ΟΟΣΑ 2025: Η Υγεία σε Σημείο Βρασμού

Το «Health at a Glance» αποκαλύπτει τις κρυφές ρωγμές των συστημάτων υγείας και τις νέες προκλήσεις της εποχής

Σαν ένα παγκόσμιο «κλινικό θερμόμετρο», η φετινή έκθεση του ΟΟΣΑ Health at a Glance 2025 δεν περιορίζεται σε ψυχρούς αριθμούς. Με πέντε βασικούς πυλώνες – κατάσταση υγείας, παράγοντες κινδύνου, πρόσβαση, ποιότητα και αντοχή συστημάτων – χαρτογραφεί τις πραγματικές τάσεις, αναδεικνύει τα σημεία κρίσης και φωτίζει δομικές αδυναμίες που παραμένουν πεισματικά ενεργές. Παρά τη σταδιακή επιστροφή του προσδόκιμου ζωής μετά την πανδημία, η πραγματικότητα παραμένει σύνθετη και απαιτητική: γήρανση, έκρηξη χρόνιων νοσημάτων, ανάγκη για σύγχρονες υποδομές και αποτελεσματική διαχείριση πόρων. Το κεντρικό μήνυμα; Η απλή αύξηση δαπανών δεν αρκεί· σήμερα, περισσότερο από ποτέ, καθοριστική είναι η ποιότητα, η οργάνωση και η ευφυής στόχευση των πολιτικών υγείας.

Η εικόνα της Ελλάδας – Ένα «παζλ» αντιφάσεων

Στην περίπτωση της χώρας μας, η έκθεση σκιαγραφεί ένα σύστημα υγείας που ταλαντεύεται ανάμεσα σε επιδόσεις που εντυπωσιάζουν και σε αδυναμίες που επιμένουν. Το προσδόκιμο ζωής φτάνει τα 81,8 έτη, ελαφρώς πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (81,1). Μόλις 7% δηλώνει κακή ή πολύ κακή υγεία, μια από τις καλύτερες αυτο-αξιολογήσεις διεθνώς (ΟΟΣΑ: 8%).

Ωστόσο, πίσω από αυτή την εικόνα κρύβονται αντιθέσεις: η αποφεύξιμη θνησιμότητα παραμένει υψηλή (213 θάνατοι ανά 100.000 κατοίκους σε σύγκριση με τον μέσο όρο των 222) και η επίπτωση του διαβήτη ανησυχητική (7,2% έναντι 8,6% του ΟΟΣΑ). Είναι σαν δύο διαφορετικές πραγματικότητες να συνυπάρχουν: ένας πληθυσμός που ζει πολύ, αλλά όχι απαραίτητα με τις συνθήκες που θα επέτρεπαν μια πιο υγιή καθημερινότητα.

1. Ανθρώπινο δυναμικό

Εντυπωσιακός σε όγκο αλλά όχι σε λειτουργικότητα εμφανίζεται ο ελληνικός χάρτης ανθρώπινου δυναμικού. Η Ελλάδα έχει από τους περισσότερους γιατρούς (6,3 ανά 1.000 κατοίκους, σε σχέση με το 3,8-4 του ΟΟΣΑ), αλλά μόλις 6% -έναντι του 23% –είναι γενικοί ή οικογενειακοί, το «βασικό ανάχωμα» του συστήματος υγείας, πριν φτάσει ο ασθενής στο νοσοκομείο. Η έλλειψη αυτή -που καταλαμβάνει το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό στον ΟΟΣΑ -μοιάζει να υπαγορεύει σχεδόν όλη την πορεία ενός περιστατικού: λιγότερη πρόληψη, πιο όψιμες διαγνώσεις, περισσότερες εισαγωγές.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Τον «έκαψαν» οι σφαίρες στο αυτοκίνητο – Σύλληψη 35χρονου στο Ρέθυμνο

Επίσης, η έκθεση επισημαίνει ότι ο αριθμός πιθανώς υπερεκτιμάται, καθώς περιλαμβάνει όλους όσοι έχουν άδεια άσκησης επαγγέλματος και όχι μόνο τους ενεργά εργαζόμενους.

