Αυγά: Είναι το αγαπημένο τρόφιμο πολλών, αλλά είναι γεμάτο «χημικά» τελικά ;

Τι έδειξε ελληνική μελέτη σε 5 ελληνικές περιοχές

Τα αυγά αποτελούν βασικό στοιχείο της διατροφής παγκοσμίως. Είναι πλούσια σε πρωτεΐνη και θρεπτικά συστατικά, ενώ έχουν χαμηλό κόστος, κάτι που τα καθιστά μια ευρέως προσιτή επιλογή. Ενδεικτικά, σημειώνεται ότι η κατανάλωση στην Ευρώπη ξεπερνά τα 200 αυγά ανά άτομο τον χρόνο.

Στην Ελλάδα, εκτός από τα εμπορικά, πολλοί εξακολουθούν να προτιμούν τα αυγά από κοτέτσια, τα οποία θεωρούνται πιο «αγνά» και φυσικά.

Ωστόσο, νέα ελληνική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Science of The Total Environment δείχνει ότι μπορεί να ενέχουν σοβαρούς κινδύνους. Συγκεκριμένα, ερευνητές από το ΕΚΠΑ και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου συνέλεξαν 75 αυγά από 17 οικόσιτα κοτέτσια σε Σέρρες, Μαγνησία, Βοιωτία, Αττική και Ηλεία. Στόχος ήταν η ανίχνευση PFAS (οι γνωστές «αιώνιες χημικές ουσίες»), υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων, φαρμακευτικών ουσιών και βαρέων μετάλλων.

«Τα αυγά λειτουργούν σαν βιοδείκτες ρύπανσης», εξηγούν οι ερευνητές. «Οι κότες τρώνε σκουλήκια, χώμα ή φυτά που έχουν απορροφήσει ρύπους. Στη συνέχεια, αυτές οι ουσίες περνούν στον κρόκο και το ασπράδι». Οι αναλύσεις κατέγραψαν την παρουσία δεκάδων χημικών ουσιών, ορισμένες από τις οποίες ξεπέρασαν τα όρια που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την ασφάλεια των τροφίμων.

Πηγή: freepik

Η εικόνα της κάθε περιοχής

1. Σέρρες

Τα αυγά από τις Σέρρες εμφάνισαν αυξημένες συγκεντρώσεις PFAS «βραχείας αλυσίδας» (PFBA, PFHxA). Αυτές οι ουσίες είναι ιδιαίτερα κινητικές και μπορούν εύκολα να περάσουν από το έδαφος και τη βλάστηση στον οργανισμό των πουλερικών. Επιπλέον, εντοπίστηκε το παράγωγο εντομοκτόνου fipronil sulfone, στοιχείο που υποδηλώνει επίδραση από γεωργικές πρακτικές. Η εικόνα αυτή παρουσιάζει ότι ακόμη και αγροτικές περιοχές, χωρίς βαριά βιομηχανία, δεν μένουν ανεπηρέαστες από τη (μικρο)ρύπανση.

2. Μαγνησία

Στη Μαγνησία, η οποία χαρακτηρίζεται από βιομηχανική δραστηριότητα, βρέθηκαν PFAS «νέας γενιάς», όπως το ADONA, που χρησιμοποιείται ως αντικαταστάτης απαγορευμένων ουσιών. Αν και οι συγκεντρώσεις κλασικών PFAS δεν ήταν οι υψηλότερες, η παρουσία των εν λόγω ενώσεων είναι ανησυχητική, καθώς δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή δεδομένα για τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία.

3. Βοιωτία

Η Βοιωτία κατέγραψε τις υψηλότερες συγκεντρώσεις PFHxS (έως 2,05 μg/kg). Επίσης, εντοπίστηκαν υπολείμματα φυτοφαρμάκων, με κυρίαρχο το DEET. Παράλληλα, καταγράφθηκαν συγκεντρώσεις από το tricyclazole και το pentachlorophenol (PCP), ενώ εμφανίστηκαν και ίχνη φλουκοναζόλης. Ο συνδυασμός βιομηχανικών, αγροτικών και φαρμακευτικών ουσιών αναδεικνύει μια πολυπαραγοντική ρύπανση, που αντανακλά το περιβάλλον της περιοχής.

4. Αττική

Στην Αττική, τα αυγά εμφάνισαν μέτριες συγκεντρώσεις PFAS, αλλά παρουσίασαν δύο ιδιαίτερα ευρήματα: Το μοναδικό δείγμα με μόλυβδο (0,26 mg/kg) και υψηλές συγκεντρώσεις DEET (έως 20 μg/kg). Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι, ακόμη και σε αστικό περιβάλλον, ουσίες από την καθημερινότητα μπορούν να περάσουν στην τροφική αλυσίδα.

5. Ηλεία

Η Ηλεία ήταν η πιο επιβαρυμένη περιοχή. Όλα τα δείγματα ξεπέρασαν το ευρωπαϊκό όριο για το άθροισμα Σ4PFAS (1,7 μg/kg). Οι υψηλότερες τιμές καταγράφηκαν για το PFOS (έως 2,57 μg/kg) και το N-EtFOSA (έως 1,92 μg/kg). Επιπλέον, ανιχνεύθηκε το αντιβιοτικό οξολινικό οξύ σε συγκεντρώσεις έως 3,19 μg/kg, ενώ στο δείγμα BEC11 βρέθηκαν εξαιρετικά υψηλά επίπεδα αντικαταθλιπτικών (σιταλοπράμη, nor-σιταλοπράμη) -έφτασαν σχεδόν τα 100 μg/kg. Η περιοχή αναδεικνύεται ως «κόκκινη ζώνη» για τα οικόσιτα αυγά, με σημαντικούς κινδύνους για τους καταναλωτές.

