Στα 32 τελειώνει η εφηβεία – Ο εγκέφαλος περνάει 5 φάσεις στη διάρκεια της ζωής

Πέντε διακριτές φάσεις περνά ο ανθρώπινος εγκέφαλος στη διάρκεια της ζωής, με καθοριστικά σημεία στα 9, 32, 66 και 83 έτη, όπως αποκάλυψαν επιστήμονες

Η μελέτη βασίστηκε σε περίπου 4.000 συμμετέχοντες έως και την ηλικίατων 90 ετών. Ανέλυσε τις συνδέσεις μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων μέσω σάρωσης, αποκαλύπτοντας νέα στοιχεία για τον τρόπο που εξελίσσεται ο εγκέφαλος σε όλη τη διάρκεια της ζωής.

Ερευνητές του πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ έδειξαν ότι ο εγκέφαλος παραμένει στη φάση της εφηβείας έως τις πρώτες δεκαετίες της ενήλικης ζωής, όταν φτάνει στην «κορυφή» του. Τα αποτελέσματα αυτά, σύμφωνα με τους επιστήμονες, μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση του γιατί ο κίνδυνος ψυχικών διαταραχών και άνοιας ποικίλλει κατά τη διάρκεια της ζωής.

Ο εγκέφαλος μεταβάλλεται συνεχώς σε απάντηση σε νέες γνώσεις και εμπειρίες, αλλά η έρευνα δείχνει ότι αυτή η εξέλιξη δεν ακολουθεί μια ομαλή πορεία από τη γέννηση έως τον θάνατο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Μεγάλη επιχείρηση κατά της οπλοκατοχής στο Ρέθυμνο: Τους «τσάκωσαν» με πολεμικά όπλα, πιστόλια μέχρι υποπολυβόλο – Δείτε εικόνες

Αντίθετα, διακρίνεται σε 5 φάσεις:

• Παιδική ηλικία: από τη γέννηση έως τα 9 χρόνια
• Εφηβεία: από τα 9 έως τα 32
• Ενήλικη ζωή: από τα 32 έως τα 66
• Πρώιμη γήρανση: από τα 66 έως τα 83
• Όψιμη γήρανση: από τα 83 και μετά

«Ο εγκέφαλος επανασυνδέεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Οι συνδέσεις ενισχύονται και εξασθενούν συνεχώς και δεν υπάρχει ένα σταθερό μοτίβο, υπάρχουν διακυμάνσεις και φάσεις επανασύνδεσης», δήλωσε η Δρ Άλεξα Μάουσλι στο BBC. Οι ηλικίες αυτές μπορεί να εμφανιστούν νωρίτερα ή αργότερα για μερικούς ανθρώπους, αλλά οι ερευνητές τόνισαν πόσο εμφανώς ξεχωρίζουν στα δεδομένα. Τα μοτίβα αυτά έγιναν ορατά μόλις τώρα λόγω του μεγάλου αριθμού σαρώσεων εγκεφάλου που περιλάμβανε η μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Communications.

Οι φάσεις του εγκεφάλου αναλυτικά

Παιδική ηλικία: Στην πρώτη περίοδο, ο εγκέφαλος αυξάνεται γρήγορα σε μέγεθος, ενώ παράλληλα μειώνεται η υπερβολική σύνδεση μεταξύ των νευρώνων, οι λεγόμενες συνάψεις, που σχηματίζονται στην αρχή της ζωής. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, ο εγκέφαλος λειτουργεί λιγότερο αποτελεσματικά, σαν ένα παιδί που περιπλανιέται σε ένα πάρκο χωρίς συγκεκριμένο προορισμό.

