Δείτε τον λόγο

Από την εποχή των περιπατητικών Ελλήνων φιλοσόφων, πολλοί συγγραφείς έχουν είχαν ανακαλύψει μια βαθιά, διαισθητική σύνδεση μεταξύ του περπατήματος, της σκέψης και της γραφής.

«Τι μάταιο είναι να κάθεσαι να γράψεις όταν δεν έχεις σηκωθεί για να ζήσεις!», έγραψε ο Henry David Thoreau, «Νομίζω ότι τη στιγμή που τα πόδια μου αρχίζουν να κινούνται, οι σκέψεις μου αρχίζουν να ρέουν» συμπληρώνει.

Ο Thomas DeQuincey έχει υπολογίσει ότι ο William Wordsworth -του οποίου η ποίηση είναι γεμάτη με ήρωες πάνω σε βουνά, μέσα από δάση και κατά μήκος των δημόσιων δρόμων- περπάτησε έως και 180.000 μίλια στη ζωή του, που φτάνει κατά μέσο όρο 6,5 μίλια την ημέρα από την ηλικία των πέντε ετών.

Τι είναι αυτό με το περπάτημα, συγκεκριμένα, που το κάνει τόσο επιδεκτικό στη σκέψη και τη γραφή; Η απάντηση ξεκινά με αλλαγές στη χημεία μας, όπως αναφέρει το «The New Yorker».

Όταν πηγαίνουμε για μια βόλτα, η καρδιά αντλεί γρηγορότερα, κυκλοφορώντας περισσότερο αίμα και οξυγόνο όχι μόνο στους μύες αλλά σε όλα τα όργανα—συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου.

Πολλά πειράματα έχουν δείξει ότι μετά ή κατά τη διάρκεια της άσκησης, ακόμη και της πολύ ήπιας προσπάθειας, οι άνθρωποι αποδίδουν καλύτερα σε τεστ μνήμης και προσοχής.

Το περπάτημα σε τακτική βάση προάγει επίσης νέες συνδέσεις μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων, αποτρέπει τη συνηθισμένη φθορά του εγκεφαλικού ιστού που έρχεται με την ηλικία, αυξάνει τον όγκο του ιππόκαμπου (μια περιοχή του εγκεφάλου κρίσιμη για τη μνήμη) και αυξάνει τα επίπεδα μορίων που διεγείρουν την ανάπτυξη νέων νευρώνων και μεταδίδουν μηνύματα μεταξύ τους.

Ο τρόπος με τον οποίο κινούμε το σώμα μας αλλάζει περαιτέρω τη φύση των σκέψεών μας και το αντίστροφο.

Οι ψυχολόγοι που ειδικεύονται στη μουσική άσκησης έχουν ποσοτικοποιήσει αυτό που πολλοί από εμάς γνωρίζουμε ήδη: η ακρόαση τραγουδιών με υψηλούς ρυθμούς μας παρακινεί να τρέχουμε πιο γρήγορα και όσο πιο γρήγορα κινούμαστε, τόσο πιο γρήγορα προτιμάμε τη μουσική μας.

Ομοίως, όταν οι οδηγοί ακούν δυνατή, γρήγορη μουσική, ασυναίσθητα πατούν λίγο πιο δυνατά το πεντάλ του γκαζιού.

Το περπάτημα με το δικό μας ρυθμό δημιουργεί έναν ανόθευτο βρόχο ανατροφοδότησης μεταξύ του ρυθμού του σώματός μας και της ψυχικής μας κατάστασης που δεν μπορούμε να βιώσουμε το ίδιο εύκολα όταν κάνουμε τζόκινγκ στο γυμναστήριο, οδηγούμε αυτοκίνητο, ποδηλασία ή κατά τη διάρκεια οποιουδήποτε άλλου είδους μετακίνησης. Όταν περπατάμε, ο ρυθμός των ποδιών μας ταλαντεύεται φυσικά με τη διάθεσή μας και τον ρυθμό της εσωτερικής μας ομιλίας. Ταυτόχρονα, μπορούμε να αλλάξουμε ενεργά τον ρυθμό των σκέψεών μας περπατώντας σκόπιμα πιο ζωηρά ή επιβραδύνοντας.

