλά όχι σε αυτό το μέγεθος».

Η ίδια επιμένει πως η δημόσια συζήτηση πρέπει να απαγκιστρωθεί από τις εύκολες γενικεύσεις, «Δεν ήταν ο απλός κόσμος. Μιλάμε για ένα μικρό ποσοστό, με τεράστια όμως απώλεια πόρων. Δεν μπορείς να αποκαλείς απατεώνα όποιον έλαβε επιδότηση. Κάποιοι πήραν παραπάνω, ναι. Αυτό όμως μπορεί να ανταποκρίνεται στη δουλειά τους. Πρέπει επιτέλους να σταματήσει αυτός ο αυτόματος στιγματισμός».

Κατά τη Μ. Μπότη, το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν βρίσκεται μόνο στις παρατυπίες, αλλά στη νομιμοποιημένη δυσλειτουργία, «Κάποιοι παρανόμησαν νομίμως. Ο νόμος το επέτρεπε. Δεν ήταν μια μυστική απάτη πίσω από κλειστές πόρτες, ήταν μια διαδικασία με τις “ευλογίες του ΟΠΕΚΕΠΕ».

Και εδώ, αλλάζει τόνο. Μιλά για κάτι βαθύτερο, την απουσία ελέγχου και διαφάνειας στη διαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων.

«Πηγαίνουν στην Ε.Ε., ζητούν χρήματα για τους αγρότες και μετά τα διαχειρίζονται χωρίς να ξέρουμε πού πηγαίνουν. Πήραμε τα κονδύλια; Ωραία. Πώς τα διοχετεύσαμε; αξιοποιήθηκαν; περίσσεψαν; Γιατί πληρώνουμε συνεχώς ποινές στην ΚΑΠ;»

Γιατί οι αγρότες κατεβαίνουν στους δρόμους και γιατί η ίδια θα απεργούσε

Δεν δικαιολογεί τα πάντα, αλλά εξηγεί, «Οι αγρότες απεργούν, ναι. Αλλά για λάθος λόγους, πολλές φορές. Εγώ θα απεργούσα όχι για αυτό που έγινε, αλλά γι’ αυτό που μας έφερε εδώ: την απουσία ελέγχου, οργάνωσης και δικαιοσύνης.» Και συμπληρώνει, «Αν θέλουμε νέους ανθρώπους στη γη, χρειαζόμαστε κράτος που δεν λειτουργεί με βαρίδια αλλά με εφόδια.»

Η Κρήτη, ο πόνος και η «ρετσινιά»

Η συζήτηση οδηγείται αναπόφευκτα στη στοχοποίηση των Κρητικών παραγωγών, «Λάτρεψα την Κρήτη. Γνώρισα ανθρώπους τίμιους, περήφανους, με λάδι, με κρασί, με παράδοση. Δεν είναι απατεώνες οι Κρητικοί, αδικημένοι είναι. Όλα μπορεί να τα αντέξει κανείς – εκτός από την αδικία. Και η αδικία είναι το μόνο αμάρτημα που δεν φτάνει στο δικαστήριο.»

Και εξηγεί με ακρίβεια το ζήτημα των δενδρωδών καλλιεργειών και των ασύμμετρων επιδοτήσεων, κάτι που “γονάτισε” τους Κρητικούς επί χρόνια.

«Η περίπτωση της Κρήτης είναι χαρακτηριστική. Οι περισσότεροι καλλιεργητές έχουν μικρές εκτάσεις, κυρίως δενδρώδεις καλλιέργειες, όπως τα αμπέλια και οι ελιές. Κι όμως, σε καμία ΚΑΠ δεν υπήρξε μια ουσιαστική πρόβλεψη για αυτούς τους ανθρώπους. Τι σήμαινε αυτό στην πράξη; Ότι κάθε φορά που έφτανε η ώρα της αποζημίωσης ή της επιδότησης, η αδικία ήταν σχεδόν προδιαγεγραμμένη.