Στο άλλο άκρο, η αναλογία νοσηλευτώνπαραμένει από τις χαμηλότερες, με περίπου 3-3,5 ανά 1.000 κατοίκους (ΟΟΣΑ: 9). Οι νέοι δείχνουν ελάχιστο ενδιαφέρον για το επάγγελμα, γεγονός που προμηνύει ακόμη μεγαλύτερα κενά στο μέλλον. Συγκεκριμένα, λιγότερο από το 1% των 15χρονων δηλώνουν ότι θέλουν να ακολουθήσουν νοσηλευτική. Παράλληλα, ο κατακερματισμός των δομών και η πολλαπλή απασχόληση των επαγγελματιών υγείας δημιουργούν ένα δαιδαλώδες περιβάλλον που δυσκολεύει τον συντονισμό και, συχνά, περιορίζει την αποτελεσματικότητα.

2. Πρόσβαση

Η Ελλάδα διατηρεί το τυπικό προνόμιο της καθολικής ασφαλιστικής κάλυψης. Στην πράξη όμως, οι πολίτες δυσκολεύονται να φτάσουν στη φροντίδα που χρειάζονται. Το 12,1% δηλώνει ότι δεν έλαβε την αναγκαία περίθαλψη: το υψηλότερο ποσοστό στον ΟΟΣΑ (3,4%). Πρόκειται για αριθμό που υπερβαίνει κατά πολύ, ακόμη και χώρες με χαμηλότερα επίπεδα εισοδήματος.

Στο ίδιο μήκος κύματος, η ικανοποίηση από τις υπηρεσίες υγείας βρίσκεται στο 27%, επίσης το χαμηλότερο (ΟΟΣΑ: 64%), δείχνοντας μια κρίση εμπιστοσύνης που ξεπερνά το επίπεδο των οικονομικών δυσκολιών. Το κόστος αποτελεί το βασικό εμπόδιο: για πολλούς πολίτες, ακόμη και μια απλή επίσκεψη στον γιατρό μετατρέπεται σε δίλημμα. Με άλλα λόγια, παρόλο που η κάλυψη φτάνει στο 100%, στην πραγματικότητα χιλιάδες άνθρωποι «μένουν εκτός».

Η οδοντιατρική φροντίδα είναι, ίσως, η πιο καθαρή απεικόνιση του προβλήματος. Πάνω από 8% του πληθυσμού -και πάνω από 15% στα χαμηλότερα εισοδήματα -δεν λαμβάνει την απαραίτητη φροντίδα. Ταυτόχρονα, η εξάρτηση από τα νοσοκομεία παραμένει δυσανάλογη. Το 40% των συνολικών δαπανών υγείας αφορά ενδονοσοκομειακή φροντίδα, όταν άλλες χώρες έχουν ήδη «μεταφέρει» μεγάλο μέρος των ιατρικών πράξεων σε day surgery και εξωνοσοκομειακές δομές. Η εισαγωγή της Ενιαίας Ψηφιακής Λίστας Χειρουργείων αποτελεί βήμα προόδου, αλλά απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες.

3. Χρηματοδότηση

Ένα ακόμη δομικό χαρακτηριστικό της Ελλάδας, που προκύπτει από την έκθεση, είναι η περιορισμένη δημόσια χρηματοδότηση. Μόλις το 60,9% των συνολικών δαπανών υγείας καλύπτεται από το κράτος ή υποχρεωτικούς μηχανισμούς, όταν ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ ξεπερνά το 75%. Το υπόλοιπο καλύπτεται από την τσέπη των πολιτών.

