Σαν Σήμερα: 23 Νοεμβρίου 1644 – Ο Τζον Μίλτον δημοσιεύει τα «Αεροπαγιτικά» κατά της λογοκρισίας

Επρόκειτο για μία παρέμβαση του Τζον Μίλτον που απευθυνόταν στο Κοινοβούλιο και ζητούσε «την ελευθερία της εκτύπωσης χωρίς άδεια»

Τον 16ο αιώνα υπήρξε μια τεράστια «έκρηξη» στον όγκο του διαθέσιμου έντυπου υλικού. Στο πρώτο τέταρτο του επόμενου αιώνα, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιακώβου Α’ (1603-1625), εκτός από το λογοτεχνικό υλικό κάθε είδους (ομιλίες, ποιήματα, θεατρικά έργα, μπαλάντες, σάτιρες), που συνέχιζε να κυκλοφορεί και να κερδίζει το ενδιαφέρον, παρατηρήθηκε αυξανόμενη «δίψα» για γνώση γύρω από τους πολέμους που μαίνονταν στην ηπειρωτική Ευρώπη. Εκδήλωσή της ήταν η εμφάνιση ενημερωτικών δελτίων και έντυπων, που συνήθως αποστέλλονταν από το Λονδίνο στις επαρχίες.

Ωστόσο, η ολοένα αυξανόμενη επίδραση του Τύπου και των κάθε λογής εκδόσεων ανησυχούσε τόσο τους Τυδώρ όσο και τους Στιούαρτ, οι οποίοι προσπάθησαν να τον ελέγξουν, με τη βοήθεια των επισκόπων αλλά και της συντεχνίας των τυπογράφων και των βιβλιοπωλών, η οποία είχε ως έδρα το Λονδίνο. Εκφραση αυτών των προσπαθειών ήταν ότι κρίθηκε απαραίτητη η χορήγηση άδειας από τη συντεχνία πριν από την κυκλοφορία των εντύπων (κάτι που απέκλειε όσα δεν κρίνονταν αποδεκτά). Προβλεπόταν, επίσης, ότι οι παραβάτες θα διώκονται κατά περίπτωση με αυστηρές ποινές.

Το 1625, ο Κάρολος Α’ διαδέχθηκε τον Ιάκωβο. Κατά τη δεκαετία που ακολούθησε, ο Ουίλιαμ Λοντ, αρχιεπίσκοπος του Κάντερμπερι και στενός συνεργάτης του Καρόλου, χρησιμοποίησε την αυλή του για να αντιμετωπίσει την κριτική προς την πολιτική του βασιλιά, σε τομείς όπως η φορολογία, οι εξωτερικές υποθέσεις και η εκκλησία. Μεταξύ των επιφανών προσωπικοτήτων που τιμωρήθηκαν τότε ήταν ο δικηγόρος Ουίλιαμ Πρυνν. Για την υποτιθέμενη συκοφάντηση της βασίλισσας Εριέτας Μαρίας (είχε γράψει ότι οι γυναίκες ηθοποιοί ήταν πόρνες, φράση που θεωρήθηκε ότι προσβάλλει τη βασίλισσα), ο Πρυνν τιμωρήθηκε με μια στάμπα στα μάγουλα και με κόψιμο των αυτιών του. Με τον καιρό, ο ακρωτηριασμός του έγινε θέμα στον Τύπο και απεικονίστηκε σε έντυπα.

Kαθώς η διαπάλη μεταξύ Στέμματος και Κοινοβουλίου εντάθηκε, ο Τύπος εξελίχθηκε σε όχημα προπαγάνδας και χειραγώγησης.

Τον Νοέμβριο του 1640, η σύγκληση του Κοινοβουλίου (που έμεινε γνωστό ως Μακρύ Κοινοβούλιο) πρόσφερε την ευκαιρία να αρθεί αυτό το κατασταλτικό μέτρο. Ωστόσο, καθώς το Μακρύ Κοινοβούλιο αντιτασσόταν στον Κάρολο και η διαπάλη μεταξύ Στέμματος και Κοινοβουλίου εντάθηκε, ο Τύπος εξελίχθηκε και για τις δύο πλευρές σε όχημα προπαγάνδας και χειραγώγησης. Ετσι, την άνοιξη του 1641 λειτούργησε μια μόνιμη επιτροπή, με αντικείμενό της τη χορήγηση άδειας για την εκτύπωση των βιβλίων.

Παράλληλα, πολλοί τυπογράφοι κλήθηκαν σε ακρόαση για το «σκανδαλώδες» περιεχόμενο βιβλίων που είχαν τυπώσει. Δύο χρόνια αργότερα, στις 16 Ιουνίου 1643, το Κοινοβούλιο, το οποίο βρισκόταν σε μειονεκτική θέση στην εμφύλια σύγκρουση μεταξύ των δύο πλευρών, εξέδωσε ειδικό διάταγμα βάσει του οποίου αρμόδια επί των αδειοδοτήσεων ήταν η συντεχνία των τυπογράφων και των βιβλιοπωλών. Στο εξής, αυτή θα ασκούσε έλεγχο στα υπό έκδοση έντυπα.

Εικ. Wikipedia

Στο πλαίσιο αυτό, τον Αύγουστο του 1644 καταδικάστηκε το «Δόγμα και η Πειθαρχία του Διαζυγίου» του ποιητή Τζον Μίλτον (ο οποίος ήταν υπέρ του διαζυγίου). Απογοητευμένος από την όλη κατάσταση και παρότι υποστήριζε το Κοινοβούλιο έναντι του βασιλιά, ο Μίλτον δημοσίευσε στις 23 Νοεμβρίου 1644 τα «Αρεοπαγιτικά». Επρόκειτο για παρέμβαση που απευθυνόταν στο Κοινοβούλιο και ζητούσε «την ελευθερία της εκτύπωσης χωρίς άδεια».

Το συγκεκριμένο κείμενο, που γνώρισε άμεση και μεγάλη δημοσιότητα, στην πραγματικότητα αποτελεί μια έκκληση προς τους κατέχοντες την εξουσία να «δουν το φως […], να ξεφύγουν από την τυραννία και να ασπαστούν την αλήθεια». Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και στην περίπτωση του Μίλτον, ο οποίος προκάλεσε αίσθηση με τα Αρεοπαγιτικά, όπως και των ακόμα πιο ρηξικέλευθων διανοητών των μέσων του 17ου αιώνα, οι οποίοι συνέχισαν να συζητούν για την «ελευθερία», τις «τρυφερές συνειδήσεις» και τον «ορισμό της βλασφημίας», υπήρχε μια δυσκολία να επεκταθεί η ζητούμενη ελευθερία του λόγου σε ολόκληρο το φάσμα όσων εκπροσωπούσαν διαφορετικές αντιλήψεις.

Πηγή: kathimerini.gr (Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης)

Το κείμενο, που γνώρισε άμεση και μεγάλη δημοσιότητα, αποτελεί μια έκκληση προς τους κατέχοντες την εξουσία (Εικ. Wikipedia)