Φανταστείτε έναν άνθρωπο με 50 στρέμματα αμπέλι – τεράστια έκταση για τα δεδομένα πολλών νησιωτικών περιοχών. Όταν ερχόταν η στιγμή να ενισχυθεί οικονομικά, έβλεπε στον λογαριασμό του 10 ή 15 χιλιάδες ευρώ. Χρήματα που σε καμία περίπτωση δεν καλύπτουν ούτε τα ημερομίσθια για το κλάδεμα ή τον τρύγο. Δεν “βγαίνουν” τα βασικά έξοδα παραγωγής.

Αντίστοιχα, κάποιος με 50 στρέμματα δέντρων, σε όρους πραγματικού κόστους και εργασίας, ισοδυναμεί με 500 στρέμματα σιτηρών. Κι όμως, οι επιδοτήσεις υπολογίζονταν στρεμματικά, χωρίς αναλογικότητα. Την ίδια στιγμή, στον ΕΛΓΑ πληρώναμε ασφάλιστρα “ανά δέντρο”, αλλά όταν ερχόταν η ώρα της αποζημίωσης, η αξιολόγηση γινόταν… ανά στρέμμα. Πώς μπορεί να σταθεί μια τέτοια λογική;

Το αποτέλεσμα; Ένα χάσμα που χρόνο με τον χρόνο εξάντλησε τους Κρητικούς παραγωγούς. Κάποια στιγμή βρέθηκαν άλλοι μηχανισμοί χρηματοδότησης και πολλοί -αναγκαστικά- επαναπαύτηκαν. Ύστερα ήρθαν οι διασταυρώσεις, οι έλεγχοι, και αποκαλύφθηκαν ποσά που –όπως τελικά αποδείχθηκε– δεν ήταν δίκαιο να έχουν λάβει. Και τότε, ολόκληρη η Κρήτη φορτώθηκε μια ρετσινιά: «Οι Κρητικοί έπαιρναν παραπάνω επιδοτήσεις.»

Μα αν δεν σκύψουμε στη ρίζα του προβλήματος, αν κλαδεύουμε το δέντρο χωρίς να το γιατρεύουμε, τότε η αδικία θα ανθίζει, αντί να ξεραίνεται. Δεν είναι απατεώνες οι άνθρωποι που δίνουν στο τραπέζι μας λάδι–χρυσάφι, κρασί, σταφίδα, προϊόντα που τιμούν την Ελλάδα. Όσοι γνώρισα εγώ, είπε η κα Μπότη, είναι άξιοι, σοβαροί, αξιοπρεπείς παραγωγοί.

Όσον αφορά τις απεργιακές κινητοποιήσεις των αγροτών, σχολιάζει, «Σέβομαι τον άνθρωπο που αγωνίζεται. Εκείνον που αφήνει το σπίτι του, πιάνει το τιμόνι του τρακτέρ και διεκδικεί όρθιος. Γιατί όπως και στον αγώνα, έτσι και στη ζωή, καλύτερα να κατέβεις στο γήπεδο και να δεις σε ποια θέση θα τερματίσεις, παρά να μείνεις θεατής, φοβισμένος να ξεκινήσεις.»

«Ο αγρότης δεν είναι ο ταλαίπωρος με τους ρόζους στα χέρια, είναι επιχειρηματίας, είναι η πρώτη γραμμή της χώρας»

Η Μαρία Μπότη γίνεται ιδιαίτερα αιχμηρή όταν η συζήτηση στρέφεται στην κοινωνική εικόνα του αγρότη και στη βαθιά, όπως λέει, παρεξήγηση ενός ολόκληρου επαγγελματικού κόσμου.