Η φαρμακευτικήδαπάνη (30%) παραμένει εξαιρετικά υψηλή (ΟΟΣΑ: 16-20%), ενώ η κατανομή πόρων ευνοεί υπέρμετρα τη νοσοκομειακή περίθαλψη εις βάρος της πρωτοβάθμιας εξωνοσοκομειακής (20% έναντι περίπου 33% του μέσου όρου ΟΟΣΑ). Παρά τις ιδιωτικές δαπάνες που συγκρίνονται με χώρες χαμηλότερου εισοδήματος, η ικανοποίηση των πολιτών παραμένει στις τελευταίες θέσεις του ΟΟΣΑ. Συγκεκριμένα, μόλις 27% (ΟΟΣΑ: 64%) δηλώνουν ικανοποιημένοι με την ποιότητα και τη διαθεσιμότητα των υπηρεσιών υγείας στην περιοχή τους.

4. Πρόληψη και τρόπος ζωής

Το προφίλ των παραγόντων κινδύνου στη χώρα δημιουργεί πρόσθετους «πονοκεφάλους». Το 25% των ενηλίκων καπνίζει καθημερινά (ΟΟΣΑ: 14,8%), ενώ η υπερκατανάλωση αλκοόλ είναι από τις υψηλότερες -πάνω από το 40% δηλώνει ότι προβαίνει μηνιαία. Επίσης, συνεχίζεται να βρίσκεται μεταξύ των χωρών με τη μεγαλύτερη κατανάλωση αντιβιοτικών.

Στον προληπτικό έλεγχο, η εικόνα είναι απογοητευτική: η συμμετοχή σε μαστογραφικό έλεγχο για γυναίκες 50–69 ετών δεν ξεπερνά το 25%, όταν στις περισσότερες χώρες φτάνει το 60–80%.

5. Ψηφιακές υπηρεσίες και μακροχρόνια φροντίδα

Ενώ πολλές χώρες έχουν εντάξει τις ψηφιακές επισκέψεις στην καθημερινότητα, στην Ελλάδα η χρήση τους παραμένει περιορισμένη (13%). Το ίδιο ισχύει και για τη μακροχρόνια φροντίδα, όπου η δημόσια δαπάνη δεν υπερβαίνει το 0,5% του ΑΕΠ -ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά του ΟΟΣΑ (1,5 -2,5%).

Το συνολικό αποτύπωμα

Η έκθεση παρουσιάζει ένα σύστημα που διαθέτει τα βασικά «υλικά» –επάρκεια γιατρών, καθολική κάλυψη, θεμελιώδεις δομές –αλλά δεν τα αξιοποιεί με τρόπο που να μεταφράζεται σε αποτελεσματικότητα, ισοτιμία και εμπιστοσύνη. Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια στιγμή που χρειάζεται στρατηγικές αποφάσεις: η δυνατότητα για βελτίωση υπάρχει, αλλά μόνο μέσα από συντονισμένες, μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις.

Η διεθνής εικόνα

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η έκθεση του ΟΟΣΑ καταγράφει συστήματα υγείας που έχουν σε μεγάλο βαθμό ανακάμψει από το σοκ της πανδημίας, χωρίς όμως να έχουν απαλλαγεί από τις επίμονες δομικές προκλήσεις. Το προσδόκιμο ζωής επανέρχεται σταδιακά, φτάνοντας κατά μέσο όρο τα 81,1 έτη, αν και σε 13 χώρες παραμένει χαμηλότερο από τα επίπεδα του 2019, ένδειξη των άνισων επιπτώσεων της COVID-19.

