Η αλήθεια για τις αξονικές τομογραφίες – Πόσο επικίνδυνες είναι για καρκίνο;

Τι λένε 

Η ακτινοβολία είναι παντού, μέσα και έξω από το σπίτι μας, στους δρόμους, στα γραφεία και φυσικά και στα ιατρεία και τα νοσοκομεία που επισκεπτόμαστε για εξετάσεις. Ως επί το πλείστον, οι αρμόδιες αρχές διαβεβαιώνουν πως μια ορισμένη ποσότητα έκθεσης είναι ασφαλής.

Όμως, μια νέα μελέτη αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο αυτό να μην ισχύει, τουλάχιστον όσον αφορά μια ευρέως διαδεδομένη διαγνωστική εξέταση: την αξονική τομογραφία (CT scan).

Σοκαριστικά ευρήματα

Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο JAMA Internal Medicine, οι αξονικές τομογραφίες που πραγματοποιήθηκαν το 2023 στις Ηνωμένες Πολιτείες εκτιμάται ότι θα οδηγήσουν σε περίπου 103.000 μελλοντικά περιστατικά καρκίνου κατά τη διάρκεια ζωής των ασθενών που εκτέθηκαν σε αυτές.

Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι, εάν συνεχιστούν οι ίδιες πρακτικές με τα ίδια επίπεδα χρήσης και δόσεων ακτινοβολίας, οι καρκίνοι που σχετίζονται με τις αξονικές θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν το 5% όλων των νέων διαγνώσεων καρκίνου κάθε χρόνο.

Αυτό καθιστά την αξονική συγκρίσιμη με άλλους σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για καρκίνο, όπως η κατανάλωση αλκοόλ (5,4%) και το υπερβολικό σωματικό βάρος (7,6%).

«Η αξονική είναι συχνά σωτήρια, όμως οι πιθανοί της κίνδυνοι παραβλέπονται. Ακόμη και πολύ μικροί κίνδυνοι μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικό αριθμό μελλοντικών περιστατικών, λόγω του τεράστιου όγκου χρήσης της», τονίζει η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Rebecca Smith-Bindman, MD, από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο.

Πώς υπολόγισαν οι επιστήμονες τα νέα ποσοστά κινδύνου;

Οι ερευνητές ανέλυσαν ανώνυμα δεδομένα από 143 νοσοκομεία και διαγνωστικά κέντρα σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, μέσω του Διεθνούς Μητρώου Δόσεων Αξονικής Τομογραφίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια.

Βάσει στατιστικών από το 2016 έως το 2022, εκτίμησαν ότι το 2023 πραγματοποιήθηκαν περίπου 93 εκατομμύρια αξονικές σε 62 εκατομμύρια ασθενείς. Και από τα δεδομένα ακτινοβολίας, κατέληξαν ότι θα προκύψουν περίπου 103.000 περιπτώσεις καρκίνου, κυρίως στους πνεύμονες, το παχύ έντερο, την ουροδόχο κύστη, το στήθος (στις γυναίκες), αλλά και στο αίμα (λευχαιμία).

Τι πρέπει να κάνει ο ασθενής;

Η συγκεκριμένη μελέτη δεν δίνει άμεσες οδηγίες για τους ασθενείς, αλλά προηγούμενες έρευνες – όπως αυτή που δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine -προτείνουν:

• Να μειώνονται οι δόσεις ακτινοβολίας, ειδικά στα παιδιά.
• Όπου είναι δυνατόν, να προτιμώνται εναλλακτικές απεικονιστικές μέθοδοι, όπως υπερηχογραφήματα ή μαγνητικές τομογραφίες.
• Να αποφεύγονται οι αξονικές σε περιπτώσεις χωρίς συμπτώματα ή χωρίς ιατρική αναγκαιότητα.

«Πράγματι εξετάζουμε εναλλακτικές μεθόδους σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όταν είναι εφικτό. Δεν μπορούμε να αντικαταστήσουμε όλες τις αξονικές με μαγνητικές, αλλά όταν έχουμε αυτή τη δυνατότητα, πρέπει να το κάνουμε», αναφέρει ο Lawrence Dauer, υπογραμμίζοντας πως θα πρέπει να αποφεύγεται η αλόγιστη χρήση της.

Η ασφάλεια των αξονικών τομογραφιών έχει αμφισβητηθεί εδώ και χρόνια, καθώς οι περισσότερες γνώσεις μας για τις επιπτώσεις της χαμηλής έως μέτριας δόσης ακτινοβολίας προέρχονται από μακροχρόνιες μελέτες σε επιζώντες της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι ή από πυρηνικά ατυχήματα.

Ωστόσο, η νέα μελέτη επισημαίνει ότι υπάρχουν ήδη αποδείξεις πως οι αξονικές μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στο DNA των ενηλίκων. Χαρακτηριστικά, μια ανάλυση του 2009 είχε εκτιμήσει ότι 29.000 καρκίνοι θα προέκυπταν από τις αξονικές που πραγματοποιήθηκαν στις ΗΠΑ το 2007. Από τότε, ο αριθμός αυτών των εξετάσεων έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 30%.

Πώς λειτουργούν οι αξονικές;

Οι αξονικές λειτουργούν παρόμοια με τις ακτινογραφίες, αλλά αντί να παράγουν μια επίπεδη, δισδιάστατη εικόνα, λαμβάνουν δεκάδες έως εκατοντάδες εικόνες καθώς το μηχάνημα περιστρέφεται γύρω από το σώμα του ασθενούς. Σύμφωνα με την Κλινική Cleveland, χρησιμοποιούνται για να εντοπιστούν προβλήματα που δεν φαίνονται σε απλές ακτινογραφίες – όπως κατάγματα, αιμορραγίες, θρόμβοι αίματος, τραύματα στον εγκέφαλο ή στη σπονδυλική στήλη και συγκεκριμένοι τύποι καρκίνου.

Η λειτουργία τους βασίζεται στην ιονίζουσα ακτινοβολία, η οποία, σε αντίθεση με τη μη ιονίζουσα (όπως τα ραδιοκύματα ή το φως), προκαλεί αλλαγές σε κυτταρικό επίπεδο. Υψηλά επίπεδα αυτής της ακτινοβολίας μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στους ιστούς ή ακόμα και θάνατο.

«Η έκθεση στην ακτινοβολία μετριέται σε μονάδες millisieverts (mSv) και συνήθως κυμαίνεται από 1 έως 10 mSv ανά αξονική. Για να καταλάβουμε την κλίμακα, ο μέσος Αμερικανός λαμβάνει περίπου 3 mSv το χρόνο από φυσική ακτινοβολία, όπως η κοσμική ακτινοβολία από το διάστημα», εξηγεί στο Fortune ο φυσικός ιατρικής Lawrence Dauer από το Memorial Sloan Kettering στη Νέα Υόρκη.