Ποιες ουσίες ανιχνεύθηκαν συνολικά

Η ανάλυση των δειγμάτων αποκάλυψε ένα ευρύ φάσμα χημικών ουσιών, με ορισμένες να ξεχωρίζουν:

Σχεδόν σε όλα τα δείγματα κυριάρχησαν τα PFSAs, με το PFOS να καταγράφει τις υψηλότερες τιμές. Ακολούθησαν τα PFCAs, ενώ σε μικρότερα ποσοστά βρέθηκαν FASAs και PFECAs.

Η παρουσία νέων ενώσεων, όπως το CAPSTONE, ήταν περιορισμένη, αλλά ενδεικτική της σύγχρονης βιομηχανικής δραστηριότητας.

Σε κάθε δείγμα καταγράφηκαν 17 έως 24 διαφορετικές ουσίες PFAS, με τα επίπεδα του PFOS να ξεπερνούν τα ευρωπαϊκά όρια. Στην Ηλεία μόνο 9 από τα 17 δείγματα ήταν εντός του ευρωπαϊκού ορίου.

Σε όλα τα δείγματα ανιχνεύτηκαν φυτοφάρμακα: Το dinoterb και το γνωστό εντομοαπωθητικό DEET, το οποίο σε ορισμένες περιπτώσεις έφτασε τα 20 μg/kg.

Ανιχνεύθηκε επίσης το αντιβιοτικό οξολινικό οξύ, καθώς και ίχνη από σιπροφλοξασίνη, φλουκοναζόλη και αντικαταθλιπτικά.

Τα βαρέα μέταλλα ήταν γενικά χαμηλά, με εξαίρεση ένα δείγμα από την Αττική, στο οποίο βρέθηκε μόλυβδος.

Μέσες συγκεντρώσεις PFAS ανά περιοχή (πάνω) και ποσοστιαία συνεισφορά διαφορετικών κατηγοριών ουσιών (κάτω)

Πηγή: freepik

Ο κίνδυνος για τους καταναλωτές

Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι για εφήβους και ηλικιωμένους, η πρόσληψη PFAS μέσω της κατανάλωσης αυγών μπορεί να υπερβεί τα ασφαλή όρια της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων. Οι ουσίες αυτές είναι ιδιαίτερα ανθεκτικές, συσσωρεύονται στον οργανισμό και έχουν συνδεθεί διεθνώς με προβλήματα στο ανοσοποιητικό, στο συκώτι και στο ορμονικό σύστημα.

Η μελέτη καταδεικνύει ότι τα αυγά από κοτέτσια, που θεωρούνται πιο φυσικά, μπορεί να αποτελέσουν πηγή έκθεσης σε επικίνδυνες ουσίες. Οι ερευνητές ζητούν συστηματική παρακολούθηση, ενημέρωση των καταναλωτών και περαιτέρω έρευνα για τις πηγές ρύπανσης. «Δεν πρόκειται να βρούμε λύσεις αν δεν γνωρίζουμε πρώτα από πού προέρχεται η ρύπανση», επισημαίνουν.

Από την πλευρά του, ο καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νίκος Θωμαΐδης, επισημαίνει ότι δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας, εξηγώντας ότι η μελέτη πραγματοποιήθηκε σε τυχαία δείγματα και εντόπισε την υπέρβαση των νομοθετικών ορίων για υπερφθοριωμένες ενώσεις σε 8 από τα 17 δείγματα.

Ο κ. Θωμαΐδης επισήμανε πως η μελέτη είναι μέρος μιας ευρύτερης έρευνας που πραγματοποιείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με σκοπό να κατανοηθεί το πρόβλημα της ρύπανσης από χημικές ουσίες και να ληφθούν περαιτέρω μέτρα για την προστασία του πληθυσμού. «Και εμείς δεν το περιμέναμε. Αυτή η ουσία -η PFOS- υπάρχει παντού», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Θωμαΐδης.

Αναφερόμενος στη σύνδεση αυτών των ουσιών με σοβαρές ασθένειες, όπως ο καρκίνος και οι διαταραχές του ανοσοποιητικού, ο καθηγητής δήλωσε ότι τα δεδομένα είναι ακόμη αποσπασματικά και απαιτούν περαιτέρω επιστημονική μελέτη και επιδημιολογικές έρευνες για να εξαχθούν τεκμηριωμένα συμπεράσματα. «Σίγουρα, έχουν συσχετιστεί με ενδοκρινικές διαταραχές και προβλήματα στην αναπαραγωγή και την παχυσαρκία», υπογράμμισε.

Ο ίδιος εξήγησε ότι οι ουσίες αυτές ενδέχεται να υπάρχουν και σε άλλα τρόφιμα, διευκρινίζοντας πως «ό,τι είναι στην αγορά θα πρέπει να ελέγχεται, οπότε γενικότερα υπάρχει πρόνοια και γίνονται δειγματοληψίες».

«Πρέπει να αντιληφθούμε ότι ζούμε σ’ έναν χημικό κόσμο. Χρησιμοποιούμε καθημερινά πάρα πολλά προϊόντα τα οποία περιέχουν χημικές ουσίες. Σήμερα διερευνούμε πανευρωπαϊκά πού βρίσκονται, ποια είναι τα επίπεδά τους και τι μέτρα πρέπει να ληφθούν», κατέληξε ο κ. Θωμαΐδης.