«Δεν είναι οι αγρότες ούτε εγκληματίες, ούτε απατεώνες, ούτε μπορούμε όλους να τους βάλουμε στο ίδιο καζάνι. Υπάρχουν άνθρωποι που είναι εξαιρετικά σοβαροί επιχειρηματίες. Πρέπει να φύγουμε επιτέλους από την εικόνα του κακόμοιρου αγρότη, του ταλαίπωρου με τους ρόζους στα χέρια. Ο αγρότης σήμερα φοράει σακάκι. Διαχειρίζεται στόλους μηχανημάτων που είναι κυριολεκτικά κινητά εργοστάσια παραγωγής. Δεν μπορεί να συνεχίζεται αυτή η υποτίμηση».

Με σταθερή φωνή εξηγεί ότι η περιφρόνηση φέρνει εκτροπές και πως μέρος της στρεβλής πραγματικότητας των επιδοτήσεων ξεκίνησε από την έλλειψη σεβασμού και στήριξης.

«Όταν για χρόνια αντιμετωπίζεις έναν ολόκληρο κλάδο ως δεύτερης κατηγορίας, τότε κάποιοι θα αντιδράσουν λάθος. Κάποιοι ίσως κατέφυγαν σε παρατυπίες. Δεν δικαιολογώ κανέναν αλλά δεν θα δεχτώ ποτέ ότι είναι όλοι το ίδιο. Πρέπει να ξεκολλήσει το μυαλό μας και να μη σκέφτεται το ότι κάποιος λαμβάνει μεγαλύτερη επιδότηση δεν τον κάνει αυτομάτως απατεώνα. Μπορεί να ανταποκρίνεται στη δουλειά του».

Η φωνή της δυναμώνει όταν μιλά για το προσωπικό της βίωμα

«Ήμουν νέα αγρότισσα. Δεν με πίστευε κανείς. Έχω δεχθεί μπούλινγκ, απλά επειδή είμαι γυναίκα που διεκδικεί χώρο και πόρους στον αγροδιατροφικό τομέα. Είδα παιδιά να εγκαταλείπουν τα χωράφια γιατί δεν μπόρεσαν να πάρουν μηχανήματα, ενώ δικαιούνταν. Δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε τυφλά το κράτος όταν οι αποφάσεις παίρνονται χωρίς εμάς, για εμάς. Όπως λέει κι ο Παπακωνσταντίνου: “Φοβάμαι όλα αυτά που θα γίνουν για μένα χωρίς εμένα”».

Από εκεί προκύπτει και η μεγάλη της αγροτική και κοινωνική θέση.

«Δεν είναι ντροπή να ασχολείσαι με τη γη. Είναι ευλογία. Είναι ένας ολόκληρος κόσμος που με γέμισε ενέργεια. Είμαι σπουδαγμένη, μιλάω ξένες γλώσσες, ταξιδεύω στα φόρουμ του εξωτερικού εκπροσωπώντας την Ελλάδα  και νιώθω περήφανη για την επιλογή μου. Ο αγρότης δεν είναι φτωχός συγγενής. Είναι ο άνθρωπος που κρατάει στα χέρια του την επισιτιστική ασφάλεια μιας χώρας».

Κι όμως, όλα αυτά, τα έχει κάνει μόνη της, «Πηγαίνω στα ευρωπαϊκά φόρουμ με δική μου πρωτοβουλία, με δικά μου χρήματα και χρόνο. Το κάνω γιατί επενδύω στον εαυτό μου και στην ιδέα μου. Αν περίμενα βοήθεια, θα είχα βουλιάξει. Γι’ αυτό λέω: χρειάζονται προγράμματα ειδικά για τις γυναίκες της αγροδιατροφής. Δεν είναι αδυναμία – είναι ζήτημα δικαιοσύνης και ισότιμης πρόσβασης σε ευκαιρίες. Αν θέλουμε γυναίκες δυνατές στην αγροδιατροφή, πρέπει να υπάρξει μηχανισμός στήριξης».

Κλείνοντας την συζήτηση, η κα. Μπότη λέει μια φράση ενθαρρυντική για τη γυναίκα αγρότισσα που επιχειρεί, «Στον αγροδιατροφικό τομέα, η γυναίκα σήμερα δεν παρακολουθεί τις εξελίξεις – τις ορίζει».