Οι δείκτες υγείας σκιαγραφούν ένα τοπίο, στο οποίο τα χρόνια νοσήματα εξακολουθούν να αποτελούν το μεγαλύτερο βάρος. Η αποφεύξιμη θνησιμότητα φτάνει τους 222 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους, ενώ ο διαβήτης αγγίζει το 8,6% του ενήλικου πληθυσμού, με μεγάλες διακυμάνσεις μεταξύ των χωρών. Οι παράγοντες κινδύνου παραμένουν σταθερά υψηλοί. Το κάπνισμα μειώθηκε κατά 26% την τελευταία δεκαετία αλλά εξακολουθεί να αφορά σχεδόν το 15% των ενηλίκων, ενώ η παχυσαρκία βρίσκεται σε ανοδική πορεία, αγγίζοντας ή ξεπερνώντας το 1/3 του ενήλικου πληθυσμού σε πολλές χώρες. Την ίδια ώρα, η κατανάλωση αλκοόλ διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, ιδιαίτερα στη βόρεια Ευρώπη.

Σε ό,τι αφορά την πρόσβαση, η εικόνα παρουσιάζεται βελτιωμένη: οι ανικανοποίητες ανάγκες περιορίζονται κατά μέσο όρο στο 3,4% και η γενική ικανοποίηση των πολιτών από τις υπηρεσίες υγείας φτάνει το 64%. Τα συστήματα που έχουν επενδύσει σε ισχυρή πρωτοβάθμια φροντίδα και στην πρόληψη εμφανίζουν τις καλύτερες επιδόσεις, τόσο στη διαχείριση χρόνιων νοσημάτων όσο και στη μείωση νοσηλειών που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί.

Οικονομικά, καταγράφεται μια πιο ισορροπημένη κατανομή πόρων. Περίπου το 75,1% των συνολικών δαπανών υγείας χρηματοδοτείται από δημόσιους ή υποχρεωτικούς μηχανισμούς και οι ιδιωτικές πληρωμές παραμένουν περιορισμένες σε σχέση με χώρες χαμηλότερου εισοδήματος. Το 28% των δαπανών κατευθύνεται στη νοσοκομειακή περίθαλψη, ενώ το 33% στην εξωνοσοκομειακή. Η φαρμακευτική δαπάνη κυμαίνεται στο 16-20% του συνόλου, με αρκετές χώρες να επενδύουν πλέον συστηματικά σε πολιτικές ορθολογικής χρήσης φαρμάκων.

Στον τομέα της ποιότητας, τα συστήματα με ανεπτυγμένες υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας παρουσιάζουν χαμηλότερα ποσοστά αποτρέψιμων νοσηλειών και καλύτερους δείκτες σε οξέα περιστατικά, όπως εμφράγματα και εγκεφαλικά. Αντίστοιχα, οι προσπάθειες περιορισμού της υπερσυνταγογράφησης αντιβιοτικών έχουν οδηγήσει σε αισθητή μείωση της κατανάλωσης σε πολλές χώρες, ιδίως στη βόρεια και κεντρική Ευρώπη.

Τέλος, η ψηφιακή υγεία εξελίσσεται σε κομβικό παράγοντα. Σε χώρες όπως η Δανία, η Σουηδία και η Πορτογαλία, πάνω από το 25% των ιατρικών επισκέψεων πραγματοποιείται ψηφιακά, διευκολύνοντας την πρόσβαση και τη διαχείριση χρόνιων νοσημάτων. Αντίθετα, η μακροχρόνια φροντίδα παραμένει το αδύναμο σημείο των περισσότερων συστημάτων: οι δημόσιες δαπάνες, που κυμαίνονται κατά μέσο όρο στο 1,5–2,5% του ΑΕΠ, δεν επαρκούν για τις ανάγκες των γηράσκοντων κοινωνιών.

Συνολικά, η διεθνής εικόνα δείχνει συστήματα υγείας που κινούνται σε τροχιά σταθεροποίησης, αλλά εξακολουθούν να αναζητούν βιώσιμα μοντέλα οργάνωσης. Όσες χώρες επενδύουν συστηματικά σε πρόληψη, πρωτοβάθμια φροντίδα και ψηφιακές λύσεις διαμορφώνουν σαφές προβάδισμα για την επόμενη δεκαετία.

Πηγή: ygeiamou.gr