Εφηβεία: Από τα εννιά χρόνια και μετά, οι συνδέσεις του εγκεφάλου περνούν σε μια φάση αυστηρής αποτελεσματικότητας. «Είναι μια τεράστια αλλαγή», ανέφερε η Δρ Μάουσλι, περιγράφοντας τη μεγαλύτερη μεταβολή μεταξύ των φάσεων του εγκεφάλου. Αυτή η περίοδος συνδέεται επίσης με τον υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ψυχικών διαταραχών. Αν και η εφηβεία ξεκινά με την έναρξη της ήβης, τα νέα δεδομένα δείχνουν ότι διαρκεί πολύ περισσότερο από ό,τι θεωρούσαμε προηγουμένως, μέχρι τα πρώτα χρόνια της τρίτης δεκαετίας της ζωής. Πρόκειται για τη μοναδική φάση κατά την οποία το δίκτυο των νευρώνων γίνεται πιο αποτελεσματικό, επιβεβαιώνοντας μετρήσεις λειτουργίας του εγκεφάλου που δείχνουν κορύφωση στις αρχές της τρίτης δεκαετίας.

Ενήλικη ζωή: Ακολουθεί μια περίοδος σταθερότητας, η μεγαλύτερη φάση του εγκεφάλου, που διαρκεί περίπου τρεις δεκαετίες. Οι αλλαγές είναι πιο αργές σε σχέση με την εφηβεία, αλλά η βελτίωση της αποτελεσματικότητας του εγκεφάλου αντιστρέφεται σταδιακά.

Πρώιμη γήρανση: Ξεκινά στα 66, αλλά δεν πρόκειται για απότομη πτώση. Αντίθετα, παρατηρούνται μεταβολές στα μοτίβα των συνδέσεων του εγκεφάλου. Αντί να λειτουργεί ως ένα ενιαίο σύνολο, ο εγκέφαλος αρχίζει να χωρίζεται σε περιοχές που συνεργάζονται στενά μεταξύ τους, σαν μέλη μιας μπάντας που ξεκινούν προσωπικά πρότζεκτ. Παρά το γεγονός ότι η μελέτη εξέτασε υγιείς εγκεφάλους, αυτή είναι η ηλικία κατά την οποία αρχίζουν να εμφανίζονται προβλήματα όπως άνοια και υψηλή αρτηριακή πίεση.

Όψιμη γήρανση: Στα 83 έτη, ξεκινά η τελευταία φάση. Τα δεδομένα είναι λιγότερα, καθώς είναι πιο δύσκολο να βρεθούν υγιείς εγκέφαλοι για σάρωση. Οι αλλαγές μοιάζουν με αυτές της πρώιμης γήρανσης, αλλά είναι πιο έντονες. Η Δρ Μάουσλι επισήμανε πως ήταν εντυπωσιακό πόσο καλά οι διαφορετικές ηλικίες αντιστοιχούν σε σημαντικά ορόσημα, όπως η ήβη, τα θέματα υγείας και οι κοινωνικές αλλαγές, όπως η γονεϊκότητα στις αρχές της τρίτης δεκαετίας.

Η μελέτη δεν διαχώρισε άνδρες και γυναίκες, αλλά ανοίγει ερωτήματα για παράγοντες όπως η εμμηνόπαυση. Ο δρ Ντάνκαν Άστλ, καθηγητής νευροπληροφορικής στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, τόνισε: «Πολλές νευροαναπτυξιακές, ψυχικές και νευρολογικές καταστάσεις συνδέονται με τον τρόπο που είναι διαμορφωμένος ο εγκέφαλος. Οι διαφορές στη διασύνδεση του εγκεφάλου προβλέπουν δυσκολίες στην προσοχή, τη γλώσσα, τη μνήμη και πλήθος άλλων συμπεριφορών».

Η καθηγήτρια Τάρα Σπάιρς-Τζόουνς, διευθύντρια του Κέντρου Ανακαλυπτικής Επιστήμης Εγκεφάλου στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, χαρακτήρισε τη μελέτη «πολύ εντυπωσιακή», υπογραμμίζοντας πόσο πολύ αλλάζει ο εγκέφαλος κατά τη διάρκεια της ζωής, προσθέτοντας ότι τα ευρήματα «ταιριάζουν καλά» με την κατανόηση της γήρανσης του εγκεφάλου, αλλά προειδοποίησε ότι «όλοι δεν θα βιώσουν αυτές τις αλλαγές ακριβώς στις ίδιες ηλικίες».