Επειδή δεν χρειάζεται να αφιερώσουμε πολλή συνειδητή προσπάθεια στην πράξη του περπατήματος, η προσοχή μας είναι ελεύθερη να περιπλανηθεί—να επικαλύψει τον κόσμο μπροστά μας με μια παρέλαση εικόνων από το θέατρο του νου. Αυτό ακριβώς είναι το είδος της ψυχικής κατάστασης που οι μελέτες έχουν συνδέσει με καινοτόμες ιδέες και εγκεφαλικά επεισόδια διορατικότητας. Νωρίτερα φέτος, η Marily Oppezzo και ο Daniel Schwartz από το Stanford δημοσίευσαν αυτό που είναι πιθανό το πρώτο σύνολο μελετών που μετρούν άμεσα τον τρόπο με τον οποίο το περπάτημα αλλάζει τη δημιουργικότητα αυτή τη στιγμή. Πήραν την ιδέα για τις σπουδές ενώ έκαναν βόλτα. «Ο διδακτορικός μου σύμβουλος είχε τη συνήθεια να πηγαίνει βόλτες με τους μαθητές του για να κάνει καταιγισμό ιδεών», λέει ο Oppezzo για τον Schwartz. «Μια μέρα αποκτήσαμε ένα είδος meta».

Σε μια σειρά τεσσάρων πειραμάτων, ο Oppezzo και ο Schwartz ζήτησαν από εκατόν εβδομήντα έξι φοιτητές να ολοκληρώσουν διαφορετικά τεστ δημιουργικής σκέψης ενώ κάθονταν, περπατούσαν σε διάδρομο ή περπατούσαν στην πανεπιστημιούπολη του Στάνφορντ. Σε μια δοκιμή, για παράδειγμα, οι εθελοντές έπρεπε να καταλήξουν σε άτυπες χρήσεις για καθημερινά αντικείμενα, όπως ένα κουμπί ή ένα ελαστικό. Κατά μέσο όρο, οι μαθητές σκέφτηκαν μεταξύ τεσσάρων και έξι ακόμη καινοτόμων χρήσεων για τα αντικείμενα ενώ περπατούσαν από ό,τι όταν κάθονταν. Ένα άλλο πείραμα απαιτούσε από τους εθελοντές να συλλογιστούν μια μεταφορά, όπως «ένα κουκούλι που εκκολάπτει» και να δημιουργήσουν μια μοναδική αλλά ισοδύναμη μεταφορά, όπως «ένα αυγό που εκκολάπτεται».

Το ενενήντα πέντε τοις εκατό των μαθητών που πήγαν μια βόλτα κατάφεραν να το κάνουν, σε σύγκριση με μόνο το πενήντα τοις εκατό εκείνων που δεν σηκώθηκαν ποτέ. Αλλά το περπάτημα στην πραγματικότητα χειροτέρεψε την απόδοση των ανθρώπων σε ένα διαφορετικό είδος τεστ, στο οποίο οι μαθητές έπρεπε να βρουν τη μία λέξη που ενώνει ένα σύνολο τριών, όπως «τυρί» για «εξοχικό σπίτι, κρέμα και κέικ». Ο Oppezzo εικάζει ότι, φέρνοντας το μυαλό σε μια αφρισμένη θάλασσα σκέψης, το περπάτημα είναι αντιπαραγωγικό σε μια τέτοια σκέψη που εστιάζεται στο λέιζερ: «Αν ψάχνετε για μια ενιαία σωστή απάντηση σε μια ερώτηση, πιθανότατα δεν θέλετε να φουσκώσουν όλες αυτές οι διαφορετικές ιδέες».

