Εφηβεία: Ποια αυτοάνοσα νοσήματα «ξυπνά» στα κορίτσια

Πώς οι ορμονικές αλλαγές της εφηβείας επηρεάζουν το ανοσοποιητικό και αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ρευματικών νοσημάτων

Η εφηβεία είναι μια περίοδος έντονων ορμονικών και βιολογικών μεταβολών, που δεν επηρεάζουν μόνο τη διάθεση και τη σωματική ανάπτυξη των κοριτσιών, αλλά και την άμυνα του οργανισμού τους. Όπως εξηγεί η κυρία Ελένη Κομνηνού, Ρευματολόγος και Υπεύθυνη του Τμήματος Αυτοάνοσων Ρευματικών Νοσημάτων Κύησης, η μετάβαση αυτή μπορεί να λειτουργήσει ως «σκανδάλη» για την εκδήλωση αυτοάνοσων παθήσεων.

Σύμφωνα με την ειδικό, η εφηβεία σηματοδοτεί μια περίοδο όπου το ανοσοποιητικό σύστημα αναδιαμορφώνεται υπό την επίδραση των ορμονών, ιδιαίτερα των οιστρογόνων. Αυτή η φυσιολογική αλλαγή μπορεί να προκαλέσει υπερδιέγερση του ανοσοποιητικού, οδηγώντας ορισμένες φορές στην εμφάνιση ή επιδείνωση αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η θυρεοειδίτιδα Hashimoto. «Οι ορμόνες της εφηβείας λειτουργούν σαν καταλύτες που “ξεκλειδώνουν” προϋπάρχουσες γενετικές προδιαθέσεις», τονίζει η κ. Κομνηνού, υπογραμμίζοντας τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και παρακολούθησης από ειδικό ιατρό.

Πώς επηρεάζει η εφηβεία το ανοσοποιητικό σύστημα;

Όπως διαβασαμε σε σχετικό άρθρο στο ygeiamou.gr,  απότομη αύξηση των ορμονών όπως τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη κατά την εφηβεία προκαλεί βαθιές φυσιολογικές αλλαγές στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Το ανοσοποιητικό σύστημα της εφηβείας, ενώ αναπτύσσεται και γίνεται πιο ώριμο, βρίσκεται επίσης σε κατάσταση μεταβολής, καθιστώντας το πιο ευάλωτο στην ανάπτυξη αυτοανοσίας.

Μπορεί η εφηβεία να πυροδοτήσει αυτοάνοσα νοσήματα;

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Δημήτρης Αλεξάνδρου: «Σφόδρα ενοχλημένος» με την εμφάνιση της Ιωάννας Τούνη με το νέο σύντροφό της και τον γιο τους αγκαλιά

Η εφηβεία αποτελεί σημείο καμπής για την αυξημένη ανάπτυξη αυτοάνσων συμπτωμάτων που προκαλούνται από Τ κύτταρα, όπως η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (ΣΚΠ).

Οι ορμόνες ασκούν βαθιά επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα και, κατά συνέπεια, στις αυτοάνοσες ασθένειες. Οι ορμόνες λειτουργούν ως χημικοί αγγελιοφόροι, στέλνοντας σήματα στο σώμα που ρυθμίζουν τα πάντα, από τη διάθεση έως τον μεταβολισμό. Δεν αποτελούν άμεσους παράγοντες που πυροδοτούν τα αυτοάνοσα νοσήματα, αλλά λειτουργούν ως ανοσοενισχυτικά.

Έτσι λοιπόν, η εφηβεία και η αυτοανοσία συνδέονται λόγω των σημαντικών και απότομων αλλαγών, στις φυλετικές ορμόνες που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια αυτού του αναπτυξιακού σταδίου.

Οι γυναικείες ορμόνες – ιδιαίτερα- τα οιστρογόνα, μπορούν να ενισχύσουν τις ανοσολογικές αποκρίσεις, προάγοντας τα αυτοαντιδραστικά κύτταρα και τα αυτοαντισώματα, ενώ το χρωμόσωμα Χ φέρει γονίδια που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα και μπορούν να συμβάλουν στον κίνδυνο ασθένειας.