Το πού περπατάμε έχει επίσης σημασία. Σε μια μελέτη με επικεφαλής τον Marc Berman του Πανεπιστημίου της Νότιας Καρολίνας, οι μαθητές που περπάτησαν μέσα από ένα δενδροκομείο βελτίωσαν την απόδοσή τους σε ένα τεστ μνήμης περισσότερο από τους μαθητές που περπατούσαν στους δρόμους της πόλης. Μια μικρή αλλά αυξανόμενη συλλογή μελετών υποδηλώνει ότι το να περνάς χρόνο σε χώρους πρασίνου -κήπους, πάρκα, δάση- μπορεί να αναζωογονήσει τους ψυχικούς πόρους που εξαντλούν τα ανθρωπογενή περιβάλλοντα. Οι ψυχολόγοι έχουν μάθει ότι η προσοχή είναι ένας περιορισμένος πόρος που στραγγίζει συνεχώς κατά τη διάρκεια της ημέρας. Μια πολυσύχναστη διασταύρωση —γεμάτη από πεζούς, αυτοκίνητα και διαφημιστικές πινακίδες— κεντρίζει την προσοχή μας. Αντίθετα, το περπάτημα δίπλα από μια λιμνούλα σε ένα πάρκο επιτρέπει στο μυαλό μας να μετατοπίζεται αδιάφορα από τη μια αισθητηριακή εμπειρία στην άλλη, από το τσαλακωμένο νερό μέχρι τα καλάμια που θροΐζουν.

Ωστόσο, οι αστικοί και ποιμενικοί περίπατοι πιθανότατα προσφέρουν μοναδικά πλεονεκτήματα για το μυαλό. Μια βόλτα σε μια πόλη παρέχει πιο άμεση διέγερση—μεγαλύτερη ποικιλία αισθήσεων για να παίξει το μυαλό. Αλλά, αν βρισκόμαστε ήδη στο χείλος της υπερδιέγερσης, μπορούμε να στραφούμε στη φύση. Η Γουλφ απολάμβανε τη δημιουργική ενέργεια των δρόμων του Λονδίνου, περιγράφοντάς την στο ημερολόγιό της ως «να βρίσκεται στην υψηλότερη κορυφή του μεγαλύτερου κύματος, ακριβώς στο κέντρο και να κολυμπάει τα πράγματα». Αλλά εξαρτιόταν επίσης από τις βόλτες της στο South Downs της Αγγλίας για να «έχει χώρο να απλώσω το μυαλό μου». Και, στα νιάτα της, ταξίδευε συχνά στην Κορνουάλη για το καλοκαίρι, όπου της άρεσε να «περνάω τα απογεύματα μου σε μοναχικά ποδοπατήματα» στην ύπαιθρο.

Ίσως η πιο βαθιά σχέση ανάμεσα στο περπάτημα, τη σκέψη και το γράψιμο αποκαλύπτεται στο τέλος μιας βόλτας, πίσω στο γραφείο. Εκεί, γίνεται φανερό ότι η γραφή και το περπάτημα είναι εξαιρετικά παρόμοια κατορθώματα, ίσα μέρη σωματικά και ψυχικά. Όταν επιλέγουμε ένα μονοπάτι μέσα από μια πόλη ή ένα δάσος, ο εγκέφαλός μας πρέπει να ερευνήσει το περιβάλλον, να κατασκευάσει έναν νοητικό χάρτη του κόσμου, να αποφασίσει για μια πορεία προς τα εμπρός και να μεταφράσει αυτό το σχέδιο σε μια σειρά από βήματα. Ομοίως, η γραφή αναγκάζει τον εγκέφαλο να αναθεωρήσει το δικό του τοπίο, να σχεδιάσει μια πορεία μέσα από αυτό το νοητικό έδαφος και να μεταγράψει το ίχνος των σκέψεων που προκύπτει καθοδηγώντας τα χέρια. Το περπάτημα οργανώνει τον κόσμο γύρω μας. Η γραφή οργανώνει τις σκέψεις μας. Τελικά, χάρτες όπως αυτός που σχεδίασε ο Nabokov είναι αναδρομικοί: είναι χάρτες χαρτών.