Ως αποτέλεσμα, η εφηβεία είναι μια περίοδος κατά την οποία η ευαισθησία σε ασθένειες μπορεί να αλλάξει δραματικά για ένα άτομο. Μπορεί επίσης να επηρεάσει άτομα με ήδη εγκατεστημένη ασθένεια που μπορεί να αντιμετωπίσουν μια μετάβαση στον φαινότυπο ή τη σοβαρότητα της νόσου. Μια εγκατεστημένη ασθένεια μπορεί επίσης να επιδεινωθεί ή να υποτροπιάσει κατά την εφηβεία.

Συχνές αυτοάνοσες διαταραχές στους εφήβους

• Διαβήτης τύπου 1. Eμφανίζεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται και καταστρέφει τα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη στο πάγκρεας.
• Κοιλιοκάκη
• Νεανική ρευματοειδής αρθρίτιδα (νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα)
• Παιδιατρικός λύκος (συστηματικός ερυθηματώδης λύκος) Η συχνότητα εμφάνισης του νεανικού ΣΕΛ (ΣΕΛ) αυξάνεται σημαντικά από την παιδική ηλικία έως την εφηβεία στα κορίτσια, με την αναλογία γυναικών /ανδρών να αυξάνεται σημαντικά κατά την διάρκεια αλλά και μετά την εφηβεία.
• Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣΚΠ). Είναι σπάνια πριν από την εφηβεία, αλλά παρουσιάζει δραματική αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης σε κορίτσια κατά την διάρκεια της εφηβείας, με αξιοσημείωτη γυναικεία υπεροχή να εμφανίζεται μετά από αυτό το στάδιο.
• Αυτοάνοση Νόσος του Θυρεοειδούς (ΑΘΘ). Η έναρξη και η εξέλιξη της ΑΘΘ δείχνουν επίσης αυξημένο κίνδυνο στις γυναίκες κατά την διάρκεια αλλά και μετά την εφηβεία, σε συσχέτιση με τις αλλαγές στις φυλετικές ορμόνες.

Ο ρόλος του χρόνου

Ηλικία στην Εμμηναρχή: Τα νέα στοιχεία υποδηλώνουν μια σύνδεση μεταξύ της ηλικίας έναρξης της εμμήνου ρύσεως (εμμηναρχή) και του κινδύνου ανάπτυξης αυτοάνοσων νοσημάτων. Η νεότερη ηλικία στην εμμηναρχή έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο αυτοάνοσων νοσημάτων στις γυναίκες, κυρίως ΣΚΠ.

Καθώς οι ορμονικές επιδράσεις μπορεί να είναι τόσο θετικές όσο και αρνητικές, αυτό μπορεί να προσφέρει μια ευκαιρία για νέες και συναρπαστικές θεραπευτικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στη ρύθμιση των ανοσολογικών επιδράσεων των ορμονών του φύλου.

Πιλοτικές μελέτες για την χορήγηση ορμονών σε ορισμένες αυτοάνοσες ασθένειες έχουν δείξει κάποια υπόσχεση, όπως ανασκοπήθηκε, αλλά μερικές φορές οι παρεμβάσεις που χρησιμοποιούν ορμόνες μπορεί να μην είναι κατάλληλες για άτομα σε γόνιμη ηλικία, διότι είναι δυνατόν να πυροδοτήσουν αυτοάνοση νόσο π.χ. Σ.Ε.Λ. Έτσι η χορήγηση αντισυλληπτικών σε έφηβες με ΣΕΛ., αντενδείκνυται.

Η άμεση στόχευση του ανοσοποιητικού συστήματος μπορεί να είναι μια πιο κατάλληλη στρατηγική για έναν τέτοιο πληθυσμό.

Οι ανοσοτροποποιητικές επιδράσεις των ορμονών είναι επίσης σημαντικές για τα τρανς άτομα που επιλέγουν να λάβουν ορμονοθεραπεία επιβεβαίωσης φύλου για να ευθυγραμμίσουν το σώμα τους με το φύλο τους.

Το πώς οι εξωγενείς ορμόνες του φύλου αλληλοεπιδρούν με τα αρσενικά/θηλυκά γονίδια είναι ένας τομέας όπου απαιτείται περισσότερη έρευνα που επικεντρώνεται στην ανοσολογία.

Συμπερασματικά 

Το ανοσοποιητικό σύστημα υφίσταται λειτουργική ωρίμανση κατά την εφηβεία, η οποία έχει τη δυνατότητα να εξηγήσει την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας και άλλων αυτοάνοσων νοσημάτων που παρατηρούνται στην εφηβεία.